REQUIEM PËR POETIN TONIN SHTJEFNI
”Ku shkove kështu,/ cilat zemra të mbuluan e më nuk të pamë,/ si një dashuri mes dashurive në qiej të hapur,/ ikën e ikën e asnjë fjale s’të thamë.”/
Shkruar nga KOLEC TRABOINI
Në rininë tonë në Shkodër, Tonin Shtjefni
konsiderohej si një nga poetët e rinj më të talentuar dhe me një të
ardhme të padyshimtë. Ishte një lirik i spikatur dhe ne fillestarët në
fushë të letrave e ndiqnim me admirim krijimtarinë e poetin të ri
gjimnazist. Në atë kohe në Shkodër shkruanin autorë tashmë të njohur
Frederik Reshpja, Aleksandër Gera, Fadil Kraja, si dhe disa të tjerë që
nomenklatura i imponoi përdhunshëm, por u harruan shpejt.
Nga autorët fillestarë binin në sy grupi i
Profesor Hasan Lekaj, i cili drejtonte rrethin e letrarëve të rinj para e
pas vitit 1970, ndër të cilët ishin Tonin Shtjefni, Alfred Çapaliku,
Riza Lahi, Fluturak Gërmënji, Mehmet Gucia e tjerë. Binte në sy dhe
studenti i Institutit të Lartë Petagogjik Dodë Kaçaj, që bëri karrierë
në politikë, u zgjodh deputet demokrat, ndërroj jetë në moshë
relativisht të re dhe një shkollë në Malësi të Madhe mban emrin e këtij
mësuesi e poeti.
Siç kishim të njëjtin pasion për letërsinë,
rasti e solli që të studionim në të njëjtin fakultet, atë të gazetarisë,
në Universitetin e Tiranës. Pas librit per femije “Endrra të
këputura” do te botonte dy vellime publicistike. Tonin Shtjefni
krahas studimeve do të bënte punën e kryeredaktorit të gazetës
universitare "Studenti". Mbas mbarimit të studimeve do të punonte në
disa organe shtypi si "Zëri i Rinisë" dhe revista “Ylli" dhe më pas
mjaft vite si punonjës aparati. Gjatë kësaj kohe boton edhe dy libra
të cilat nuk i takojnë sferës së letërsisë artistike.
Në vitet të demokracisë, kur ishte me
detyrën e drejtuesit të Bibliotekës së Universitetit Politeknik të
Tiranës, tashmë me fytyrë të kthyer nga letërsia, botoi dy librat:
"Krishti e ka fajin", impresione personale, 2003; si dhe vëllimin me esè
në vargje "Filozofia e jetës".
Të dy këto botime me sasi faqesh modeste,
por me mendime të thella reflektive, spikasin si arritjet më të mira në
krijimtarinë e Tonin Shtjefnit. Ndersa “Shtegtarët e Velushit” dhe
“Pallati i miqësisë”, të botuar në 2007, ishin punime të viteve `80,
ndoshta për këtë, nuk shënojnë ato arritje përkundër dy titujve që cituam.,
Në librin "Krishti e ka fajin" ka vëzhgime
të imta të ngjarjeve të vitit 1990 dhe më pas, në ato mjedise ku ai
ishte dëshmitar autentik. Si leitmotiv ka vënë vargjet sinjifikative: "Pse
ngecëm në mes të ferrave/ ku jemi /na ndihmo o Zot, na ndihmo Shën
Mëri. /Ja kryqin e ngritëm të lodhur, të djersitur /por robër të mëkatit
mbetëm përsëri."
Që në krye të librit "Filozofia e jetës"
Tonini Shtjefni shkruan, "…Vendosa ta botoj këtë libër i shtyrë jo vetëm
nga malli për vitet e largëta, atëherë kur mendoja se poezia ishte
gjithçka....". Mesa duket autori e pranon se prej poezisë kishte hequr
dorë shpejt e me ndërgjegje dhe iu kthye asaj vetëm në fund të jetës,
por pa marrë guximin ta cilësojë librin e tij poezi, anipse ato janë
poezi të mirëfillta dhe vende-vende shumë të realizuara artistikisht. Le
të citojmë:
"Kam parë yjet që binin
nëpër qiejt e Europës/kam kujtuar shumë gjëra/dhe kam harruar shumë/
nëpër këtë lotim qiejsh kam kërkuar vetveten/dhe kam thirrur me forcë:/
Kush jam unë?”
