GUSTAV FLAUBERT(1821 - 1880)
“Librat nuk behen si femijet por si piramidat ”...
Pergatiti KOLEC TRABOINI
Lindi me 12 dhjetor 1821 ne familjen e nje mjeku. Babai i tij ishte shefi i pavionit te kirurgjise te spitalit bashkiak ne Ruen te Frances. E ema ishte bije e nje mjeku, keshtu qe ai ishte pinjoll i nje familje borgjeze, shtrese ndaj se ciles shpejt do te revoltohej. Ky rebelizem do ta conte ne perjashtim nga shkolla, por ai me pas do ti plotesonte mesimet ne menyre private ne Paris . Ne 1836 kur ishte ne shkolle shkruan mjaft subjekte. Ne nje feste ne Trouville bie ne dashuri me Elise Foucault, qe ishte ne moshen 26 vjece, e cila do te martohej me Maurice Shlezinger. Imazhi i Eliza Shlezingerit do te shfaqej ne shume krijime te Gustav Flobert ( Floubert) dhe pjeserisht ajo do te ishte modeli per madam Arnoux tek “Edukimi ndjenjave”. Ne vitin 1840 nis studimet ne Paris ne drejtesi. Ne vitin 1844 i shfaqet atak nervor. "Une isha i frikesuar per jeten“ do ti shkruante ne nje leter shkrimtares franceze Zhorzh Sand. Ai kish pesuar nje semundje nervore e kish kaluar ne epilepsi. Ky perkeqsim i shendetit i solli probleme, nuk i merr dot provimet e drejtesise dhe vendos ti kushtohet letersise. Ne kete gjendje ndihmohet nga babai i vet i cili per te birin, blen dhe nje shtepi ne Croisset, ndane lumit te Senes, diku ne mes te Parisit dhe Ruenit. Ne vitin 1846 Gustav Floberti e takoi Loise Colet kur ajo ishte modele ne studion e skulptorit Jems Pradiere. Ata kishin nje korespondence te rregullt dhe ajo behet e dashura e tij megjithese takoheshin ralle. Kete lidhje Luise Colet do ta pohonte ne shkrimet e saj vite me pas, ne 1859. Pas vdekjes se babait dhe motres se vet te martuar, Flobert vendoset ne Croisset prane familjes. Deri ne moshen 50 vjec, ai do te jetonte bashke me nenen e tij, dhe mbesen e tij Karolina. Maksima e jetes se shkrimtarit qe “Beju i rregullt e i paster ne jete si nje borgjez, keshtu qe ju do te beheni i vrullshem dhe origjinal ne punen tuaj.” Ne 1847 udheton ne Britani. Nje vit me pas behet deshmitar i kryengritjes se Parisit. Ne vitin 1851 nis te shkruaj "Madam Bovari" qe do ta botonte ne vitin 1857 dhe do te merrte famen e nje shkrimtari te madh ne France . Subjekti i romanit „Madam Bovari“, eshte historia e nje dashurie te pafat te Ema Bovari, gruas se nje provinciali. Megjithese Gustav Flobert pohonte se “ Jam nje ari dhe desheroj te mbetem ari ne strofken time“, ai mbante lidhje me parisin dhe ishte deshmitar i revolucionit te vitit 1848. Me vone ai do te merrte urdher nderi nga Napoloni III. Qe nga viti 1856 Flobert do te kalonte periudhen e dimrit ne Paris. Mardheniet e dashurise me shkrimtaren Luise Colet do te merrnin fund ne vitin 1855. Nga nentor 1849 e deri ne prill 1851 beri udhetime me shkrimtarin Maxime du Camp ne Afriken e Veriut, Siri, Turqi, Greqi dhe Itali. Pas kthimit nga keto udhetime te gjata Gustav Flobert do te niste te shkruante romanin „Madame Bovari“ qe do ti merrte pese vjet pune per ta mbaruar. Do ta botonte fillimisht ne „Revue“, ne 1956 dhe si liber do te botohej nje vit me pas. Pershkrimi realist i shkeljes se kurores u konsiderua si nje sulm ndaj moralit dhe fese. Per romanin e tij Flobert u ndoq dhe per t’ju shpetuar denimit, qe nuk ishte i lehte gjate censures zyrtare ne Perandorine e Dyte. Kur “Lulet e se Keqes” ishin vene perballe te njejteve gjyqetareve te censures, Bodleri ishte denuar. "Madame Bovari“ u botua ne dy volume ne vitin 1857 sic ishte botuar me pare ne origjinal ne “Revue de Paris”, gjate viteve 1856-1857. Ema Bovari ishte martuar m
