Florrie Holmes - fuqia femërore në botë burrash të egër

FLORRIE HOLMES

Fuqia femërore në botë burrash të egër

Florrie Holmes dhe grupimi "Dyzet Elefantet", kjo mbretëreshë e vjedhjeve të bujshme në botën e fshehtë të krimit të Londrës, bëri histori në zonën më të errët të Londrës Jugore, ku varfëria lindëte ashpërsi, ku ishte e natyrshme të dilnin dhe vjedhës të guximshëm. Çfarë do të humbnin veç skamjes.
Një perandori kriminale e papritur hodhi rrënjë në këtë rajon - e drejtuar jo nga burra, por çuditërisht nga gra. Kurrë më parë e më pas nuk ishin dëgjuar gratë të krijonin grupe të organizuara vjedhësit. Dhe të gjitha vajza dhe gra, pa asnjë burrë në mes tyre.
Midis tyre si krye organizatore ishte Florrie Holmes, një nga shtatëdhjetë anëtaret e njohura të "Dyzet Elefanteve" - një bandë femërore që e shndërroi vjedhjen në dyqane luksi në një mjeshtri të prefeksionuar për të mos thënë art. Nga vitet 1870 deri në vitet 1950, këto gra sundonin rrugët dhe butikët njësoj, duke vepruar me stil, strategji dhe një shkathtësi që pak guxonin ta sfidonin dhe linin edhe vjedhësit burra nën hije.
Bukuroshja Florrie në botën e krimit filloi si e dashura e një gangsteri. Por ajo nuk qëndroi nën hije të tij për shumë kohë. Klani i femrave "Dyzet Elefantet" nuk ishin të interesuar të ishin aksesorë - ato ishin arkitekte të fuqisë së tyre. Të armatosura me fustane të personalizuara dhe të brendshme të veshura me xhepa të fshehtë, ato mund të ngrinin gëzofe, bizhuteri dhe fustane të modës së lartë direkt nga raftet e elitës së Londrës - dhe të dilnin nga dyqanet duke buzëqeshur.
Bastisjet e tyre ishin të shpejta, të pastra dhe çuditërisht të guximshme. Dyqanet e mëdha në West End ranë pre e saktësisë së tyre. Stacionet hekurudhore, vendpushimet bregdetare dhe dyqanet rurale u bënë shënjestra. Policia shpesh luftonte për t'i ndjekur hap pas hapi, por qe e pamundur të binte në gjurmët e tyre. - jo vetëm për shkak të fshehtësisë së tyre, por sepse askush nuk besonte se gratë mund të ishin pas grabitjeve të tilla të guximshme.
Por kjo nuk kishte të bënte vetëm me vjedhje. "Dyzet Elefantet" vepronin me strukturën e një sindikate të vërtetë. Anëtaret e vjetra i mësonin e kujdeseshin për më të rejat. Fitimet ndaheshin me korrektesë shembullore. Nuk kishte asnjë pakënaqësi a grindje mes anëtareve.. Komunitetet dhe njerëzit e varfër mbështeteshin në heshtje. Ato financonin pavarësinë e njëra-tjetrës - dhe hakmarrjen kundër një shoqërie që u ofronte mundësi të pakët dhe i kishte braktisur.
Florrie Holmes qëndronte midis tyre, jo vetëm si hajdute, por si një udhëheqëse në një rebelim të mbështjellë me doreza të mëndafshta. Këto ishin gra që refuzuan të ishin të padukshme, që morën atë që bota nuk do t'u jepte. Ato jetonin krenarisht, visheshin mirë me shije dhe nuk i jepnin llogari askujt.
Legjenda e grave sfiduese në botë vazhdon - jo si keqbërëse në hije si në këtë rast, por si forcë imponuese ndaj një shoqërie njerëzore që shpesh e harron fuqinë femërore në një botë burrash të egër.

 

 Kol Shkodrani
🌐Pantheon Info.

Coco Chanel- çfarë thotë ajo për jetën e saj

COCO CHANEL
E përmendim shpesh po a dimë diçka nga jeta e saj? 

Por së pari çfarë tregon ajo për jetën e vet. 