Në faqet e librit gjen vargje të goditura që të vënë ndër mendime:
“Ne dëshmitarët e kësaj
bote çdo të kujtojmë nesër? / Nesër, kur bota më e bukur do të jetë/do i
themi njeri-tjetrit/si në një marrëveshje të heshtur/rob të kujt
ishim/dhe rob të kujt kemi mbetë.”
Dhe ja një fund i trishtë, i rënduar tej
mase në një ecje të autorit që meditonte në të gjallë për fatin e të
shuarve, shpesh herë të harruarve:
“Unë ecja në
trotuar/sipër kokës sime degët e thata kërcitën dhe ranë/unë i shkela me
këmbë/por ato sikur pëshpëritën./ Kështu vitet e tua kanë filluar të
thyhen/dhe kur ti të biesh i gjithë përtokë/dikush mbi to do të ecë
rëndë-rëndë.”
Nuk e dimë se cilat ishin shkaqet e
brendshme që e shtynë autorin në konkluzionin se “në rini mendohet se
poezia është gjithçka”, apo kur shkruan: “Në
këtë shekull erdha/asnjë gjurmë për të mos lënë/në mes të miliona
anonimëve për të mbet anonim/fletoren e bardhë e mbylla/ për ta dorëzuar
ashtu/me fletë të bardha, pa asnjë shënim./Ndonëse gjysma ëndërr më
thoshte / shkruaj diçka/gjysma tjetër më thërriste “JO””.
Ishte kohë antipoetike. Tonin Shtjefni e
dinte këtë më mirë se kushdo, sepse koha në invers, aty nën hijen e
Piramidës, i vuri talentet të hartonin raporte, analiza, të shkruanin
për një dritë që nuk shihej kurrkund, vetëm në kokën e ideologëve të
demagogjisë. Ja si e shtjellon më tej mendimet e dilemat e tij tek
“Filozofia e jetës”:
“Ndonëse kisha shumë gjëra për të thënë/si në një morg të rëndë/unë
vetëm heshta/gjersa në një mëngjes si somnambul/ në trotuar, mes
njerëzve/veten gjeta./ Po qenka shumë vonë /më kuptoni miq më ndjeni
shokë/gjysëm zgjuar, gjysëm ëndërr/ përsëri do të vazhdoj të endem nëpër
botë.”
Poezia në të vërtetë është gjithçka, por ajo
kërkon hapësira lirie, është e vërteta më pranë diellit, në kuptimin e
artit të arteve, gjithdimensionale, që shkruhet e pëlqehet pa dallim
moshe apo profesioni, poezia është gjithëçka për ata që i përkushtohen
asaj dhe nëse i jep poezisë shumëçka nga jeta jote, ajo ta kthen
madhërisht përkushtimin.
Ndoshta kthimi i vonuar i Tonin Shtjefnit
përkah poezia ka qenë një pendim i thellë, një dramë personale për
pasionin e harruar të rinisë, të cilën nëpër vite si punonjës i një
strukturë hijerëndë kish patur frikë t`ia zinte në gojë edhe emrin,
sepse mentaliteti kuadrovik të gjykonte… si mund të merrej me poezi
një punonjës aparati?!
Sa e vërtetë është kjo e thotë vetë poeti në vargjet e tij si testament poetik:
“Ju të gjithë më shikoni të çuditur,/ku shkon ky nëpër muzg,/nëpër
natë,/pa e ditur se ç’bren e ç’gërryen një njeri, /memecllëku i gjatë.”
Drama e mospohimit të vetvetes në kuadrin e përgjithshëm të sistemit, ka peshën e
saj emocionale në mesazhin poetik të Tonin Shtjefnit. Ajo është e
vërteta e dhembshme që na bën ta sjellim në kujtesë si një autor
premtues që e bëri harakiri talentin e tij apo se ndoshta nënvleftësoi
vetveten si letrar, se harroi nëpër vite se veprat krijuese janë jeta e
dytë e njeriut në art.
