05 January 2018

🔵 Nolin e penguan bajonetat e Serbisë- nga Kolec Traboini



NOLIN E PENGUAN BAJONETAT E SERBISĂ‹!

Nga KOLEC TRABOINI

Ka shumë që rrahin gjoksin si atdhetarë, ndërkohë që shajnë e pështyjnë Nolin e madh, çfarë të kujtojnë të mjerat miza në zverk të elefantit.

Ă‹shtĂ« pĂ«r tĂ« ardhur keq se shpesh herĂ«, qarqe e grupe tĂ« caktuara e trajtojnĂ« historinĂ« duke u nisur nga lidhjet fisnore apo tĂ« hierarkisĂ« sĂ« sistemit, me tĂ« cilin kanĂ« patur tĂ« bĂ«jnĂ« dikur pjestarĂ« tĂ« familjes apo tĂ« afĂ«rm tĂ« tyre. Ka qĂ« bĂ«jnĂ« be e rrufe pĂ«r mirĂ«sinĂ« dhe bujarinĂ« e njĂ« sistemi sikur tĂ« ishte prerja e artĂ« e historisĂ«. Kur them kĂ«tĂ« kam parasysh shkrimin ironik me titull "Kush e pengoi Fan Nolin?" (tĂ« bĂ«nte demokracinĂ« nĂ« ShqipĂ«ri-shĂ«nimi im, KT) por edhe mjaft shkrime tĂ« tjera tĂ« pinjollĂ«ve tĂ« hierarkĂ«ve tĂ« monarkisĂ« vetanake zogiste. Duke ndjekur kĂ«tĂ« stil dhe kĂ«tĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« gjykuari, (“Ja, lexojeni Statutin e MbretĂ«risĂ«”- tĂ« thonĂ«), sot mund tĂ« dalin pinjollĂ« tĂ« diktaturĂ«s e tĂ« na bĂ«jnĂ« be e rrufe se koha e Enverit ishte demokraci e kulluar, sepse edhe nĂ« kushtetutĂ«n e saj ishin shkruar fjalĂ«t "demokraci" dhe "sovran Ă«shtĂ« populli...".
Kohët ndërrojnë, por tradicioni politik i interesave mbetet. Shumica e atyre që lavdërojnë deri në qiell një sistem, koha e ka treguar se, ose kanë qënë të ingranuar në atë sistem, ose kanë përfituar prej tij privilegje ekonomike, shoqërore apo politike.
Mirëpo, që të dalësh sot e të thuash se ngjarjet e Maj-Qershorit 1924 ishin një grusht shteti, dhe akoma më tej, se Fan Noli ishte i paaftë për burrë shteti ngase ata që kishte rreth e qark ishin të paaftë gjithashtu, dhe në të kundërt, që veprimet e Ahmet Zogut ishin legale e legjitime, do të thotë që ta vlerësosh historinë që prapa ferrës sipas pikpamjeve tepër të ngushta, e të mos marrësh parasysh asnjë faktor e rrethanë të zhvillimit të atij revolucioni. Është e qartë se revolucionin nuk mund ta bëjë e ta udhëheqë një njeri i paaftë, madje as dhe një njeri me aftësi mbinjerëzore në qoftë se nuk ekzistojnë kushtet e rrethanat e favorshme për zhvillimin e tij, në qoftë se kundërshtitë mes forcave politike nuk kanë arritur në pikën ekstreme - për të cilën thuhet "kur mbarojnë fjalët nxirren shpatat".
Është mirë të studiohet historia deri në hollësi para se të konkludohet se një Revolucion është një Puç apo diçka tjetër.
