VETVETJA SI SIMBOL

VETVETJA SI SIMBOL

Çfarë do të vëmë ne shqiptarët si simbol, në kartën e identitetit?

KOLEC TRABOINI

Është e drejtë kur pohohet se simbolet janë huazuar e përdorur (a keqpërdorur) sipas orekseve të kohërave që vijnë. Për pesëqind vjet thuaj qe harruar, por u desh Konica të zbulonte flamurin e Skënderbeut e ne, tani si shqiptarë jemi kthyer në një simbol me dy koka si shqiponja jonë, kur kokën që kemi mbi supe, herë, herë me zi e mbajmë. E paçka se kjo shqiponjë nuk është vetëm e jona, e kanë edhe të tjerë, të marrë a rrëmbyer para a pas nesh, një zot e di. Madje nëse kërkojmë ende më thellë në të lashtat e historisë do të gjejmë një çudi, ne nuk kemi patur simbole as me shqiponja me çapokë e as pëllumba me degë ulliri në sqep, por thjeshtë një fushë, ca thonë e verdhë e ca thonë e blertë (kush e ka parë) e në të një gjarpër. Me këtë gjarpër në flamur mbroheshin ilirët, ndërsa romakët që na sulmonin deri sa na mundën e shkatërruan, kishin ca shqiponja allasoj, të marra edhe ato mesa duket nga Leka i Madh i Maqedonisë, ilirë e jo grekë sepse maqedonasit e lashtësisë nuk qenë grekë. Kjo puna e simboleve kështu ka vajtur në histori, ta rrëmbenin bashkë me lirinë e shpesh herë edhe jetën, sepse ka kombe e popuj që janë shuar e harruar bashkë me simbolet e tyre.Edhe Kryqi në të vërtetë nuk simbolizon vetëm Krishtin, por edhe mijëra shpirtra të tjerë të pafajshëm që vdiqën ne dy dru të kryqëzuara si ai. Mirëpo koha i dha një nuance të vetme këtij simboli pas vdekjes së Krishtit në kryq e për këtë, çdo lloj kryqi mbi faqen e dheut gjen urrejtjen e fanatikeve të feve tjera. Krejt kot e kanë...sepse dy dru të kryqëzuara nuk janë as Krishti e as krishterimi. Është njësoj sikur të urresh Hënën kur shfaqet përgjysmë vetëm pse këtë e kanë patur dikur si simbol pushtuesit tanë turq.Në Athinë gjatë viteve të mërgimit kam vënë re se kangjellat e një muzeu ishin të zbukuruara me simbolin e një kryqi të thyer. E jo një, por në çdo metër linear ishte një i tillë. Kurrkush ato nuk i merr për zvastika, kryqin e thyer të nazistëve, aq me tepër se ky muzeun është ndërtuar kohë më parë se të vinte Hitleri në fuqi, e se ky lloj kryqi njihej që nga lashtësia.Dita e Pashkëve ka qenë një festim popullor parakristian, por ndodhi që, sipas fesë së krishtere, Krishti u ngjall atë ditë dhe kështu ky festim popullor i Judës u kthye në festim gjithëpopullor të krishterimit botëror.Tani edhe Shamrocku si simbol i irlandezeve në të gjithë botën kështu duhet marrë. Pra, siç ja ka ngjitur koha përdhuni, duke harruar të gjitha çfarë kanë ngjarë para se të ngjizej me Shën Patrikun që është shenjtori mund ta themi kombëtar i Irlandës. Pra, në kohën që jetojmë, nuk mund të merret sikur fleta, gjethja ( e jo lulja siç thonë disa) nuk është simbol fetar, kur në të vërtetë i tillë është për irlandezet, të cilët e identifikojnë veten nacionalist si katolike, aq më tepër kjo për kundërvënie ndaj anglezeve protestane me të cilët kanë probleme të mbetura nga historia e që ende koha nuk i ka zgjidhur.Ka edhe ca simbole të tjera të përdorur nga feja si palma, dafina( e diela e larit), uji (i bekuar)... të cilat nuk e di si mund ti urrejmë apriori nëse dikush i përdor si simbole të përkatësive fetare a diç tjetër?! Para se të ktheheshin në simbole kanë qenë e vazhdojnë të jenë sende në përdorim të gjithkujt. Zoti e ka krijuar botën para se ajo të copëzohej shpirtërisht në disa konstitucione fetare. Tani se çfarë do të vëmë ne shqiptarët si simbol në kartën e identitetit, kjo nuk është vetëm një zgjidhje teknike por edhe një zgjidhje utilitare. Mesa duket, disa mendjengushtë në Tiranë, me kartat e identitetit duan ti thonë Evropës që jemi pjesë e saj...pra duan ta rrejnë sepse me tru jemi disa shekuj larg ...ende në kohë të qemanes, sa kohë që mjediset tona dalin ca tipa që për shkak të fanatizmit e memurllëkut kundërshtojnë mbi baza fetare e jo mbi një gjykim të civilizuar. Po fundja liria është liri, demokracia po ashtu, ndaj le t'u krijoje kjo liri e demokraci edhe atyre që me mendje e zemër, me trastë e kafshatë janë në Europë, jetojnë me euforinë e saj, duke u munduar ta gënjejnë edhe atë edhe veten me figura shenjtoresh, duke u shtirur me steril se vetë engjëjt e më katolikë se vetë Papa...Por ndërkohë, edhe atyre mendjegjerëve që ende jetojnë në kohën e sterrë të babës Sulltan, tu krijojë shteti mundësinë që në kartën e identitetit të tyre të përzgjedhin çfarë të duan, Mulla Omarin me një sy, xhaminë e Stambollit që dikur ka qenë Kisha e Shën Sofisë, por ju ndërrua identiteti me përdhunë duke vënë në vend të kryqit, gjysmëhënën. Po fundja, le të venë Hamza Kastriotin, Beqir Grebenenë, Haxhi Qamilin a ndonjë sojsëz tjetre, çfarë tu dojë zogu i qejfit sepse kujt i krisi se çfarë figurash mban në portofol ndonjë mendje krisur orienti apo aksidenti. Në këtë luftë të mbrapsht simbolesh, sa më përket mua si shqiptar, se paku që këtu e njëqind breza baballarësh, më mjafton fytyra ime, pa zogj e pa lule, pa kryq e pa gjysmëhënë, pa Krisht e pa Muhamet, pa Bude e pa Jude... thjeshtë ky që jam, shqiptar, simbol i të mjerës kohë, ku fati me ra në risk të jetoj, he mos qofsha!

