Liderucët pas vitit 1990 - nga K. P. Traboini

LIDERUCËT E PAS VITIT 1990

Pas vitit 1990 sekush nga liderucët që mbinin si kërpudhat pas shiut, po përpiqej të kapte një copë tokë, një fabrikë a uzinë, por më shumë një kolltuk në qeverisje. Këta trima të adhuruar nga turmat e leshuara si tufa çakejsh, ish komunista, ish spiunë, a bij të kuadrove të lartë të nomeklaturës, të llangosur kuq e blu luftonin për kolltuk, ku gjeja e parë që do bënin ishte të vidhnin popullin e vet. E vlerësoj vështrimin shumë realist në përshkrimin e luhatjeve të personalitet të një figure qëndrore të viteve 90, sepse në kushtet e sotme të një mediokrriteti e agresiviteti të turmave duhet me të vertetë kurajo për të artikuluar të vërteten, por bëhem konfuz kur shoh të thonë në komente trim ky e trim ai. Po me se, e çfarë kriteri përcaktohet trimëria. Se kështu me yrysh e hovada, budallai më i madh duhet të jetë trimi më i madh në këtë vend. Dhe kësisoj trimash që e vrasin tjetrin se me pe vëngër ka plot. Jemi vendi i trimave. Vendi që u këndon hajdutëve të piramidave financiare. Kur flasim për ndryshime të mëdha historike nuk ndahen cilësitë, siç ndajmë torten për ditëlindje, trimëria e mençuria shkrihet e treten në një pa arritur të kuptosh ku fillon njëra e ku mbaron tjetra.
Si nuk ju ngrit një lapidar mendjes në këtë vend, ku shitet aq shumë e ka aq pak.
Prandaj kot llomotitin turmat në mitingje politike. Në 1991-1992 dhe më pas nuk di të ketë pasur trima kjo tokë. Lufta është bërë kaçakshe, me çeta e klane, hajdutështe dhe mendja flinte gjumë. Pa le kur përdorin dhe termin karizmatik. Të mjeret ne për mjerimin ku kemi rënë, ku luftojmë për mbijetesë e pjerdh-flasim për ideale të mëdha dhe trimëri heroike rrugaçërore. Më falni po unë jam shumë skeptik si për trimëritë ashtu dhe karizmen e liderëve sharlatanë dhe pupetave të tyre që e shkatërruan këtë vend.
Çfarë kishin më shumë vende si Bullgaria e Rumania që u bënë antare të BE e ne pas dere që 32 vjet. Si nuk na ndihmoi sadopak karizma e liderucëve tanë që i pomponi nëpër asamble apo tollovi foltoresh? Pa le kur këta hajvanër vetlavdërohen.
Lavdi trangujve tonë kombëtar. Krenar për mediokrriteti kolektiv që fluturon me pras aty ku dihet por kinse nuk thuhet.
Ndjesë për mënyrën "trimërore" të shprehjes, por thashë të bëhëm një herë "karizmatik" dhe unë,... e mendjen e vura në gjumë.

Kolec P. Traboini

Akoma partallen me Rugovën - nga K.P. Traboini

AKOMA PARTALLEN ME RUGOVËN

Nga Kolec P. Traboini

Shkruajnë në Internet:
Izetbegoviçi ështe hero i madh, ndërsa për Ibrahim Rugovën:
"E zunë rob serbët....Rugova doli në televizor dhe i kërkoi NATO-s të ndërpriste bombardimet mbi Serbinë, që tu jepte kohë dhe mundësi serbëve të vrisnin më shumë shqiptarë."
E çfarë nuk shkruajnë ata që bëjnë trimëri pas lufte e urtësi pas kuvendi.