e Sharl Bovari, nje mjek province. Kur ishte vajze kishte lexuar romanet e Valter Skotit dhe kishte nje enderrime romantike dhe deshira per aventura. E lodhur nga jeta e mbyllur martesore, Ema bie ne dashuri me dy burra, me avokatin Leon Dupuis e me pas me Rudolf Bulanzher. Pasi zbulohet nga i shoqi, ajo helmohet me arsenik. Me pas do te vdese dhe i shoqi, ndersa e bija e tyre, Bertha do te merrej per tu rritur nga disa kushurinj te varfer. Bertha do ta fillonte jeten si punetore ne nje fabrike. Novela provokoi nje reaksion te madh. Flobert u perpoq ta shmange akuzen ndaj tij per imoralitet. Karakteri i Emes ishte i rendesishem per autorin- shoqeria nuk i jepte asnje mundesi shpetimi dhe atehere Gustav Flobert tha:“ Ema jam une.“ Ne vitin 1860 Flobert perjetoi suksesin si shkrimtar dhe intelektual ne oborrin e Napoleonit te III. Ne mes te miqeve te tij ishin Emil Zola, Zhorzh Sand, Hipolite Taine dhe shkrimtari rus Turgeniev, me te cilet i bashkonte te njejtat ideale estetike, dedikimi per realizmin dhe paraqitjes se jetes pa paragjykime. Sa i perket jetes personale mund te thuhet se ishte disi e shthurur dhe kishte pelqime per prostitutat qe e coi ne semundje veneriane. Flobert nga natyra ishte melankolik, oret e gjata ne izolim e ne pune te perkushtuar letrare e bene jeten e tij te rende. Ne nje leter derguar Ernest Feydeau ai shkruan “Librat nuk behen si femijet por si piramidat ”... Vitit e fundit te jetes ishte i pushtuar nga shqetesimet financiare- me te ardhurat qe kishte I erdhi ne ndihme familjes se nipit qe kishte falimentuar. Ne vitin 1870 veprat e Flaubertit u bene shembull per ata qe quheshin shkolla e re e shkrimtareve natyraliste nen moton veprat letrare paraqesin realitetin por romancieri nuk duhet te gjykoje, te mesoje, te shprehe te moralizoje por te qendroje neutral. Flauberi per vehten e tij e urrente etiketimin Realist - por edhe cdo etiketim tjeter. Nder veprat e fundit kryesore te Flobert eshte dhe “Salambo” botuar ne vitin 1862, nje histori nga beteja e Cartagjenes ne 240-237 para Krishtit. “Edukimi ndjenjave”, botuar ne 1869 behet nje panorame e Frances ne ererat e Revolucionit te vitit 1848. Aty tregohet historia e mardhenieve midis nje burri te ri dhe nje gruaje te moshuar e martuar. Heroi i librit, plot dyshime te pafundme takon njerez qe nuk kane kurrgje tjeter per ti afruar vec veseve, pesimizmit e cinizmit. Titulli eshte ironik, ai nuk nenkupton nje veper pedagogjike mbi edukaten por i referohet deshtimit te gjenerates se vet ne arritjen e idealeve. “Tundimet e Shen Antonit” botim i vitit 1874 ishte i bazuar ne nje histori ne shekullin 4-te te nje oshenari kristian, qe jetonte ne shkretiren egjyptiane e qe perjetonte tundime filosofike e fizike. Flobert e mbylli jeten thuaj ne varferi dhe i vetmuar. Vdiq nga hemoragjia celebrale me 8 maj 1880.