Gazeta NDRYSHE, Tirane, 12 Dhjetor 2007



www.traboini.com

MJERIMI I KËNGËS

_____________

MJERIMI

I

KËNGËS
______________

Duke nuhatur deshiren e publikut per gezim, per pak me shume drite ne mugetiren moniste, dragumanet e diktatures benin kujdes qe kenga te kthehej ne nje agjitatore e flakte e idealeve te zberdhylta te partise monster ne pushtet.

nga KOLEC TRABOINI

Repertori gjigand i kenges se muzikes se lehte te socrealizmit skematik shqiptar, qe ne festivalet e para me krijime te vjeteruara tashme e deri nder te vonet, shfaqet si nje humbelle ne muziken shqiptare, pika me e dobet e saj, mungesa e origjinalitetit, me kurrfare jehone ne vendet e tjera, ndryshe prej ballkanasve te tjere, qe kane arritur te kene suksese ne festivalet europiane apo e kane bere kengen e vet te njohur ne kontinent e me gjere. Mund te thuhet se muzika sinfonike, ajo operistike, interpretimi i klasikes ne skenen e Teatrit e Operas dhe Baletit kane patur suksese dhe emra te medhej kane hyre ne fondin e arte te kultures sone kombetare, mirepo duke qene se frekuentimi i saj behej prej nje rrethi te ngushte, kryesisht intelektuale, ajo nuk kishte jehonen e popullaritetin e muzikes se lehte e cila mjerisht ishte kthyer si nje gazete e perditeshme nga ato qe perconin ideologjine e shtetit diktature.
Duke nuhatur deshiren e publikut per gezim, per pak me shume drite ne mugetiren moniste, dragumanet e diktatures benin kujdes qe kenga te kthehej ne nje agjitatore e flakte e idealeve te zberdhylta te partise monster ne pushtet.
Duhet thene se, deri ne vitin e mbrapsht 1944, kur ne Shqiperi vendin e cizmeve naziste e zune opingat e cobaneve qe u bene madje ministra e gjenerale pa kurrfare kulture e dije, kenga nuk ishte percudnuar asi soji e asi fare, sic do te shihej me pas ne hapsiren e pergjakur te nje gjysem shekulli. Deri atehere nuk ishte shfaqur me ate lloj servilizemi publik duke u thurur ditirambe atyre qe i kishin duart e ndergjegjen te pergjakur, pra kenga qe shpreh gjendjen shpirterore te njeriut, ende nuk ishte perdhosur e zhgrryer neper skena neveritese reverancash te pafund per tiranin e oborrin e tij ku levrinin hienat, sic u be ne hapsiren e erret historike 1944-1991. Ne kete epoke te zeze me njolla gjaku, kenga shprehte estetizimin e te keqes, madje edhe ato pak kenge lirike qe kishin kurajon te shfaqesish, si ta zeme motivi i ardhjes se pranveres qe " nuk e besova", te Pjeter Gacit, kenduar plot emocion nga Tonin Tershana, edhe pse mori cmim te pare ne festivalin e 11, u zhduk nga faqja e dheut sikur te mos kishte ekzistuar kurre. E kjo sepse ne te nuk kishte barut, nuk kish kepuce me gozhda, nuk kishte kapota ushtarake, nuk kishte pushke e fisheke me te cilat vrisnim njeritjetrin, nuk kishte gjak e djerse e gjokse proletare ne horizonte te perflakura. Nderkohe lirika me pak guxim naiv, mbijetonte ne shtratin e kenges popullore e cila megjithse ne aparence perkrahej nga autokratet, ne te vertete qe lene ne nje gjendje te mjeruar. Asaj i ishte vene karaktine, pra mund te ruante ekzistencen veten ne zonat te vecuara, brenda vathes, brenda shtrunges e atje me gjysem mushkerie mezi merrte fryme. Krijuesit e saj ishin pasionant por nuk kishin kulturen e duhur muzikore. Ata vinin ne evidence nga aparatciket vetem kur shpallte fushata partia, kur nisnin aksionet apo duheshin te mbusheshin