“Askush nuk më mësoi të qep, e di? E mësova vetë sepse duhej. Në fillim nuk ishte art… ishte mbijetesë.”
U linda në varfëri. Nëna ime vdiq kur isha dymbëdhjetë vjeç. Babai im — frikacak — iku sikur të mos ishim asgjë.
Përfundova në një jetimore të ftohtë dhe gri, ku jehonë e lutjeve përzihej me zhurmën e përbashkët të çirrjeve.
Motrat murgesha më mësuan të qep.
“Që të japim një jetë të ndershme, Gabrielle”, më thoshin, duke treguar me gishtat e tyre kockorë copën time të prerë keq.
Por unë nuk doja një jetë “të ndershme”.
"E ndershme? Çfarë thotë? Të jesh e qetë dhe e pastër?" pyeta një herë.
Motër Bernadette më shikoi me inat.
“Do të thotë të mos përfundosh sërish në rrugë”, më tha.
Por në kokën time, diçka tjetër kishte marrë flakë: nuk doja vetëm të mbijetoja. Doja të fluturoja lart.
Çdo qepje që bëja ishte një veprim: Do të bëhem, patjetër.
Qepja në heshtje — por brenda meje, bërtisja. Askush nuk do të vendoste për mua.
Vite më vonë, kur nisa të shisja kapelat e mia të para, njerëzit qeshnin:
"Një grua me dyqan të vetin? Sa absurde."
“Vajza e një shitësi ambulant mendon se është stiliste? Sa mendjemadhe.”
Ata s’kishin asnjë ide për kë po flisnin.
Një burrë më tha një herë, me një buzëqeshje të vetëkënaqur:
“Ti ke bërë këtë? Po është elegante… mendova se ishte nga Parisi.”
“Është nga Parisi”, buzëqesha. “Sepse unë jam Parisi. Vetëm që ti nuk e di ende.”
Me çdo kapele që shisja, me çdo fustan që prija pa ndjekur rregullat, afrohesha e më shumë me gruan që ëndërroja të bëhesha:
E lirë. Elegante. Pa ndjenja faji.
Pa korse. Pa leje. Pa frikë.
I preva shkurt flokët kur të gjitha femrat i mbanin të gjata.
“Dukesh si djalë”, më tha një shoqëruese, e tmerruar.
"Jo," iu përgjigja. "Dukem si unë."
Dhe e doja këtë paraqitje.
Më quanin rebele, të pacipë, madje edhe vulgare. Por kurrë nuk më quajtën e përulur..
Pashë luftërat që shkatërruan gjithçka. Pashë dyqanet e mia që u mbyllën gjatë pushtimit.
Unë dëgjova duke thënë:
"Chanel ka mbaruar. Koha e saj mori fund."
Por ata nuk më njihnin.
U ktheva në Paris kur të gjithë mendonin se isha histori — dhe tregova që kisha ende kapituj për të shkruar.
Nuk është thjesht një shenjë. Isha një zhvilluese aktive.
Një herë lufte kundër konformizmit.
Chanel Nº 5?
Po, thonë se është parfumi më emër më të madh dhe i pëlqyeshëm në botë. Për aromen sigurisht. A është e vërtet? Ajo ajo aromë është si sfidë.
"Si nuhatet guximi?" më pyeti një stilist i ri një herë.
“Që të mos dorëzohesh,” i thashë.
“Si parfum mbi plagë.”
Dhe po të mund t’i thosha asaj vajzës së vogël që qante mbi shtratin e jetimores një gjë të vetme, do të ishte kjo:
“Mos e lejo baltën ku ke lindur të ndalojë së lulëzuari. Lulet më të forta rriten mbi rrënoja.”
                         Coco Chanel

Përg. Kol Shkodrani
🌐Pantheon / Info

Neerja Bhanot -vajza indiane që shpëtoi fëmijët amerikanë

 
NEERJA BHANOT  

 Vajza indiane 22 vjeçare që shpëtoi fëmijët dhe amerikanët duke sakrifikuar jetën e saj. (7 shtator 1963 – 5 shtator 1986)