 
Pra këta çkronjës i shohim punët krejt ndryshe nga se kanë ndodhur e nuk marrin parasysh asnjë rrethanë. Këta harrojnë se Bosnjë Hercegovina ishte Republikë, kur Kosovës edhe autonominë si krahinë ja kishin hequr. Bosnjë Hercegovina kishte një organizim shtetror, Kosova nuk kishte asnjë institucion shtetror, asnjë burim financiar, nuk kishte as polici dhe ushtri të saj.
Bosnjë Hercegovina, jo vetëm i kishte mjaft potenciale, por ajo, për shkak se ishin shtet me popullsi myslimane, u ndihmua materialisht e financiarisht nga vendet arabo-islamike. Ndaj megjithë masakrat e kryera ndaj popullsisë së saj, një popull martir ky, rezistoi dhe arriti të mbijetojë si shtet i pavarur, anipse me plot probleme sot e kësaj dite.
Kosova nuk kishte asgjë nga këto. Populli ishte nën mëshirën e të pamëshirëve, nuk kishte asnjë organizim, djemt e UÇK rezistonin, por në thellësi dhe zona të largëta, përtej qendrave urbane ku kishte nisur kasaphana serbe. Forçat e UÇK ishin të pakta në numër, armatosur keq dhe nuk arrinin ta mbronin gjithë popullsinë e Kosovës që rrezikonte të shfarosej.
Ibrahim Rugova jo vetëm e dinte historinë e përgjakshme të Kosovës, por e dinte edhe çfarë mund të bënin ushtarakët serbë dhe grupet paraushtarake, ploje mbi shqiptarët. Ibrahim Rugova ndiqte parimin të shpëtojmë çfarë mund të shpëtojmë në këtë kasaphanë të pritshme e të frikshme. Ibrahim Rugovës si lider në kushte tragjike i dhimbsej populli.
Prandaj është absurde të nxjerrësh prioritet cilësore të Izetbegoviçit mbi Ibrahim Rugovën.
Izetbegoviçi kur u zu nga serbët, kishte kujt ti telefononte, shtabit të vet të forcave ushtarake e civile mbrojtëse, po Rugova kujt do ti telefononte që tu thonte vazhdoni e qëndroni. Askujt. Rugova nuk kishte as shtet, as ushtri, as komandë, as shtab, e vetmja armë e tij ishte Gandizmi, që me serbët ishte e vëshirë të funksiononte, megjithatë shpresa e dëshpëruar gjithësesi quhet shpresë.
Ndryshimi në mes të Ibrahim Rugovës dhe Alija Izetbegoviçit, që dikush kerkon ti vejë në pah së prapthi, është se Ibrahim Rugova nuk ishte gjeneral, as ushtarak, as udhehëqes suprem fetar, ishte një njeri me shpirt të butë, tek ai kishte ndikuar parimi human e perëndimor për butësinë e tolerancen, të cilën as falangat e Millosheviqit dhe as Islamiket radikalë me Izetbegoviçin në përplasjen e tyre të madhe nuk e kuptonin e jo më ta zbatonin. Duke qenë me parim paqësor, një Gand në Ballkan, Rugova mendonte se me presionin e përëndimorëve Serbia do ta lëshonte Kosovën. Këtë shpresë kishte edhë pjesa më e madhe e popullsisë në Kosovë që i druheshin terrorit serb sepse e kishin hequr në kurriz një shekull. Fundja kjo ishte bindja e tij për të cilën pas vdekjes nuk mund më ti japë llogari askujt. Gjërat kanë ndodhur dhe historia është shkruar. Dhe ndryshimi më i madh në mes të Izetbegoviçit dhe Rugovës, që disa nuk duan ta kuptojnë fare, është se Rugova ishte kundër dhunës e gjakut, e kishte provuar që i vogël kur në sytë e tij, Serbët i kishin pushkatuar babain në oborr të shtëpisë. Nuk kishte të njëjtin fat tragjik Alija Izetbegoviçi që ishte një kuadër i lartë e një nga figurat e mëdha shtetrore në Jugosllavinë Titos. Mos vallë këta që anatemojnë pas vdekjes, kërkojnë që si i ati të pushkatohej edhe Ibrahim Rugova?
Nuk mund ti kërkohet tjetrit vetsakrifikim, kur ti vetë nuk ke bërë e nuk bën asgjë për Atdheun e Popullin tënd!