skenat e festivaleve folklorike kombetare. Keshtu qe paralelisht ne nje gare te pabarabarte per nga trajtimi dhe niveli, viheshin kenga e muzikes se lehte, ku krijonin tere muzikantet e shkolluar dhe ne anen tjeter empiriket qe nuk e nxirrnin dot kengen popullore nga shtrati i vjeter, nga format statike te koheve te shkuara, aq sa shpesh melodive te vjetra u viheshin tekste te reja ilustrative si "70 vjet mbushe kete dite 70 shekuj na ke rrit", treva e Shkodres, apo "mbrehja e shpates" ne rrethinat e Lezhes, ndersa laberishtja ishte bere si historia e partise ne vargje. Ne aparence te dukej se folklori lulezonte, propoganda buciste per kete, mirepo ndodhte po ai fenomen qe perjetonte fshati shqiptar, ne aparence fusha te blerta, kanale vaditese, drite elektrike, por varferia brenda familjeve ishte e tejskajshme dhe pak gjera kishin ndryshuar ne jeten ekonomike fshatareve gjate nje shekulli. Greqia ne vitet 30 kishte dhe ajo ate natyre te kenges se lehte, te ndare si me thike nga kenget qe krijonte populli, por duke qene se krijuesit kishin me shume sukses me kenget e frymes popullore, kompozitoret me te mire, te cileve kurrkush nuk u impononte as stil e as tekst, as teme e as ide, nisen te krijonin me ate fryme duke hequr dore thuaj krejt prej natyres se kengeve tip romance, bel kanto, te cilat mund te degjohen edhe sot e kesaj dite ne filmat e vjeter greke me temen e Luftes se Dyte Boterore. Ne Greqi tashme eshte krijuar nje tradite e re, ku nuk gjen kufinj shume te dallueshem( pervec rembetiko) ne mes te kenges popullore dhe asaj te kultivuar. Kompozitoret ne nje fare mase sakrifikuan, por krijuar vlera te medha duke i dhene kenges greke te unisuar tashme, nje origjinalitet qe bie ne sy ne tere Europen. Ndersa krijuesit tane, ne pikpamje kompozicionale, neper vite krijuan nje hendek aq te madh ne mes te dy ketyre fushave te krijimtarise sa fryma e kengeve, ritmi, melodia, gjithnje largohej prej asaj qe kishte nje perhapje te gjere ne popull, madje larg edhe prej kengeve qytetare si ato shkodrane, jare, apo korcare, serenatat. Tendenca e kompozitoreve te vjeter apo te rinj( me perjashtim te Agim Krajkes apo ndonje tjetri qe kerkonin e eksperimentonin guximshem me ritmin) ishte per krijime ne stilin e pertej detit, qe edhe vete kishte mbetur shume pas ne raport me kenget moderne ku hynte e frynte ritmi qe po behej mbreti i botes muzikore, megjithese duhet pranuar bel kanto kurre nuk vdes sepse eshte kenge me ndjesi te thella shpirterore. Kenga e muzikes se lehte ne Shqiperine e asaj kohe konsiderohej aksion kombetar e veprimtari shtetrore, orkestrohej me nje formacion stermadh, angazhohej tere orkestra simfonike e radios ku merrnin pjese me dhjetra instrumente, nje gjigandomani qe sillte nje uniformitet, ku tingujt e zerat e kengetareve zgjateshin paralel si dy shinat e hekurudhes, kryesisht me ze koke. Kush bertiste me shume( komunista lule) ishte kengetari me i suksesshem( dueti Hysni Zela e Zeliha Sina u a kalonte te gjitheve), e...duartrokiteshin nga udheheqja ne naten e fundit. Nderkohe qe muzika popullore punonte me pak instrumenta, por shpesh me gjetje mjaft te bukura, mirepo ata i krijonin njerez te apasionuar por modest ne fushen e njohjeve muzikore, cfare do ta bente kete tip kenge here here arkaike, me tendence per tu interpretuar e vetizoluar neper dasma fshati.