Në botë ka plot njerëz të thjeshtë, por të madhërishëm. Madhështia nuk qëndron në ato çfarë shohim, por çfarë bëjnë. Një nga ata ishte vajza indiane Neerja Bhanot, përgjegjese e fluturimit e avionit të pasagjereve Pan Am 73, një Boeing 747-121 që udhëtonte nga Bombei me destinacion New Jork. Fluturimi kishte ndalesë në Karaçi dhe Frankfurti. Në aeroportin e Karaçit, Pakistan, avioni u rrëmbye nga katër terroristë palestinezë më 5 shtator 1986. Në bord ishin 380 pasagjerë dhe 13 anëtarë të ekuipazhit. Terroristët donin të fluturonin për në Qipro me qëllim lirimin e të burgosurve pakistanezë në Qipro, përndryshe kërcënonin se do ta hidhnin avionin në erë.
Në mëngjes herët të 5 shtatorit 1986, në avionin Pan Am 73 u futën furishëm katër terroristë të armatosur palestinezë. Mes panikut dhe konfuzionit të papritur, përgjegjsja e fluturimit 22-vjeçarja indiane Neerja Bhanot veproi me një qetësi të jashtëzakonshme. Pa u vënë re prej terroristëve, ajo arriti të lajmëronte kabinën e pilotit duke futur kodin e fshehtë të rrëmbimit. Falë ndërhyrjes së saj të shpejtë, pilotët arritën të mbroheshin përmes kapakut sipër kokës, duke e mbajtur aeroplanin në tokë dhe duke i penguar rrëmbyesit ta përdornin atë si një armë vdekjeprurëse në fluturim. Kësisoj rrembyesit nuk arritën të hyjnë në kabinën e pilotimit. Në saj të vajzes indiane Neerja, e keqja me e madhe kishte kaluar, por rreziku vazhdonte Gjatë 17 orëve në vazhdim gjendja ishte e acaruar dhe e rrezikshme. Neerja tregoi guxim të jashtzakonshëm. Kur katër terroristët filluan të kërkonin pasagjerë amerikanë, ajo mblodhi dhe fshehu në heshtje pasaportat e tyre - duke i futur nën sedilje, duke i hedhur në kanalet e ventilimit dhe disa të tjera duke i hedhur edhe në banjo. Përpjekjet e saj penguan planet e rrëmbyesve për të vrarë pasagjerët amerikanë dhe kësisoj u shpëtuan dhjetëra jetë. Gjatë gjithë krizës së rrëmbimit, ajo qëndroi e qetë, duke u ofruar forcë e kurajo pasagjerëve të tmerruar dhe duke punuar pa u lodhur për të mbrojtur më të prekshmit në këtë situatë dramatike ku rrezikohej jeta e çdo pasagjeri.
Në momentet e fundit të përplasjes, ndërsa shpërtheu dhuna në bord ku u dëgjuan edhe të shtëna me armë, Neerja zgjodhi përsëri guximin e rrezikun mbi sigurinë e vet personale. Ajo hapi një dalje emergjence, duke i udhëzuar e drejtuar pasagjerët drejt sigurisë. Ndërsa plumbat kalonin me shpejtësi në bord, ajo përdori trupin e vet për të mbrojtur tre fëmijë, duke sakrifikuar jetën e saj në mënyrë që të tjerët të mund të shpëtonin. Neerja Bhanot ishte vetëm 22 vjeçare kur vdiq, por veprimet e saj vetëmohuese shpëtuan më shumë se 350 njerëz. Ajo u dekorua pas vdekjes me vlerësimet më të lartë të Indisë në kohë paqeje dhe trashëgimia e saj mbetet një simbol i dhembshurisë dhe guximit përballë rrezikut të paimagjinueshëm.
Ajo ishte bija e një gazetari indian, Harish Bhanot, që punoi në "Hindustan Times" për më shumë se 30 vjet dhe vdiq me 1 janar të vitit 2008 në Chandigarh të Indisë në moshën 86 vjeçare.
Neerja Bhanot është nderuar dhe dekoruar përveçse në atdheun e saj në Indi, edhe në Pakistan e Amerikë për sakrificën e humanizmin e lartë.
Në vitin 2016 në nderim të aktit të saj vetmohues që bëri jehonë në mbarë botën, u realizua filmi NEERJA.
Këto akte të njerëzve të thjeshtë, por me ndërgjegje të lartë e zemër të madhe, nuk duhen lënë në harrim, ata janë si yjet në galaktikën e kujtesës pannjerëzore.