Idhujt e rrejshëm të turmave- nga K. P. Traboini

IDHUJT E RREJSHËM TË TURMAVE

Nga Kolec P. Traboini 

Vras mendjen pse miqtë thartohen prej mendimeve që shpreh në esetë e komentet e mia. Për ta bërë më të kuptueshëm këtë trallisje jo pak tunduese po ju sjell një rast të fundit. Përcillet një poezi e një eksponenti të Real Socit që ishte nënkryetar i Frontit komunist të monizmit e në Kuvend si deputet rrinte pranë gruas së diktatorit. Nuk u mora fare me bëmat, të mira apo pamira qofshin të autorit eminent të poezisë së komunizmit, por thjeshtë me poemën e tij, me disa vargje ku thotë se shtëpitë publike u ngjiteshin Maleve në kohë të Zogut. Nuk jam zogist, madje jam antirojalist, por aty ndalova me kundërshti se ka diçka që më shqetëson. Me aq sa di historikisht, shtëpi publike nuk ka pasur në Malësi, por as në Hot nga e kam prejardhjen, ndaj reagova duke shkruar se autori mund ta ketë fjalën për ndonjë Shtëpi Publike pranë shtëpisë së tij të fëminisë në Gjirokastër, e ku ndonjë nga rrethi apo fisi i vet mund të kenë shkuar në bordello, por jo malësorët e mi.
Kur shkrova kështu nuk përqesh as nuk përgojova njeri. Mirëpo kaq u duhej që miqtë facebukas të thartoheshin e të pizmoseshin si mos më keq, u nxinë me të nxirë siç thonë nga jugu, sepse u kisha prekur perëndinë e letërsisë me të cilin flenë e zgjohen e veprat e të cilit i kanë si bibël e kuran së bashku.
Po cila ishte poezia e idhullit të tyre, me të cilin vraponin të dilnin në fotografi për tu bërë të pavdekshëm në një kafe verore të Tiranës? Po e citoj poemën kryevepër të plejadës së komunizmit që i vlerësonte kësisoj virtytet e Malësorëve të Veriut:

"…Himnizonin poetët zanat dhe shtojzovallet,
Por ato qëronin morrat ndanë ujrave,
Zanave, shtojzovalleve u dilnin kokallat,
Shtriheshin për lekë prapa shkurreve.
Ndonjëherë qëllonte që i braktisnin
Zanat e shtojzovallet bjeshkët epike,
Në lokalitete
Një nga një zbrisnin
E një nga një futeshin
Në shtëpitë publike.
Në shtëpitë publike, që u qepeshin maleve
Në shpinat e lodhura
Si plagë,
Si tallje."

Pra, Zanat e Bjeshkëve shqiptare të Malësisë së Veriut:
"qëronin morrat ndan ujnave",
"u dilnin kokallat",
" shtriheshin për lek mes shkurreve", "zbrisnin e futeshin në shtëpi publike"
e më pas Idhulli i tyre i poezisë vazhdonte me lëtyra të tjera aspak poetike:
"Në shtëpitë publike, që u qepeshin maleve".
Nuk u shpreha ashpër aty, por tash do ta them me plot gojë atë çfarë mendoj:
një perversitet i tillë ndaj vajzave dhe grave malësore nuk e ka përdorur si akuzë as armiku, as pushtuesi dhe askush në botë veç tij. Madje edhe vetë diktatori që i vriste malësoret të paktën me fjalë lëshonte ca shprehje tollumbace demagogjike kur ngrinte dolli me një gotë ujë me malësorët.
Po si more poeti të konsiderojë prostituta zanat e bjeshkëve, simotrat e Norës së Kelmendit, apo Tring Smajles së Grudës, për të cilën në shtypin amerikan shkruhej "Amazona shqiptare" me virtyte dhe bukuri të pashoqe në botë.
Po a e kish lexuar ky Idhull i turmave bolshevike poetin e madh amerikan Henry Longfellou në poezinë "Bukuri shqiptare" ku shkruan:

"O bukuri shqiptare çfarë mrekullije je,
Një popull unik, si një yll që vezullon,
Shpirti juaj le të shkëlqejë gjithmonë kaq i ndritshëm,
Dhe bukuria juaj burim drite gjithmonë."