PĂ«rdora shprehjen “kur mbarojnĂ« fjalĂ«t...” pĂ«r tĂ« saktĂ«suar se nĂ« pranverĂ« 1924 ngjarjet u tensionuan jashtĂ« mase (pra kishin mbaruar fjalĂ«t). Plagoset Ahmet Zogu nĂ« Parlament nga Beqir Valteri, i cili e finalizon “heroizmin” e tij duke u mbyllur nĂ« nevojtore. MĂ« pas dihet, Ahmet Zogu si mjeshtĂ«r i masakrave dhe terrorit, organizon vrasjen e Heroit Avni Rustemi qĂ« nĂ« tĂ« gjallĂ« - vrasje qĂ« revoltoi tĂ«rĂ« popullin shqiptar nĂ« jug e nĂ« veri. Duke parĂ« rrebeshin e urrejtjes popullore ndaj kĂ«tij akti kriminal, Ahmet Zogu nuk kish ç'tĂ« bĂ«nte veçse t’ia mbathte (mbathja e parĂ«) pĂ«rtej kufirit pĂ«r tĂ« ndenjur nĂ« prehĂ«r tĂ« Beligradit.
Pa hyrĂ« nĂ« hollĂ«sira mbi dilemat e Nolit si kryeministĂ«r apo nĂ« lojĂ«n diplomatike pĂ«r pranimin e ambasadorit sovjetik qĂ« do t’i kushtonte rĂ«ndĂ«, sepse i shtiu frikĂ«n diplomacisĂ« europiane pĂ«r rrezikun e shtrirjes sĂ« influencave ruso-bolshevike sovjetike nĂ« Ballkan dhe dobĂ«si tĂ« tjera tĂ« programit tĂ« tij me reforma qĂ« mbetĂ«n nĂ« letĂ«r, pra pavarĂ«sisht nga kĂ«to, Ă«shtĂ« pranuar nga tĂ« gjithĂ« historianĂ«t se gjashtĂ« muaj tĂ« qeverisjes sĂ« Nolit nĂ« ShqipĂ«ri ishin vite tĂ« demokracisĂ« e jo tĂ« autokracisĂ« dhe pushtetit absolut personal.
Aspekti tjetër i veçantë është se Noli erdhi në pushtet duke shfrytëzuar lëvizjen e forcave të brendshme, përkundrazi ardhja e Ahmet Zogut nga Serbia dhe i armatosur me bajonetat serbe, konsiderohet si përmbysje e një qeverie nga ndërhyrja e jashtme, në rastin e Shqipërisë, të një armiku të jashtëm të deklaruar botërisht.
Se çfarë ishte dhuna e shovinizmit serb mbi popullin e Kosovës, e tregojnë lumenjtë e gjakut dhe nuk ka nevojë për komente, prandaj dhe ndonjë dashuri e madhe e serbëve për shqiptarët (që vuanin nën regjimin e Nolit!!!) veç ndonjë mendje e çalltisur mund ta bllaçitë. Dhe megjithatë, Serbia (fanatike orthodokse) iu bë krah ushtarakut meskin Ahmet Zogu dhe u vu të përmbyste një qeveri demokratike që gëzonte përkrahje popullore e që drejtohej nga një klerik i kulturuar orthodoks si Fan Noli. Këtë paradoks le ta shpjegojnë ithtarët zogistë të rizgjuar tepër vonë tashmë. Le të shpjegojnë gjithashtu në kontekstin historik se çfarë ndodhte në Kosovë në gjysmën e dytë të vitit 1924. A mos ishte ndalur, qoftë dhe për një çast, rrjedha e lumit të gjakut shqiptar në tokën dardane?
Paradoks mbetet edhe emri “Legalitet”, pra se si mund tĂ« vetĂ«quhet legal njĂ« regjim qĂ« ta sjell armiku i popullit tĂ«nd, i cili gjithashtu mban tĂ« pushtuar gjysmĂ«n e truallit shqiptar, kjo Ă«shtĂ« njĂ« nga çuditĂ« mĂ« tĂ« mĂ«dha monarkiste.