* * *

Repertori i muzikes se lehte ka ne te vertete jo me qindra por me mijra e mijra kenge, pafund, po pak prej tyre kane jete, mbahen ende me sforco prej nostalgjive te vjetra, qe lidhet me jeten tone, mbresat personale e jo prej vlerave te tyre reale. Brezi i ri as do tia dije per to, cfare tregon se koha eshte e pameshirshme per ata qe e toleruan artin dhe e shiten shpirtin neper zgafellat e sundimtareve te paskrupullt qe i mori edhe ata lumi i historise si trungje te kalbura. Persa i perket interpretuesve, mund te thuhet se ata gjithnje e kane kerkuar suksesin tek kenga. Suksese edhe kane patur, tradita tashme ka disa figura te medha, emra te tille si Vace Zela dhe Nexhmije Pagarusha mbeten te pavdekshem, madje kjo e fundit kujtohet per mrekulline qe solli duke e ngritur ne peidestalin e merituar kengen lirike popullore. Gjithashtu ajo cfare dha Mentor Xhemali me kengen madheshtore te Pjeter Gacit "Per ty Atdhe" nuk ka mort sa te kete Shqiperi e shqiptare ne faqe te dheut. Por per shumicen e kengetareve te atyre koheve sukseset i takojne nje segmenti historik, jane bere shpejt te tejkaluara, kenge me grure, me kombajna, me xhaketa me plumba, me shtamba ku i jepet uje partizaneve( po kurrsesi ballisteve te cilet mbeten pa kenge, pa shtamba e pa uje), me petrita e me komisare drite, kenge per heroinen qe u be e tille ne saje te rrepirave te dheut qe e zune perposhte dhe per ironi (tragjike) duke dashur ta nxirrnin, vullnetaret me shall aksionist e vrane me lopata. C'faj kane kengetaret mund te thuhet. Natyrisht, as kengetaret e as kompozitoret nuk kishin faj, ishte sistemi qe e ushqente servilizmin e mediokrritetin dhe cdo tentative per ndryshim e mbyste. Por vec ka edhe dicka qe duhet vene ne dukje, gjigandomania per te cilen folem me lart. Per nje kenge, kompozitori qe kish emer e perkedhelej nga regjimit, kerkonte te angazhohej nje orkester simfonike qe ne kushtet e zhvillimit te kenges ne bote eshte e paimagjinueshme. Bitellsat cuditen boten me kater zera e kater instrumenta qe i perdornin vete ata, nderkohe qe per nje kenge mediokrre ne Tirane angazhohej vec orkestres se madhe edhe trupa korale me rreth 100 vete si ne koncertet masive te gardisteve te kuq ne sheshin Teniamen te Pekinit. Rezultantja historike dihet tashme, kenget e bitellsave mbeten e i admiron gjithe bota edhe sot e kesaj dite, kenget tona u harruan bashke me emrat e kompozitoreve e kengetareve e sic thame, kujtohen prej ca nostalgjikeve qe u ka ngecur ora ne pentagramet e shekullit tjeter me pezhishka merimange.