Duke pas këtë vizion kundërshtova këtë paraqitje të përbuzëshme të poetit të turmave, duke e konsideruar një shpifje vulgare me të cilat sistemi diktatorial i shpërftyronte malësoret me qëllim për tua rrënuar krenarinë me të cilën e kanë përballuar historinë.
Më ofenduan, anipse nuk ofendova njeri nga komentuesit. Fola për një poezi të shkruar nga një "perendi", ndërsa ata hulumtonin nëpër arkivat e kohës për të gjetur ndonjë bordello në kohë të Zogut, e pak e nga pak e spostuan biseden drejt meje. Një vjershëtar që e ruaja në kujtesë nga koha e komunizmit F. R. mu kthye:
"Kolec Traboini. ...me nje "puritan" te dyllosur eshte e kot te shpenzohesh. Ta kurseva fjalen "vulgar"."
Më kishte kursyer ai, ithtari i idhullit, por unë nuk kisha pse të kursehesha pas kësaj insinuatë vulgare duke ju përgjigjur me të njëjtën monedhë.
" ...më mirë një puritan i dyllosur se sa një i shqyer bythësh moralisht e fizikisht.
Se sa e kam respektin për njërin e tjetrin është puna ime, ti shko tek kafeneja verore sa pa nisur shirat e dil në fotografi me Idhullin që të bëhesh i pavdekshem."
Por kot ja dhashë këshillën se ai fatmir i kishte dalë punës përpara, e kishte kërryer fotografinë me Idhullin më heret nga frika se mos Idhullin e zë ndonjë grip e nuk del më te kafeneja.
Pse pra thartojnë turinjt miqtë e çarten me mua kur ua prek idhujt pa krena të cilët, sipas tyre, bëjnë vetëm vezë të arta dhe turma duhet me patjetër tu bëjë vetëm Hosanna? Dhe po zure në gojë ndonjë kritikë për Idhullin, turmat të sulmojnë si piranja.
A ndoshta se, megjithë respektin që kam për besimet idhujtare të miqëve, unë mjerisht jam i mallëkuar të mos kem asnjë idhull.
Se pse më bëri Zoti kështu vetëm ai e di. Po fundja kush i di planet e Zotit që krijoj idhuj të rrejshëm e në krahë e përqark tij edhe idhujtarë të vdekshem, më të cilët Zoti më së shumti gajaset se sa i merr seriozisht. Se fundja, kush sot mund ta dijë se cilët ishin idhujt e vdekshëm të turmave që lazdroheshin si sot e para njëmijë vjetëve?!

Shkrimi është shkruar një vit më parë dhe kish mbetur në sirtar si shumë shkrime të tjera. Po tundohem ta publikoj.

Kush po qan për Hasan Rizanë?- nga K. P. Traboini

KUSH PO QAN PËR HASAN RIZANË?

 

Nga Kolec P. Traboini

 