Përg. Kol Shkodrani

🌐Pantheon Info.

Marie Kraja - nga Saga e kujtimeve K. P. Traboini

M A R I E  K R A J A 
Nga K. P. Traboini
-----------------------

Për këngëtaren Marie Kraja ( 24 shtator 1911 - 21 nëntor 1999) në vitin 1989 do ta realizoja një film si skenar e regji. Kisha mendimin se ishte koha të praktikonim edhe në krijimtarinë kinematografike formën film-autor, se kështu vepra shfaqej me individualitet më të fortë dhe më solide, çfarë më rezultoi me sukses në filmin tim të parë në regjizurë "Dëshmi nga Barleti", që mjerisht Televizioni Shqiptar nuk e ka transmetuar asnjë herë edhe pse ai u shpall filmi më i mirë dokumentar i Kinostudios për vitin 1990.
Filmin për Marien e kisha me shumë dëshirë, por nuk u pranua nga drejtoria artistike në atë mënyrë realiste siç e paraqita. Isha përpjekur të sillja një realitet përtej shabllone të kohës, njeriun ashtu siç ishte. Skenari u shkrua në dhjetor 1989. Ky që paraqesim është vetëm një fragment meditativ. Çfarë mendonte Maria për artin, veten dhe botën që e rrethonte në pleqërinë e thellë.
Gjithçka që përbënte dramën e njeriut kur ndodhet përballë me vetveten, e të kaluar që tashmë i shfaqet në imagjinatë si sekuenca të një filmi të vjetër.

‐------------------ ¤ ---------------------

Një njeri i vonuar pret në stacion.
Vjen autobusi dhe e merr. Është një grua e moshuar me trup të pakët e të imët, mbledhur me një pallto të rëndë.
Autobusi çan përpara. Pamje kalimtare. Semafori. Ajo zbret shkallët dhe autobusit përsëri ikën.
Hapet porta e bardhë dhe aty e pret e bija.
- Erdhe mama! - i thotë vajza duke i hequr pallton të cilën ia vendos në portmanto.
Dalëngadalë në qytet bie mbrëmja.
Era dimërore sikur ka fshirë rrugët me frymën e saj të ftohtë. Pak njerëz të vonuar ikin... Ikin...
Stolat e parqeve bosh.
Llampat ndizen një e nga një.
Zjarri i një sobe me kapakun hapur.
"Pleqëria dhe dimri duan zjarr"- thotë Maria"... dhe me mashën nikeluar trazon zjarrin.
Pastaj rri aty pranë sobës dhe ngroh duart.
"Dimri të mbledh pranë zjarrit dhe pleqëria pranë kujtimeve" - thotë ajo dhe vazhdon:
"Ju kërkoni diçka nga jeta ime, nga ajo hapësir këngësh që kam gati 80 vjet që jetoj. Po kush i mban mend ?!"
Maria ngrihet prapë. Ben ca hapa dhe hap bufenë.
"Do bëj një kafe,"- thotë ajo - "ndërkohë mbledh kujtimet se nuk është e lehtë t'i sjellësh ashtu të rrjedhshme siç janë në jetë... Në pleqëri mendimet shkojnë e vijnë sipas qejfit. Nganjëherë kur i thërret ato ikin."
Ka marrë zhezven e kutinë e kafesë dhe ulet pranë sobës. Luga e vogël e kafesë zhytet në sheqer, pastaj në kafenë e bluar. Ajo e përzien dhe pret.
"Nuk ju thashë kot ejani në mbrëmje. Në këtë kohë e ndjej veten më mirë, më ngrohtë. E di që pothuaj në këtë kohë të gjithë janë nëpër shtëpitë e veta, secili në votrën e vet, ndërsa ditën, ditën e ndjej më shumë vetminë."
Vajza e Maries, Enisi, i ka sjellë pranë pjatën dhe filxhanin.
Maria e hedh kafenë brenda. Zë vend dhe e rufit me ngadalë.
Ndjek me vështrim këndet. Ato objekte që janë pjesë e jetës së saj, që e bëjnë më të kapshme të dikurshmen, atë që ka humbur nëpër ditë, nëpër vite duke i kthyer ngjarjet në një simbol, ne një detaj o send.
Një diplomë, një fotografi.
"Janë të rinisë së parë" - thotë ajo - "atëherë kur sapo kisha nisur të këndoja. Kënga ime e parë pas mbarimit studimeve në Konservatorin e Gracit ishte "O bilbil, i mjeri bilbil", ishte mbrëmja e Kombeve në Vjenë. Zëri im tashti ka humbur brenda gjoksit tim (ajo rufis kafenë). Mbase ka humbur fare? Ja ta provoj një herë... Kushe di..."
Shkon pranë planos. Aty mbi plano disa partitura, aty edhe një fotografi e saj e hershme. I bie pianos me gishtat e plakur, të rrudhur duke e shoqëruar me fjalët "Çilni, ju moj lule, çilni", titulli i këngës.
Fotografia, gishterinjtë në tastier, përsëri ajo... nis të këndoj me zë të ulët, por pas pak zëri i saj ndalon.
Gishtat mbi tastierë. Duart e saj e përkëdhelin lehtë pianon.