* * *

Sot kenga ka ndryshuar, sigurisht, por tendenca e orkestimeve te medha ndihet ende ne cdo festival. Vazhdon gjigandomania si rudiment i sockultures se dikurshme me mendimin se masiviteti krijon pershtypje e vlere, kur arti i madh mund te qendroje edhe ne nje kitarre e ne nje grup mandolinash. Megjithse ka disa tentativa sporadike per ti afruar kenget popullore e ato te kultivuar te ashtquajtur muzike e lehte( e lehte e rende gomari i mban tha fshatari), ende vazhdon te ekzistoje ne mes tyre hendek si lufte klasash. Gjithesesi vazhdot te veprohet krejt keq me kengen e kultivuar, qe kerkon te shfaqet si kenge elite, duke u larguar prej trojeve shqiptare drejt brigjeve te Italise, ca thone kuturiset edhe neper brigje te tjera, duke i kthyer krahet tradites. E kjo tradite nuk ka rendesi ne eshte cifteli veriu apo apo polifoni jugu a dic tjeter. Fjala eshte tek fryma e shpirti i saj, perpjekja per ti afruar e shkrire tek njera tjetra duke marre prej seciles cfare eshte me e mire e me e bukur. Jo skematizem e bashkim mekanik si tek xhinxhilet qe mbushin disqet e vulgarizojne shijet, por art i vertete. Se, fjala bie, si u arrit qe nje kompleks europian ne vitin 1991 te gjente frymezin nga nje kenge matjane, duke e perdorur ate ne nje sfond e duke e shkrire harmonishem me nje ritem instrumental modern, kur kjo kenge ne Shqiperi thuaj qe harruar. E kam sjelle kete shembull edhe me pare ne esene "Perla ne gjerdan". Po ashtu Eda Zari ne nje vend te Europes krijon mrekullira mbi tabanin e kengeve te jugut, kryesisht Permetit. E pra eshte fort moderne ajo, me moderne se sa dhjetra e dhjetra grupe e instrumentiste qe jetojne e zhvillojne veprimtarine ne Tirane e kane mbetur po aty ku ishin, pa dale dot nga rrethi vicioz ku eshte futur kenga e muzikes se lehte prej gjysem shekulli. Kengetarja Aurela Gace, te cilen do ta marr si shembull, do te thosha se ka nje potencial te mrekullueshme, ka ze, ka force, ka shpirt, di te transmetoje ndjenja, di te intonoje publikun e ta rrembeje ate. Ajo ka nje repertor te gjere dhe kariere te gjate e te sukseseshme. Por arritjet e saj nuk i dalloj te jene me te spikatura ne muziken e lehte sic i thone, e kjo per faktin se krijimet e kompozitoreve nuk i pergjigjen nivelit te kengetares. Por ama, ne koncertet direkte, ne disqet e shumta qe kam degjuar, Aurela Gace shfaqet brilante ne interpretimin e kengeve me fryme popullore, me sakte te kengeve popullore te perpunuara ne versione moderne, apo te krijuara ne ate fryme. Mjafton te kujtoj se ajo e ka kenduar kengen "Me ka shkue mendja me u fejue" , sa eshte pelqyer e ka korrur duartrokitje te zjarrta madje edhe prej te rinjeve shqiptaro-amerikanet qe jane edukuar me frymen e kenges amerikane qe ka sukses e perhapje ne te gjithe boten. Aurela ne interpretimin e asaj kange( e jo vetem te asaj por edhe te kengeve te jugut te Shqiperise) ban me u turpnue cdo kengetar nga ata qe pretendojne se i kendojne ma mire se kurrkush kanget popullore shkodrane. I shkreti Bujar Qamili, edhe pse shkodran, ka hyre ne rutinen e ahengxhijve, e ka vulgarizue aq keq e aq turpshem kangen qytetare shkodrane sa tani thone se ato cdo gje mund te jene, po jo shkodrane...Cigane dasmash ndoshta po, aty ku kendohet me mish e raki e ku ze i pare jane sarahoshat e njerezit me kulture te cunget.

* * *

Kemi perpara dy tabllo qe reflektojne ne nje pasqyre ku mund ta shohim vehten ne raport me te tjeret. Eshte fjala per festivalin e fundit europian ku...."serbet na vodhen kengen". Cfar u tha e cfare nuk u tha per ate kengen fituese te kengetares serbe. U shkua deri atje ne fush te injorances publike sa u tha hapur ne shtyp se duhej qe te nderhynte ministria a vete ministri per kete "vjedhje" spektakolare te rangut europian. Mos more, kaq lart paska vajtur pazari i kenges...te nderhyje per kete pune dhe qeveria. Kjo tregon se emocionalisht jetojme me makthe. Se kemi per vehte delire te medha. Kinse te gjithe na vjedhin e ne kurrkujt nuk i marrim kurrsend. Se ne jemi qelibar e bota eshte byk e kashte.Por edhe sikur e vertete te kete qene qe ajo kengetarja serbe ta kete ngjyer gishtin ne mjalten e kenges te kenduar nga shqiptarja Soni e te kompozuar nga nje maqedonas, prap se prap nje mendje e fresket dhe e qete e kupton se jane kenge te ndryshme e me kryesorja kane nje interpretim qe ndryshojne si nata me diten. Kengetarja shqiptare eshte e bukur, per tu pire ne kupet si i thone, por me pertej, interpretimi i saj eshte i ftohte. Ajo eshte thjeshte transmetuese e emocioneve te krijuara nga kompozitori maqedonas, por pa u futur e pa u shkrire ne shpirtin e frymen e kenges. Ajo hyn e del prej kenges duke lene fare pak nga shpirti i saj. perkundrazi, "rondokopja" serbe, kengetarja qe ne pamje te pare te dukej e rendomte, dha cdo gje per kengen qe interpretoi, u tret ne te, u kthye ne fryme, ne emocion dhe natyrisht ... ne triumf. Kenduan ne festival kengetare shume te bukura, por fitoi ajo per te mos thene me e shemtuara.Sepse kenga eshte shpirt e jo syte e zinj apo te kalter, floket korb apo leshnaje dielli. E ne art gjithmone fiton shpirti... Ndaj.... mund te na kene vjedhur kengen, mund te na kene vjedhur ndonje note pentagrami( maqedonas), sidomos refrenin, por kurre nuk mund te themi se na e kane vjedhur shpirtin....Kenga fituese e festivalit europian kishte shpirtin e kengetares fituese, asaj kengetares shulake serbe, qe ne aparence dukej si miope, veshur me pantallona cunash si te ishte nje kamariere restoranti. Per me tej... ...armiq ende mund ti kemi serbet, por kenga lirike nuk eshte arme, nuk eshte llogore lufte ne mes njerezish, nuk kultivon urrejtje, ajo ushqen e duhet te vazhdoje te ushqeje dashuri ne mes te popujve, ani pse ende kemi ne mes nesh nje mal me meri e urrejtje qe duan nje epoke te tejkalohen. Prandaj, ta tejkalojme pengun e urrejtjeve sado legjitime qofshin, te tregohemi fisnike se jetojme ne nje bote te qytetruar e kemi te bejme me kulturen, ku, duam a nuk duam, artit te asaj kengetarje duhet ti heqim kapelen.