 
Është fjala për gjeneralin i Turqisë me monumentin më madhështor kushtuar ndonjë individi në histori të Shqipërisë, Hasan Riza Pasha. Pikërisht në Shkodër ku nuk ka monument as Teuta që përballoi romakët dhe e çoi lart emrin e Ilirëve, as për mbrojtësit e kështjellës për 10 vjet, pas vdekjes se Gjergj Kastriotit të cilëve as emrat nuk ua dinë megjithëse Barleti i shkruan, ta zëmë një legjendë si kryekomandanti ushtarak i kështjellës Jakob Moneta. As për vëllezërit Lek e Pal Dushmani princër të Shkodrës dhe Zadrimës, bashkëluftëtarët më besnikë të Gjergj Kastriotit në Kuvendin e Lezhës 1444, deri sa dhanë jetën për trojet arbërore. Se për Dedë Gjo Lulin e malësorët kryengritës, që ngritën flamurin kombëtar në Deqiç më 6 prill 1911, as që bëhet fjalë.
Për dijeni të atyre që kërkojnë të lëshojnë shashka tymuese mediatike për të tunduar opinionin, nuk është bërë kaq shumë zallamahi publike kur u shqyen pllakat e bronzit për skrap dhe u pshurr Monumenti i Pavarësisë në parkun Rinia në qendër të Tiranës. Por Media do lajme dhe dikush ka oreks të madh për ti darovitur sikur në Shkodër të qe bërë gjëma e madhe. Mirë kur nuk thanë lajme-pjellësit se Turqia do ti shpall luftë Shqipërisë për dy pllaka mermeri të gjeneral pashait turko-osman. Në të vërtetë ai është irakian, djali i valiut të Bagdadit, Namik Pashës, por Turqia vazhdon të shohë ëndrra perandorake duke ndërruar e asimiluar sa të jetë e mundur historinë e popujve të tjerë.
Padyshim se është një punë e keqe që e kanë dëmtua sadopak monumentin e Hasan Rizait, por mos harroni se i kanë bërë monumentin më të madh në Shkodër dhe jo pa qëllim. E kjo i acaron disa njerëz kur bëjnë krahasime me heronjtë tanë kombëtarë të lënë në harrim. Paratë vërtetë i ka dhënë Turqia me thes. I ka dhënë se kërkon të na blejë historinë. Pra kjo nuk është një investim i saj krejt kot por i qëllimshëm. Me Hasan Riza Pashën edhe im atë ka bashkëpunuar gjatë rrethimit të Shkodrës si ndërlidhës me forcat shqiptare jashtë rrethimit (lexo Mikel Prenushi, Arkiva e Institutit të Historisë “Mbrojtja e Shkodrës 1912-1913”, Dosja A. IV, por edhe Preng Uli në librin “Hasan Riza Pasha – mbrojtësi i Shkodrës” Albin 1995, ku përmendet im atë Palok Traboini, në faqen 39). Ani pse gjeneral e vali turk, Hasan Riza Pasha ka vendin e tij në historinë e Shqipërisë, ka merita të padyshimta dhe meriton mirënjohje, por ai nuk mund të jetë shenja më e madhe e identitetit tonë si shqiptarë që të këtë monumentin më të madh në Shkodër. Monumenti i At Gjergj Fishtës është kurrgjë para tij në përmasa, aq më tepër kur ndodhën të dy në të njëjtin shesh.
Pse ky gjigantizëm?! Pastaj a ka monument për Teutën, për Baton, për Gentin në Shkodrën e mbretërve ilirë, apo 6 muaj rrethin e eklipsojnë tërë historinë tonë të mëparshme. A kanë ata që qëndruan 10 vjet përballë hordhive të Anadollit në 1468-1479 një të tillë monument. A kanë 300 djemtë shqiptarë të Drishtit të cilëve ua preu kokat një e nga një ushtria turke-osmane përpara mureve të Kalasë së Shkodrës? Jo asnjë shenjë për martirët e trojeve arbërore.
Një pllakë në kala si pjesë e historisë ka qenë e mjaftueshme për Hasan Riza Pashën. Por turkoshakët e Shkodrës (apo turkokallët siç i quante Lasgush Poradeci njerëzit me mendësi anadollake) e duan si një nishan krenarie e identiteti, e jo si një kujtesë e respekt historik.
Më i madh në historinë tonë është Lekë Dukagjini i Arbërisë apo Hasan Riza Pasha i Turqisë? Megjithëse kanë jetuar në epoka të ndryshme dhe çdo krahasim çalon. A ka ndonjë monument të Ded Gjo Lulit në Shkodër Loce? Jo nuk ka. Se nuk duan turkoshakët, se ai na paska vrarë vëllezërit ushtarë mysliman të ushtrisë të gjeneralit tjetër turk, Shefqet Turgut Pashë mizori, që edhe atij mbase duan ti ngrenë ndonjë monument madhështor. Sepse dihet që turkoshakët e këtij qyteti që kishin njëqind lidhje ekonomike deri dhe krushqi me pushtuesit, bashkëpunuan me ushtritë turke kundër malësorëve. Lexoni analet e historisë dhe ju shfaqet tablloja e turkoshakëve të Shkodrës, por jo vetëm të Shkodrës, se turkoshake kishte anë e mbanë Shqipërisë.
Jo shumë larg në kohë janë lëshuar në revansh, u ngritën si të tërbuar se nuk e donin Nënë Terezën në Baçallëk, guxuan të thonë se do ta rrëzojnë dhe autoritetet vendore u detyruan ta vendosin shtatoren diku tjetër. Turkoshakët e Shkodrës e fituan një betejë. Po edhe me shtatoren gjigande të gjeneralit turk e fituan betejën tjetër. Tani janë ngritur në revansh se duan dhe Kishën e Shën Shtjefnit në kala, të cilën e kanë kthyer me dhunë pushtuesit turko-osmanë në xhami për ushtarët e vet. Mesa duket këta turkoshakët e sotëm ndjehen pjesë e historisë vetëm pas rënies së Shkodrës nën sundimin e tmerrshëm turko-osman më 25 prill të vitit 1479 e më pas. Përpara kësaj data ata ndjehen sikur nuk kanë histori, ose kanë por, meqë u janë mbyllur sytë e mendjes nuk duan ta shohin. E kjo është për të vënë duart në kokë. Kësisoj kanë guximin jo vetëm ti ngrenë një monument madhështor një gjenerali të një shteti pushtues për pesëqind vjet, pra më të madhin monument të qytetit, por edhe dalin aty këtu me ca zëra të kamufluar në rrjeta sociale e kërkojnë as me pak e as më shumë por ta shpallin hero kombëtar të shqiptareve.
Hasan Riza Pasha pati dinjitetin t’u thoshte shkodranëve se nga nëna kishte gjak shqiptar, por ai megjithëse bëri një akt të madh historik qëndrese, nuk arriti të kryente premtimin për ngritjen e flamurit shqiptar në kështjellën e Rozafës dhe të luftonte nën hijen e në emër të tij, ndaj sado mirënjohje që kemi nuk mund të konsiderohet hero kombëtar i shqiptarëve.
Disa njerëz me mendje të çartur orientale mesjetare, Gjergj Kastriotin dhe tërë atdhetarët e mëdhenj të kombit shqiptar i konsiderojnë mercenarë të huaj, agjentë të perëndimit, kaçakë malesh, tinëzarë e të pabesë, diku-diku i cilësojnë madje edhe tradhtarë. Po këta vetë çfarë janë? Po kush dreqin i polli dhe i mbolli në trojet shqiptare a e dinë? Pastaj, fundi i fjalës, kur hordhitë turko-osmane morën rrugën e thyen qafën për në Anadoll, kur ndjehen më turq se turqit, pse nuk ikën edhe këta bashkë me të sëmurin e Bosforit, por qëndruan këtu në trojet shqiptare të Gjergj Kastriotit, me një mision shkatërrimi, për të zezën tonë.
Ata që qajnë e çirren me lot krokodili për një pllakë të hequr nga monumentit i Hasan Riza Pashës, ndërkohë që shfryjnë e mallkojnë heronjtë kombëtarë të shqiptarëve, fort mirë e dinë se janë humbës, sepse ky vend i ka qëndruar e i ka mbijetuar pushtimit pesëshekullor e jo më të mposhtet nga pjella e zezë e rasatit dum-babist.