* * *
"Stonaturat kurrë nuk i kam dashur... Le të këndojë më mirë ajo...(tregon fotografinë e vendosur mbi piano). Nis një këngë me ndjenjë, mall, dashuri...
Eshtë këngë popullore shkodrane që të kujton shtëpitë me avlli, oborret me lule, vajzat shkodrane veshur me rrobe qytetare tradicionale, çardakët, dritaret me perde të qëndisura, puset me çikrikë, rrugët ku rreh dielli por ka dhe hije. 300 kangë të tilla këndoi Maria gjatë jetës së saj, veç interpretimeve në opera.
"Në këto këngë është rinia ime" - thotë Maria aty pranë pianos. Nuk ka rëndësi si e kam kaluar fëmininë e rininë. Jeta jeme tash ka vlerë te kënga. Për këtë kam bërë shkollë jashtë shtetit, për muzikë të kultivuar, por unë e kam nisur rrugën e artit me këngë popullore... Na thanë atëhere kur mbaronim konservatorin ku shkoni moj vajza, ku keni opera ju atje, rrini këtu, zëri juaj në Shqipëri do të vdesë... Por ne me Tefta Tashkon, erdhëm dhe kënduam këtu..."
Ajo ka në duar fotografi të cilat i sheh një pas një, "La Traviata", "Rusalka", "Nusja e shitur", " Ivan Susain", "Lulja e kujtimit, "Mrika"...
"Mund të tregohen shumë ngjarje nga ajo kohë kur me Tefta Tashkon koncertet i jepnim në natyrë, në lokale të vogla, me një piano të cilës binte Lola Gjoka. T'i sjellësh njeriut këngë, ta gëzosh, kur ai mezi e gjen atë rreth e rrotull ishte e vështirë e megjithatë ne këndonim..."
"E ku ka më bukur se sa kur ti këndon e populli të shoqëron në këngë .. Bisedo me çdo njeri... Të gjithë dinë për Teftën.
Të gjithe e duan. E ndigjojnë. Kur thu Teftë sikur thu një tufë me lule...."
Afishe, gazeta të asaj kohe...në tryezën e saj është një vazo me lule të freskëta...
Shfokusohen...
Ka zbardhur dita... Ajo ecen ngadalë përmes rrugës së ngushtë që gjarpëron në mes të drurëve. Ditë dimri por e ngrohtë. Zhurmat i vijnë me një akustikë të çuditshme sa larg-aq afër... Kjo ndodh se ajo vërtet shikon përreth, por vështrimin e brendshëm e ka thellë në kujtime, tek këngët.
Ja zogjtë cicërojnë e mbushin botën e saj me tinguj të gëzuar...
"Kështu është jeta"- thotë ajo.
Shkojnë e vijnë njerëz në një ecejake të madhe ku secili bën udhën e vet...
"Zogjtë këndojnë, natyra gëzon, ne me pleqërinë tonë meditojmë për rininë tonë të hershme, për shokët e miqtë që nuk i kemi më"- thotë ajo.
Vështrimi i saj kap objekte në lëvizje...
"Ne këngëtarët jemi si zogjtë" - thotë ajo,- "ta e mbushin me cicërima natyrën ne a mbushim me këngë jetën e njeriut.
* * *