* * *

Eshte per te ardhur keq qe kenga shqiptare ende nuk ka fytyren e saj, origjinalitetin e saj, qe ta degjosh ne cdo vend te botes edhe si melodi, e te huajt ta njohin e te thone "Albania". Nje gjetje e madhe me nje prerje te arte, ku bashkoheshin tradita e kenges shkodrane me muziken e lehte te krijuar ka qene dikur krijimi "Lule bore" e kompozitorit te ndjere Simon Gjoni, por qe me pas nuk u ndoq ne ate lartesi e kualitet artistik prej kurrkujt ne muziken e lehte. Jemi ende teper larg asaj kohe, kohes se kenges qe te mbaj individualitetin e kombit, sic e kane italianet, francezet, greket e tjere, por padyshim ajo kohe do te vije. Tani per tani qe jemi ende larg, rokanisemi me avazet tona duke i ba qefin vedit nen fjalorin megaloman "kanget tona ma te bukurat ne bote". Po fundja cfare eshte ndonje gje ne Shqiperi qe te mos jete ...me e bukura ne bote?!

2007

© Copyright Traboini - esè / traboinistudio@yahoo.com
Nuk mund të botohen në asnjë organ apo sit elektronik pa lejen e autorit

http://www.traboini.com/

NJË QIRI PËR VATRËN- shkruar ne vitin 2007

NJË QIRI
PËR
VATRËN


KOLEC TRABOINI

Sot ka nisur të kumbojë këmbana e Vatrës. A janë gjëmë a janë këngë, është pyetja e parë që të lind sepse vetëdija e ndjen se për moshën që ka, e shendetin e lig, edhe e keqja mund të ngjasë.Se kështu ikin të tërë pleqtë, pa u ndjerë. Vatrës mund ti shëmbën trarët e vjetër të shtëpisë e ta zënë brënda megjithë oxhak e buxhak. Por jo, kësaj radhe fjala që ka dalë nuk është për hidhërim, por për mirë, për gëzim. Thënë shul shqip, duan ta ngrejnë në këmbë plakën e moçme, ca madje nga enthusiazma mëmëdhetare duan edhe ta bëjnë nuse.Kështu thonë dashamirët por ec e pyete plakën a ka këllqe për të nusëruar, a ja hip dot kalit të shalës si dikur në rini. Ishin kohë të arta ato mote. Dhe ishin goxha burra ata që e mbanin në krahë atë nuse, por sot, aha, ku të gjesh burra zamani sot?!
Folëm disi figurshëm por e verteta është se për Vatrën është folur e stërfolur, por puna është se çdo i radhës që i ka shkuar mendja të flasë e shtron problemin sikur tani po flitet për herë të parë për këtë çeshtje. Personalisht kam kam dëgjuar të flitet kohë më parë nga të tjerë, nga të ndjerët Anthoni Athanas e Prenk Gruda, që aq shpejt u harruan, kam komunikuar mendime me Sotir Panin, Anton Çefën, Thanas Gjiken, Agron Alibalin, Vasil Sevin e Pavllo Dadon me dëshirën e mirë për të hapur një degë të Vatrës në Boston, por edhe çoku kam shkruar qëkur kur kam ardhur në USA, të paktën këtu e 10 vjet, e tani kur i lexoj këto mendime "të reja" qesh me vehte, sepse e di që prap do të kalojë një dhjetvjeçar e do të dalin njerëz të shqetësuar për një realitet të "konstatuar" gjithmonë, tepër vonë. Shqetësimin më të madh këndej nga Bostoni e kemi patur në kohën kur në Shqipëri krahët e politikës ishin të acaruar thua gati për gjakderdhje, e Vatra në vënd që të merrte rolin e një paqëtuesi, se fundja grindeshin fytafyt shqiptarë me shqiptarë, mbante anën e njërës palë, madje edhe u jepte kurajo atyre që ishin në pushtet që me hu e me dru tua bënte rrup-sup atyre të nahijes tjetër të politikës. Pra Vatra e shkretë pa këllqe, në vënd që të ndizte zjarr atdhedashurie ndër mërgimtarët shqiptarë, cyste urët e politikës në Shqipëri. E ku e shpuri