Botuar së pari më 12 korrik 2016

Dilema shkodrane për Hasan Rizanë - nga K. P. Traboini

Dilema shkodrane për Hasan Rizanë:
TURK, IRAKIAN APO OSMAN?

- Një varr monumental shkëmb-gjëmb provokues në qendër të Shkodrës 2500 vjeçare, me flamurin turk, me pretekst kinse për Hasan Riza Pashën, gjeneralin osman që edhe origjinën nuk e kishte turke por irakiane. Pra kemi një varr monumental ne mes te qytetit me të lashtë në Ballkan e ndër më të lashtet në Europë. Pyetja shtrohet a janë turqit e sotëm osmanët e djeshem të cilët bene krime te perbindeshme ne histori mbi Arberine, e që shkerdho-politika jonë perpiqet te na binde se nuk jane ata por janë të tjerë.
Atëherë, o mysterifët e demokacisë, çfarë do ky flamur turk në një përkujtim per nje gjeneral osman? Kush e financoi kete monument? Turqia. Atëherë qenka ilegal. O monumenti është ilegal ose Turqia nuk është gjë tjetër veç nje bisht i perandorise së përgjakshme osmane dhe mban të gjithë përgjegjesinë historike për shkatërrimin me themel të Arbërisë, të kulturës arbërore dhe krejt qytetrimit të saj. Atëherë të na falin bashkiaket qe shkojne e vijne si dele, ky monument na qenka si ato bankat offshore. Thjeshte nje provokim historik per tjetërsimin e kombit shqiptar.
Historia të shkruhet në libra me miq e armiq, por në sheshe të qyteteve tona duhen vihen monumente kombëtare.
Ky shkëmb-gjëmb provokues turko-osman që ështe po aq provokues dhe i dëmshem sa monumenti i Stalinit në diktature, duhet të shëmbet!