Liqeni, pemë, zogj, vogëlushë, dy pleq me tavllë, diku më tej një çift. Nis një këngë popullore me pamjen e një çiftit në ecje që sa vjen e humbet në largësi në mes të drurëve.
"Kënga ka brenda vetes dy dashuri,"- thotë Maria - "të atij që e ka krijuar dhe të atij që e ka kënduar. Unë këngëve u kam dhënë dashurinë tima, prandaj kur më pyesin se ç' ndjej kur kendoj, u them dhimbje... Kënga herë më duket si një vogëlushe e bukur dhe unë e marr në krahë dhe e shtrëngoj në gjoks dhe
herë-herë më duket vetja fare e vogël dhe sikur ajo më merr në krahë në fluturim dhe më shëtit ngado."
Portreti i menduar i Maries, një trëndafil. Nis një këngë tjetër. Vijnë në kujtesë njerëzit e vendlindjes së saj. Në pamje të asaj kohe, kënga të shoqëron kudo, diku në mes të një fshati, në grykat e maleve, dy të moshuar, djem në ecje shtigjeve malore, një bareshë që këndon e qengja që lodrojnë.
* * *
Me vështrim të ngulur në hapësirë ku i duket se sheh të kaluarën që ti vijë fare pranë, vazhdon rrëfimin me një timbër të butë që të kujtojnë një ninullë:
"Kënga nuk është një dashuri që harrohet lehtë tho te ajo... kur të pushton, të mban gjithë jetën.... A ka divorc me këngën ?! Sigurisht që ka. Por me këngën ndodh ndryshe... Është si një vajzë kryeneçe e tekanjoze... po nuk e përkëdhele çdo ditë ajo të ikën... të lë e s'ke më kohë ta thërrasësh, t'i vesh pas... Dua të them se shumë artistë të rinjë këndojnë, por a ka aq dashuri për këngën?!
Ajo ngrihet.
Mbledh shallin pas qafa. Cicërima, cicërima të pafund. Ajo ndodhet përballë zogjsh të bukur që këndojnë e këndojnë. Kalon një një rrugë, në një shteg e cicërimat e ndjekin pas.
Dikush i flet. Ajo buzëqesh. Tund kokën mbledhur në shallin e leshtë.
Para universitetit ecën më e qetë. Ja ku dëgjohen vokalica. Një vajzë në dritaren e konservatorit këndon. Dritarja është hapur. Zëri del e të duket se mbush tërë sheshin para Universitetit.
Maria ndalon. Kthen kokën nga ajo vajzë. Nga ajo dritare që e lidh me sa e sa kujtime.
"Kam qenë pedagoge në konservator... Ka vite... U mësoja vajzave teknikën e zërit, por së pari u ndizja dashurinë për artin. Është si puna e atij zjarrit në shtëpi që, po nuk u ndez mirë nuk ngroh.
Studentet e mija tashmë janë rritur. Dhe jam shumë e gëzuar që kanë ecur.
Gjithçka shfokusohen dhe dëgjohet vetëm zëri i saj në kohë të rinisë dhe zëri i Maries që thotë:
"Unë nuk jam vetëm ajo që jam sot!"
Maria tashmë me meditimet e saj hyn në kujtimet e mia për filmin, një kapitull jo i vogël i jetës sime. Kjo ndodh sepse në shoqërinë e artit, jetën e kemi tek njëri-tjetri.

Nga dorëshkrimi SAGA E KUJTIMEVE