Të gjitha harrohen, edhe ato të cilat i
konsiderojmë aq të qenësishme në jetën tonë, por ato pak çfarë shkroi me
dashuri e dhembje një autor, i kujtojmë dhe i rilexojmë me endje edhe
atëherë kur emri i tij të jetë kthyer në një kujtim.
Ikja e Tonin Shtjefnit kaloi në heshtje. Nuk
lexuam kurrkund dy fjalë për këtë autor kur në kryeqytetin tonë dalin
vandakë gazetash e revistash e ku shkruhen marrëzira të pafund,
perversitete politike, llafeollogji mjerane dhe servilizëm i shpifur
partiak, ndaj dhe e shohim me vend ta mbyllim këtë Requiem për një mik
të rinisë, një talent që heshti pa arritur të thoshte deri në fund
fjalën e vet, t`i drejtohemi pra Tonin Shtjefnit me vargjet që ai vetë
shkroi nga fundi i jetës : ”Ku shkove kështu?/Cilat zemra të mbuluan e
më nuk të pamë?!/ Si një dashuri mes dashurive në qiej të hapur /ikën e
ikën e asnjë fjalë s’të thamë.”
KOLEC TRABOINI
Tiranë 2010
Copyright©Traboini 2010
Tonin Shtjefni, me profesion gazetar, ka lindur ne vitin 1949 dhe ka ndrruar jete ne vitin 2009. Pas mbarimit te studimeve universitare per gazetari ka punuar ne organe te shtypit, gazeta "Studenti" gazeta "Zeri i Rinise", Revista " Ylli". Mjaft vite ka qene punonjes aparati, ndersa mbas vendosjes se demokracise eshte ngarkuar me detyren e shefit te zyres se shtypit ne Kuvendin Popullor e pas kesaj drejtor i Bibliotekes se Universitetit Politeknik te Tiranes. Ka botuar shtate libra, poezi, publicistike dhe dy novela.
 |
| Drejtues i Bibliotekës së Universitetit Politeknik të Tiranës. |
Tonin Shtjefni
FILOZOFIA E JETËS
Me këmbët e zbathura në rrathët e ferrit,
ecim dhe mundohemi
këtë shteg të kalojmë,
duke shtyrë njeri-tjetrin,
ne të burgosurit e lirisë në mëkatin tonë.
Jemi të gjithë këtu, me nga një kryq mbi supe,
duke u përgjakur mbi ferrat ku ecim,
duam të bindim vetveten se jemi të ndershëm,
Por ç’do të thotë ndershmëri,
pyesim dhe heshtim.
Përse ngecem këtu në mes të ferrave,
ku jemi,
na ndihmo Zot na ndihmo Shën Mëri,
Ja kryqin e ngritëm të lodhur, të djersitur,
por robër të mëkatit mbetëm përsëri.
Në këtë shteg të lodhshëm po na zë nata,
ditët po i presim në këtë shteg me rradhë,
duke urryer njeri-tjetrin,
duke e rrëzuar njeri-tjetrin,
njeri-tjetrin duke pështyrë dhe sharë.
* * *
Dje ishte një ditë me diell,
por kopshti i mendimeve kishte ngrirë nga ngrica,
unë shkela në truadhin që kërciste mjerueshëm,
shkela përdhunshëm,
dhe përdhunshëm ika.
Mu dhimbs kopshti im që e lashë në të ftohtë,
ktheva kokën dhe e pashë përsëri,
i bindur se një ditë prap këtu do të kthehem
kur të vijë pranvera e ngrica të shkrijë.
* * *
Një kalë trokon nëpër heshtjen time,
trokon,trokon e ikën papushim,
sa larg ai qënka,
sa kohë paska shkuar,
sa kohë paska shkuar,
duke trokuar në ditët pa kthim.
Ky kalë i vetmuar qënkam unë vetë,
i lodhur, i djersitur,
nëpër diell e shi,
njerëzit kthejnë kokën dhe I thonë njeri-tjetrit,
nga vjen e ku shkon ky kalë në vetmi.
Tonin Shtjefni, fragment nga libri “Filozofia e jetës”,
Enti botues “Gjergj Fishta” 2003