E pra, legaliteti i ardhjes nĂ« pushtet tĂ« Ahmet Zogut Ă«shtĂ«, jo vetĂ«m i dyshimtĂ« dhe jo legal, por edhe i turpshĂ«m. ÇfarĂ« mund tĂ« thuhej sikur Sali Berisha, nĂ« pranverĂ«n e 97-tĂ«s tĂ« shkonte nĂ« Beograd tek Sllobodani, e ky ta ndihmonte tĂ« rivendoste "qetĂ«sinĂ«", “rendin” dhe “legalitetin” e pushtetit tĂ« tij nĂ« ShqipĂ«ri?! Do tĂ« ishte e papranueshme dhe e urrejtshme pĂ«r shqiptarĂ«t.
Po sikur Noli tĂ« zbarkonte me trupat ruso-bolshevike e ta “çlironte” edhe ai ShqipĂ«rinĂ« sipas stilit pĂ«rdredhan tĂ« Ahmet Zogut? NjĂ« mallkim e turp i pĂ«rjetshĂ«m do tĂ« binte mbi tĂ«. Por Fan Noli as nuk e bĂ«ri, dhe kurrĂ« nuk do ta bĂ«nte kĂ«tĂ« gjĂ«mĂ«, se binte ndesh me parimet e tij tĂ« larta demokratike e, megjithatĂ«, edhe sot e kĂ«saj dite pĂ«rgojohet prej kallamarĂ«ve monarkistĂ«, se gjoja desh solli njĂ« ambasador nga Moska, ndĂ«rkohĂ« qĂ« rastin e invazionit tĂ« dhjetorit 1924 nĂ«n armĂ«t e SerbisĂ«, kĂ«tĂ« bĂ«mĂ«zezĂ« nĂ« histori, kurrĂ« nuk ia rĂ«nduan mbi shpatulla Ahmet Zogut. As atij vetĂ« nuk iu bĂ« qefi qeder, madje edhe kur e kompensoi SerbinĂ« me ShĂ«n Naunin. Kjo, se ky riosh ambicioz vinte veten mbi ShqipĂ«rinĂ« e shqiptarĂ«t, mbi Atdheun e Kombin.
Patriotët si Abas Ermënji, kurrë nuk pranuan që të angazhoheshin nën ombrellën e ndonjë fqinji shovinist si Greqia (akt që është në nderin e tyre) për rrëzimin e diktatorit Enver Hoxha dhe komunistëvë gjakpirës, gjë që Ahmet Zogu e bëri duke lëpirë duart e përgjakura të armiqve të Shqipërisë. Historia është e pamëshirshme për puthadorët. Shërbimi i Beogradit që shtypte e vriste popullin shqiptar të Kosovës, kishte subvencionuar 2 milion dinarë të asaj kohe, vetëm për të siguruar karrierën e Ahmet Zogut. Ky është një akt i pashembullt dhe koha, sado paradoksale, nuk mund ta motivojë e as ta përkëdhelë Zogun e vjetër - se me Lekën, si qytetar i thjeshtë shqiptar (por jo si pretendent), kjo temë nuk ka kurrfarë lidhjeje, pavarësisht nga zgjimi i vonuar i ca zogistëve që u ka mbetur ora një shekull prapa e duan ta bëjnë Shqipërinë mbretëri anadollake me ndonjë Lal Kros të ri.