kjo udhë dihet. Të gjithë në komunitet e dinë e nuk ngurrojnë të thonë se kontigjenti i kujt krah të politikës ishte ekipi drejtues i pleqëve të Vatrës. Kë ka pritur e përcjellur Vatra në këto dhjetë vite. Dhe a do të vazhdoj në të ardhmen me mentalitetin ballistë, zogistë e partizanë, miq e armiq, të kuq e blu e soj e soj epitete të tjera që edhe pse jemi një popull i vogën, na ndajnë në një milion pjesëza, duke u a bërë jo vetëm qejfin por edhe punën atyre që i kanë halë në sy shqiptarët, atyre që përditë gëlojnë nëpër llogoret ballkanike të ligësisë.
Duke u ndodhur përpara një realiteti fort dëshpërues a nuk është bash koha të thuhet e vërteta siç është apo të vazhdojmë të gudulisim së pari kryetarin e pastaj njëri tjetrin nën sqetull?
Se, pa qënë të hapur e të sinqertë deri në fund, nuk mund lexuesi të besojë se thirrja që na u bë së fundi për rimbëkëmbjen e Vatrës ka për të ndikuar në jetëzgjatjen e saj. Se gjithë komuniteti shqiptar e di, është botuar edhe në shtyp, në “Dielli” dhe “Illyria” , se para OKB-së, në një tubimin të inicuar prej kësaj kryesie Vatre, disa njerëz me emër në komunitet, kanë zhvilluar oratorinë gjëmueshëm me megafon të madh kundër kryeministrit shqiptar të asaj kohe. Për mua, si shqiptar, nuk ka rëndësi kush ka qënë e çfarë kanë përfaqësuar si ideologji, as ata që mbanin megafonat antiqeveri dhe as qeveritarët shqiptarë që vizitonin selinë e Kombeve të Bashkuara, por rëndësi kishte pasoja, mbreslënia, fakti se shumë amerikanë që kalonin për andej, apo mjetet e shtypit e TV, që gjurmojë sensacione, pyesnin e tundnin kokën me dyshim se mos po bëhej Shqipëria si Ruanda, përderisa shihnin gjithë ata shqiptar të tubuar e të egërsuar kundër qeverisë shqiptare, pra të vëndit të vet, veprim të cilin deri më sot nuk e ka bërë asnjë komunitet tjetër në Amerikë. Ja pra ku na u shfaqën si atavizëm i politikës konfliktuale të Tiranës edhe mitingashët mërgimtarë në Nju Jork. Çfarë shpreh kjo dhe a nuk duhet që para se të bëjmë thirrje për të mëkëmbur Vatrën të bënim një mea culpra, për të treguar se do të ketë garanci që në të ardhmen nuk do të bëhen më lojra e manipulime politike me komunitetin. Dikush mund të thojë se ai, kryeministri i asaj kohe, ka qënë Fatos Nano, por unë mendoj se tjetër është reagimi individual i kulturuar në shtyp e media për politikën e politikanët e ndryshe angazhimi i mërgimtarëve shqiptarë dhe politizimi i tyre deri në çoroditje. Që të mos krijohet përshtypje e gabuar, se ndodhen para ndonjë majtisiti të kamufluar, do tju thosha se personalisht kam folur e shkruar shumë më tepër se ndonjë antinano pranë Vatrës, por veç ato çfarë shkruaja ishin opinione individuale, të shprehura në shtypin shqiptar apo mjetet e tjera të komunikimit masiv e kurrsesi me altoparlant para selisë së OKB-së.

Një dukuri që vihet re në kësosij shkrimesh, qoftë dhe me referencë për Vatrën, është se rrekemi dhe e sjellim fjalën rrotull e rrotull, madje edhe me ndonjë komplimet të pameritueshëm, për të mos u mbetur qejfi atyre që sot drejtojnë këtë apo atë shoqatë

e cila u dashka të jetë strehë vetëm e "shqiptarëve të mirë". Se cfarë janë këta shqiptarë të mirë, cpikje kjo e çuditëshme e kryesisë së sotme të Vatrës, nuk merret vesh, por gjithësesi tingllon disi si luftë klasash.