 

K .P. Traboini 

Gabi i poezisë - nga K. P. Traboini

GABI I POEZISË

Nga K. P. Traboini

Platoni ka thënë se poezia është e folura përçart e perëndive, por e perendive ama e jo e budallenjve. Mirëpo këta të fundit e kanë mbushur tregun e poezisë plot e përplot sa e mjera poezi ka pësuar inflancion, sa tashmë zotëron mendimi vulgar se çdo kush që ka mësuar alfabetin mund të shkruaj vargje të pafund dhe mund të vetquhet poet. Madje mund ta vërë atë titull në kartvizitat e veta. Ca të tjerë e shesin veten si shkrimtarë duke e vënë në CV-në e vet të profesionit. Absurditete të tilla tashmë gjen kudo. Çdo grafoman me shkollim gjysmak mund të vetshpallet shkrimtar e poet. Po mos vallë vetëm këta e kanë fajin?!
Letërsia është bërë si lloj Gabi, a si pazari i Monastiraqit në Athinë, ku të gjithë bërtasin në kupë të qiellit të bindin blerësin për mallin e tyre. Mirëpo vlerën nuk e përcakton apriori kurrgjë tjetër përpos vetë malli.
E nëse na lejohet një paralelizëm, le të shtrojmë pyetjen, kush janë vallë këta tellallë letërsie që trumbetojnë mallra kallp në pazar të poezisë si të ishte në pazarin e gjasë. Do të thosha se në kohën tonë e gjithë e ashtquajtura kritikë apo e gjithë fjalomania mbi artin është veç një surrogato. Surogato në komunizëm, surogato në demokraci. Vitet shkojnë, sistemet u ndërruan e kurrgjë nuk ka ndryshuar. Mjerisht liria që duhej të stimulonte cilësi të reja ka sjellë veç kaos në fushë të letërsisë, sepse me çfarë shohim letërsia tashmë është një depo me mallra të mbetura stok. E këso dore nuk mund të flitet për hierarki letrare veç simbas mostrave që na i ka përcaktuar real-soci dhe funksionojnë edhe sot e kësaj dite.
Kryekreje shprehje e surogatizmit është mendimi kritik e më pas vjen vetë letërsia. Ata që shtiren si kritikë shiten vetë për 200 dollarë. Gjen kudo të quajturit kritikë që ja shesin shpirtin dollarit dhe vënë emrat e tyre në krye të recensioneve ku paraqiten vepra pa asnjë vlerë. Të vesh duart në kokë. Dhe këta soj kritikësh i kanë titujt prof. dr. a diç tjetër që të marramendin prej megallomanisë titullare. Këta kanë edhe kurajon të fantazojnë nëpër recensione për vlera që nuk i gjen kurrkund. Pasi ke lexuar recensionin e profesorit kritik në Tiranë apo Prishtinë, ndodhesh përpara vargjeve të thata, pa shpirt, ca fantazira të sëmura, të çoroditura, ku nuk arrin të kuptosh çfarë e ka shqetësuar autorin kur është ulur të shkruajë. Nuk gjen një mendim të mençur a ndonjë figure origjinale dhe as që bëhet fjalë për mendim filozofik.
Megjithatë nuk ka pse shihet si më e keqja tek botimet e shumta. Autorët le t’i botojnë, se fundja askush askujt nuk ia ndalon dot këtë të drejtë. Ca mendime që shprehen në favor të disa ndalimeve qoftë dhe formale janë absurditete. Fundja edhe letërsia si çdo fushë tjetër është konkurencë vlerash dhe këtë konkurencë ne duhet ta pranojmë e të luftojmë për ta përballuar. Por çështja nuk është tek konkurenca, por tek ajo që apriori nga lart përcaktohet se cili yll do të shkëlqejë. Si në politikë pra, ku i pari, ai në krye i vë gishtin se kush nga turma duhet të dalë të bëhet yll për të tjerët pa e vrarë mendjen shumë që ky i cili po del përdhunshëm çfarë vlere sjell e me se përfaqësohet.
Pra e keqja është tek promovimi i vlerave të dyshimta apo më përkeq antivlerave. Dëmin më të madh pra e shkaktojnë ata që për hir të interesave materiale e nga pozita e specialistit të artit si në shumë fusha të tjera ia shesin shoqërisë shqiptare sapunin për djathë.