Nga ana tjetĂ«r, Ă«shtĂ« vĂ«rtet pĂ«r tĂ« ardhur keq kur dĂ«gjohen vlerĂ«sime tendencioze e tĂ« pamerituara pĂ«r burrat e shtetit tĂ« cilĂ«t e rrethonin Fan Nolin. Ata ishin njerĂ«z tĂ« mĂ«dhenj, tĂ« cilĂ«t qĂ«ndrojnĂ« denjĂ«sisht nĂ« piedestalin e historisĂ« kombĂ«tare. MinistĂ«r i Financave tĂ« QeverisĂ« sĂ« Fan Nolit ka qĂ«nĂ« Luigj Gurakuqi, njĂ« nga tribunĂ«t e pavarĂ«sisĂ« kombĂ«tare nĂ« krah tĂ« Ismail Qemalit, njĂ« njeri me kulturĂ« e dije tĂ« gjera, organizator i zoti, njĂ« ministĂ«r financash tĂ« cilin, kurrĂ« mĂ« tĂ« aftĂ« e mĂ« tĂ« ndershĂ«m, nuk e ka pasur ndonjĂ«herĂ« ShqipĂ«ria. (Ah tĂ« kishim njĂ« tĂ« tillĂ« tani qĂ« na mbyten ministrat hajdutĂ« e tĂ« paaftĂ«!). PranĂ« Nolit qĂ«ndronte njĂ« anĂ«tar kabineti si Stavro Vinjau, njĂ« Zija Dibra, i cili nuk pranoi tĂ« largohej nga ShqipĂ«ria edhe kur Zogu me trupat mercenare e bashibozuke tĂ« armatosura nĂ« Serbi, hyri pĂ«rdhunshĂ«m nĂ« TiranĂ«. Si shpĂ«rblim pĂ«r kĂ«tĂ« qĂ«ndrim dinjitoz e atdhetar tĂ« Zija DibrĂ«s, njĂ« i paskrupullt qĂ« nuk e njihte nderin si cilĂ«si e virtut personal si Ahmet Zogu, vuri njerĂ«z dhe e vrau prapa krahĂ«ve gjatĂ« rrugĂ«s ndĂ«rsa pĂ«rcillej nĂ« internim. Akt i denjĂ« vetĂ«m pĂ«r njĂ« Zog. Pas Zija DibrĂ«s do t’i vinte rradha njĂ«rit nga figurat mĂ« popullore nĂ« ShqipĂ«ri, Luigj Gurakuqit, mĂ« 2 Mars 1924, nĂ« Bari. VetĂ«m pak ditĂ« mĂ« pas, Bajram Curri do tĂ« vritej nga bandat zogiste, mĂ« 29 mars nĂ« Dragobi, pĂ«r ta mbyllur ciklin makbethian me Heroin KombĂ«tar Hasan Prishtina, qĂ« siç kam shkruar dhe mĂ« parĂ«, kur ra ai, u fik Kosova. Kjo vrasje Ă«shtĂ« shĂ«rbimi mĂ« i madh qĂ« i bĂ«ri Ahmet Zogu SerbisĂ« shoviniste pĂ«r gjunjĂ«zimin pĂ«rfundimtar e tĂ« pĂ«rgjakur tĂ« KosovĂ«s.
NdĂ«rsa rreth e qark Ahmet Zogut ishin mbledhur njerĂ«z tĂ« kategorisĂ« Pandeli Evangjeli, tĂ« cilĂ«t nuk janĂ« shquar kurrĂ« pĂ«r burra shteti por thjesht si nĂ«punĂ«s tĂ« bindur kryeulĂ«t. VetĂ«m nĂ«qoftĂ«se Ă«shtĂ« fjala pĂ«r Lal Krosin, injorantin analfabet i cili bĂ«nte ligjin e Maliqin nĂ« "MbretĂ«rinĂ« Shqyptare", atĂ«herĂ« po, sepse vĂ«rtet, demokratĂ«t e mĂ«dhej tĂ« plejadĂ«s sĂ« Fan Nolit nuk kishin nĂ« mes vedi ndonjĂ« Lal Kros sharlatan. “ÇfarĂ« thotĂ« Zogu bĂ«n Lala, çfarĂ« do Lala bĂ«n Zogu”.( Enver Hoxha e kishte adaptuar kĂ«tĂ« parim zogist lalkrosian: “ÇfarĂ« do populli bĂ«n partia. ÇfarĂ« thotĂ« partia bĂ«n populli”. MĂ« shumĂ« çiflik se shtet u katandis e varfĂ«ra ShqipĂ«ri. Por ShqipĂ«ria, as nuk ishte e as nuk do tĂ« bĂ«hej kurrĂ« njĂ« çiflik LalĂ«sh nĂ«se do tĂ« drejtohej edhe mĂ« tej nga burra tĂ« ditur si Fan Noli, Luigj Gurakuqi, Stavro Vinjau, Zija Dibra, Hasan Prishtina e tĂ« tjerĂ«. TashmĂ« historia dihet: Me Enver HoxhĂ«n, pĂ«r tĂ« dytĂ«n herĂ«, ShqipĂ«risĂ« i erdhi "shpĂ«timi" nga Beogradi drejtpĂ«rdrejt nga shtabi jugosllav i Josif Broz Titos.
