25 June 2019

🟢 Gegnishtja si frymë - nga K. P. Traboini


GEGNISHTJA SI FRYMĂ‹

Nga K.P. TRABOINI

Me duket se nĂ« forumin mediatik “Pro Gegnishtes” ka ra diskutimi nĂ« nivele qĂ« nuk paraqesin asnjĂ« lloj interesi gjuhĂ«sor e problematik.  Nuk shohim tĂ« na pĂ«rcillen shkrime e debate nga ata qĂ« konsiderohen proemiment tĂ« mbrojtjes sĂ« Gegnishtes e mos-hupjes sĂ« saj. Nuk shohim tĂ« na pĂ«rcillen copa letrare nga shkrimtaret e poetet gegĂ«. Mendoj se ky sit, kjo lidhje a forum bashkĂ«bisedimi, duhej tĂ« kishte mendime pĂ«r Gegnishten, mendime tĂ« brezave tĂ« nxjerra nga arkivat e referenca por edhe mendime tĂ« atyre qĂ« sot shkruajnĂ« dhe ndodhen para dilemash gjuhĂ«sore. Sepse ka mendime tĂ« ndryshme se si do gjendet njĂ« zgjidhje pĂ«r tĂ« mos hup vlerat e mĂ«dha qĂ« ka gegnishtja e kultivueme, e cila meritueshĂ«m ka mbĂ«rrit deri ne nivele ma tĂ« nalta letrare. Kena jo pak  por kolosĂ« tĂ« letĂ«rsisĂ«, njĂ« MjedĂ«, njĂ« FishtĂ«, njĂ« Koliq, njĂ« Migjen, njĂ« Camaj, pĂ«r tĂ« mos pĂ«rmend autorĂ« tĂ« tjerĂ« kombĂ«tarĂ« tĂ« trungut tĂ« gegnishtes.
A duhet mendue Gegnishtja një formë letrare e mëvetësishme dhe krejt e çkapun prej dialekteve e formave të tjera, apo një bashkëveprim me tosknishten duke gjetun normat dhe frymën e përbashkët? A ma mirë e ma i fuqishëm asht një Dri që ndahet në dy degë apo një Dri, ku bashkohen dy degë e bahet një lumë ma i madh.
NĂ«se nji nanĂ« e ka le njĂ« fĂ«mi me njollĂ« a deformim nĂ« fytyrĂ«, si mendojnĂ« se duhet t’i thuhet nanĂ«s, na tash po e vrasim kĂ«tĂ« fĂ«mi dhe ti lind tjetĂ«r, apo, me njĂ« operacion plastik mjeksia e Hipokratit bĂ«n mrekullinĂ«  e vet e jeta vazhdon. Ne duam jetĂ«. Jo shkatĂ«rrim.
Si mund tĂ« ecim nĂ« historinĂ« e kombeve  duke u shkapĂ«rnda. Prandaj duhet tĂ« kthjellojmĂ« mendjen e qĂ«llimin tonĂ«; cila Ă«shtĂ« zgjidhja ma e dobishme pĂ«r GjuhĂ«n Shqipe tĂ« njĂ«sueme. Sepse NjĂ«simit nuk kemi kah i ikim. E kjo nuk ka tĂ« bajĂ« me standartin e ngurtĂ« e tĂ« ngrim, sepse njĂ« gjuhe e ngrime Ă«shtĂ« heret a vonĂ« njĂ« gjuhĂ« e vdekun.
Po le të kthehemi tek forumi mediatik "Pro Gegnishtes" ku ka mbi 7 mijë anëtarë. Pse aty shfaqen shkrime që nuk kanë asnjë lidhje me problemet gjuhësore, ta zamë se çfarë paska thanë Jozefina Topalli se "demokratët e vërtetë nuk djegin shkolla". Nuk dua të polemizoj me askend, por dua të them se nuk është vendi këtu për politizime e referime të atyre që bëjnë karrierë e për kolltuk e mirakande përleshën politikisht edhe në mes vedit. Këtu përkundra duhet të kishim letërsi të autorëve gegë duke filluar që nga Kristoforidhi tek Anton Xanoni e të tjerë, sepse Gegnishtja nuk flitet e shkruhet veç në Shkodër, por çfarë përfshin Shkumbini dhe përpjetë e deri në Kosovë.
 Do tĂ« duheshin tĂ« shfaqeshin kĂ«tu poezi e proza tĂ« autorĂ«ve gegĂ« nga tradita e deri nĂ« kohĂ«t ma tĂ« vonshme, si dhe krijime tĂ« shkrimtarĂ«ve tĂ« sotĂ«m me origjinĂ« gegĂ«, qĂ« e kanĂ« gegnishten gjuhĂ« tĂ« vendlindjes.
Por gjithashtu mendoj se nuk duhen të përjashtojmë, siç sugjerohet e thuhet në forum, autorët gegë që përdorin një sistem të tillë shkrimi ku gegnishtja e tosknishtja gjenden pranë e pranë, sepse veçimi ban ma shumë dam se dobi. Unë kam shkru shumë përsiatje për problemin e Gegnishtes, kam përdor, veçmas në krijimtarinë time poetike, të folme të veriut e të jugut pa dallim. Sepse gjuha është si ari, që nuk kemi luksin ta hedhim.
Por ve re se ka shumĂ« qĂ« na shfaqen ma tĂ« fortit radikalĂ« me fjalĂ« por me vepra nuk gjenden kurrkund. Kam kenĂ« e mbetem me mendimin se Gegnishtja para se me fjalĂ« Ă«shtĂ« mendim dhe frymĂ«. Kur ne nĂ« dialektale apo nĂ« tĂ« ashtuquajtun “standart” pĂ«rdorim fjalĂ« tĂ« huaja si turqishte, serbishte e italishte, pse qenka krim me pĂ«rdor fjalĂ« e shprehje tĂ« tosknishtes nga autorĂ«t me prejardhje gegĂ« apo dhe e kundĂ«rta. Veç nĂ« gjuhĂ«, kulture e dije nuk ka pse kĂ«rkohen tradhtarĂ«. Madje edhe kur shkruan nĂ« gjuhĂ« tĂ« huaj nuk mund t’ia marrĂ«sh pĂ«r tĂ« madhe tjetrit.
A e kena lexue vjershĂ«n e Ndre MjedĂ«s, poetit mjeshtĂ«ror, me njĂ« dimension aq tĂ« madh qĂ« lexohet nga tĂ« gjithĂ« ne trojet shqiptare, njĂ« poet GegĂ« qĂ« lexohet e kuptohet, madje mĂ«sohet pĂ«rmendĂ«sh aq mrekullisht nga lexuesit e TosknisĂ«. Mjeda kish gjetun çelsin e artĂ« tĂ« fjalĂ«s poetike dhe tĂ« ndjesive tĂ« zemrĂ«s tĂ« çdo shqiptari,  tĂ« cilĂ«n e shpreh edhe nĂ« poezinĂ«  "Gjuha shqipe": “Geg e ToskĂ«, malci jallia janĂ« nji komb mu nda s’duron, fund e maj nji asht Shqipnia e nji gjuhĂ« gjith na bashkon”.
Qe pra, poeti na ka dhanë nji rrfanë e na ka ndez një dritë me na ndihmue për me e gjet shtegun e mundësinë e bashkimit e jo të moskuptimit e ndamjes.

Nga blogu Traboini- ese
Editor: ©