Ka edhe poetë të konsideruar të mëdhenj në Shqipëri dhe Kosovë që e kanë bërë këtë punë zellshëm. Kaq elozhe thuren shpesh për ca pseudopoetë e poetesha (yllnaja, galaktida e konstelacione poetike), që në të vërtetë nuk kanë asnjë vlerë, sa kjo sjell atë pështjelli, që sot të kemi një keqkuptim të madh e një dilemë mbi atë se çfarë është poezia, në mos një luftë e përjetshme në mes artit dhe mediokritetit e ku në segmente të caktuara të historisë triumfon edhe antivlera, anipse brezat më pas i anashkalojnë dhe harrohen.
Një organizator kongresesh letraruce, duke përfituar nga një letër konfidenciale që i shkruan një miku i tij studiues nga Prishtina, e shet veten si një autoritet i padiskutueshëm i poezisë shqiptare me njohje të gjërë ndërkombëtare, kur ky as që njihet fare jo më ndërkombtarisht, por as në qytetin e vet provincial ku jeton nëpër lavdira fantazore deri në grotesk. Kemi arritur në një gjendje të tillë kaotike sa kurrkush nuk arrin të kuptojë çfarë është poezia e vertetë. Pikërisht ky është problemi më i madh se është bastarduar shija e lexuesve. Ndoshta qëllimshëm është krijuar një tymnajë ku përfitues janë mediokrit e vetdeklaruar si shkrimtarë. Dhe shumë herë ndodh që të mësuar me lakra poetike e bejtexhinj ordinerë që i takon kudo, sapo lexuesi takon një poezi të vërtetë të thotë... kjo nuk është në guston time. Si historia me verën. Të mësuar me verën e përzier me ujë që u jepte shitësi hileqar, një ditë kur ranë në verë të mirë, klientët të inatosur thanë se ç'na keni sjellë këtë uthull. Na sillni verën e mirë, atë që pimë përditë. Të ushqyer përditshëm me mashtrimin ata nuk arrinin të dallonin çfarë përbën vlerë në tregun e verërave. Sindromi i verës së përzier me ujë tashmë ka marrë legjitimitetin e vlerës.
Kjo ndodh në letërsi, por edhe në publicistikë e mund të themi edhe në jetën e përditshme ku ndjehet të ketë humbur elokuenca e fjalës së bukur. Lexuesi është në kontakt të përditshëm edhe me shkrimet e gazetave e periodikëve, ku mbizotëron një frazeologji shterpë, fjalor i varfër, i thatë sa të të vijë keq për gjuhën shqipe.
E megjithatë le të shkruajnë sepse nuk është i gjithë problemi tek të shkruarit. Letërsia fundja është një garë ku hyjnë të gjithë. Një garë e rreptë për përsosmërinë e fjalës, mënçurinë dhe ndjeshmërinë e saj. E si çdo luftë ajo ka fituesit e humbësit e saj. Por çështja është se disa po duan t’i fitojnë betejat pa luftë e në këtë korrupsion letrar rolin e kodoshit po e bëjnë të quajturit kritikë.
Në fjalë të fundit mund të themi se për këto beteja humbëse të letërsisë dikush përdhunshëm po kërkon t’ia verë fajin të shkruarit, faktit se tashmë shkruajnë të gjithë, se interneti po i pjell poetët si kërpudhat pas shiut. Nuk jemi të bindur se kjo përbën një argument për inflancionin letrar të kohës sonë. Jo krejt të paktën. Sepse është si të thuash se krejt fajin e pati Hekuba për rënien e Trojës, bash sak se pati guximin e marrë të lindi 19 fëmijë, ndër këta Hektorin, Paridin dhe Kasandrën, tek të cilët përziheshin virtyti me pasionin e fatalizmin. Disa nihilistë shkojnë sipas pandehmës se po të mos kish lindur Paridi, Helenën kurrkush nuk do të kish guximin ta rrëmbente e grekët nuk kishin një Casius Beli për luftë.
Mirëpo afërmëndsh është tepër vonë për të gjykuar kësisoj. Tanimë Troja është një gërmadhë. Historia është bërë e më nuk zhbëhet. Eshtë krejt e kotë dhe po aq e rrejshme të thuhet se për gjithçka fajin e ka Hekuba.
Dhe në letërsi po ashtu...