Qeverisja e Nolit dhe e demokratĂ«ve tĂ« tjerĂ« shqiptarĂ« bashkĂ«kohĂ«s tĂ« tij, pa pikĂ« dyshimi, do t’i sillnin ShqipĂ«risĂ« zhvillime tĂ« reja bashkĂ«kohore europiane. Madje mund shtohet se ndoshta nĂ«n influencĂ«n e tyre, populli do tĂ« mund tĂ« shpĂ«tonte nga gracka e PartisĂ« Komuniste Shqiptare e formuar dhe kjo nga miqtĂ« serbĂ« tĂ« Ahmet Zogut, por tĂ« Nolit kurrsesi.
Kjo pĂ«r faktin se rinisĂ« shqiptare dhe mbarĂ« popullit tĂ« varfĂ«r e tĂ« mbetur nĂ« injorancĂ«, i kishte ardhur nĂ« majĂ« tĂ« hundĂ«s mbretĂ«ria e mbretĂ«rimi gjysmĂ« feudal zogist, ku oborri bĂ«nte jetĂ« lluksi pĂ«rrallore. Duke kĂ«nduar “KĂ«ngĂ«n e mjerimit”, populli e pati tĂ« lehtĂ« tĂ« mashtrohej prej ideve spekulative e demagogjike tĂ« barazisĂ« e tĂ« mirĂ«qĂ«nies shoqĂ«rore qĂ« do tĂ« vendosej (gjoja) pas çlirimit tĂ« ShqipĂ«risĂ« nga pushtuesit fashistĂ«. NĂ« qoftĂ« se ShqipĂ«ria do tĂ« kishte patur deri nĂ« vitin 1939 njĂ« shtet demokratik sipas parimeve tĂ« ndritura noliane, padyshim qĂ« nuk do tĂ« ishte e lehtĂ« tĂ« gĂ«njeheshin dhe mashtroheshin njerĂ«zit me pilula sllavo-komuniste tĂ« linjĂ«s MoskĂ«-Beograd.
Prandaj, se si do të ishte historia e Shqipërisë pa Ahmet Zogun dhe Enver Hoxhën, kjo merret me mend dhe nuk ka nevojë për komente të gjata, ndërsa se si do të bëhej historia nëse Shqipëria do të ecte në rrugën e ideve demokratike dhe iluministe të Fan Nolit, kjo ka vend për hulumtime, sepse Fan Noli ishte një njeri universal dhe bota e ideve të tij ishte mjaft komplekse, por gjithsesi, shumë më e ndritur se çdo lloj diktature e tipit kontraversal Zogu-Hoxha.
Megjithëse këta dy kapituj janë kaq voluminozë e kaq kompleksë dhe me sense të kundërt saqë nuk mund të ezaurohen me një apo dy diskutime, sidoqoftë mund të themi se, me idealin e tij për një Shqipëri ekonomikisht të zhvilluar e kulturuar, për një shtet të ndërtuar mbi principet bashkëkohore europiane, me një shoqëri civile demokratike, Fan Nolin, më parë nga bashibozukët e halldupët pseudolegale të Ahmet bej Zogollit, e penguan dhe e rrëzuan bajonetat e Serbisë, për ndryshe sot, Shqipëria do të ishte Europë e jo siç është, një vend i braktisur në siujdhezën me emrin"Harresë ballkanike".

Ne foto: Autori i shkrimit K. Traboini, dalë tek varri i Fan Nolit në Forest Hill të Bostonit, SHBA, 2005.
Editor: ©