Sot servilizmi ekziston edhe në një formë tjetër, kamuflohet si gjoja indiferentizëm për ato çfarë ngjasin nëpër këto shoqatomanira të komunitetit shqiptar në Amerikë.
Mirëpo e vërteta është e vërtetë, le ta sheqerosim sa të duam ajo prap e ka idhtësinë e vet, po fundja nuk ka ilaç të ëmbël. Thënë troç, Vatra ka dhënë çdo gjë që ka patur për të dhënë, i ka djegur të gjitha drutë, na ka ngrohur historikisht, por tashmë mjerisht kurrkush nuk ja ndjen nevojën oxhakut të saj, ndaj nuk i hedhin jo më cungje shëndreu por as ndonjë bujashkë.Të bësh oratori e të thuash se me ca riparime të ndërtesës paralel me riparime organizative e mbajnë ende në këmbë një organizëm në shkatrrim është thjeshtë të gënjesh vetvehtën.
Në kushtet që punon, mënyren si vepron, me angazhimin e hapur që ka në punët e politikës në Shqipëri, ku është mbajtur krahu i të djathtëve, me një urrejtje që i kalon caqet e politikës, por edhe një pozicionin thuaj i verbër i politikës së krahëve në Kosovë, kanë sjellë që kjo ish Federatë Panshqiptare të ketë efektivitet shumë më të pakët se shoqatat e bashëkfshatareve, apo të zhgarrashkruesve rapsodikë, që tani kanë mbirë si këpurdhat pas shiut an e mbanë Amerikës.
Nuk mund më kurrë që shoqata Vatra të ketë atë forcë e atë emër që dikur ka patur dhe nuk mund të ecet më në të njëjtat shina. Nëse ata që ende e mbajnë e struken moralisht nën një ëmër të madh por që nuk bën dot më hije mbi dhe, duket ta dinë se ata kthehen nga shpëtimtarë( sepse Vatrës ja morën frymën në Boston e ju dha fryma sa të mbante shpirtin gjallë në Nju Jork), pra ata do të kthehen në varrmihës të saj. Sepse ka "vrasje" nga urrejtja, por ka vrasje edhe nga dashuria që vjen e kthehet në një xhelozi të egër për ta mbajtur me çdo kusht në dorën e disa individëve.
Përvoja e Vatrës ka qënë e tillë që ka patur jo vetëm periudha të lavdishme, por edhe grindje e përçarje, madje ndarje përgjysëm, me botimin e dy gazetave "Dielli", ( shpërngulja në Detroit), por gjithmonë ka arritur ta marrë vehten, është mbajtur në këmbë dhe për dijeni pas luftës së parë botërore e deri në përfundimin e luftës së dytë, nuk e ka mbajtur as oratoria e Nolit si prift, as autoriteti i Konicës si konsull, siç përrallisin historianët apo ca që shkruajnë historira sipas qejfit. VATRËN, po e shkruaj me gërma të madha kësaj radhe, e kanë mbajtur shqiptarët parallijtë, e ka mbajtur Vasil Pani me shokë( e meriton edhe ky ti shkruhet emri me të madhe, e jo vetëm me shkrime por në selinë Vatrës), që jepte mijra dollarë për atë shoqatë pa llogaritur banketet.
E kjo shoqatë, e ndërgjegjëshme se mbahej mbi shpatullat e Vasil Panit (që kishte një restorant të madh në qëndër të qytetit të Bostonit, përballë gjykatës, një nga restorantët më të njohur të asaj kohe) e ka zgjedhur kryetar të saj me dhjetra vite. Se punën, organizimin, veprimtarinë e bën paraja, e bën dollari, e jo ai dollari i llogaritur "50 mijë antarë, 50 mijë apo më shumë dollarë", që bëhet shpejt e shpejt, në këmbë si i thonë fjalës, sepse kjo shifër antarsie është një ëndërrim i bukur, por vetëm një ëndërrim kur na hipën frymëzimi letrar. Me kalimin e viteve, nuk do të gjënden jo më pesëmijë, por as pesqind vetë që të japin ato dhjetshe e qindëshe të hipotizuara. Shoqatat i mbajnë njerëzit e suksesshëm të biznesit dhe janë pikërisht ata që duhet të afrohen e të rimbëkëmbin, nëse duan, Vatrën. Dhe ata që japin kontribute të mëdha për Vatrën, ata duhet të zgjidhen në krye të saj, sepse gjërat janë të ndërlidhura financiarisht, organizativisht dhe moralisht. Ka filantropistë të njohur në Amerikë, Kosovë, Shqipëri e Mal të Zi, ka plot të tjerë biznesmenë të rinj si Florin Krasniqi, me emër e me pasuri që bukur mirë mund tu afrohej kryesia, kryesimi apo presidenca, quajeni si të doni. Dhe ka tre të mira angazhimi milionerëve tanë shqiptarë, në mund ti quajmë kështu, së pari se do të kontribuojnë dukshëm në shëndoshjen financiare të Vatrës, së dyti nuk ka kurrëfarë mundësie të përfshihen në afera sepse nuk kanë asnjë shkak të kompromentohen si ata që e kanë xhepat e shpuar e dinë veç fjalë të bukura, dhe e treta njerëzit, antarësia, mbështetësit financiarë të vegjel, kanë më shumë besim në shëmbëllesën atyre që e kanë treguar zotësinë në fushën e bisnesit se sa tek ca të tjerët që mund të jenë oratorë me ose pa megafon, por "fjalët e mëdha e gurët në trastë" thotë populli.
Pra lind nevoja e ndryshimeve radikale e mbi të gjitha me një koncept të ri si një shoqatë mbarëshqiptare, me veprimtari atdhetare e kulturore. Në këtë shoqatë nuk mund të bëhet kurrfarë politike dhe asnjëlloj propogande tjetër ku të ndjehen dallimet në mes të shqiptarëve, duke përfshirë dhe ato fetare. Nuk ka pse të dalin gjithnjë kryefetarët në ballë të çdo lloj tubimi e të flasin gjithmonë po të njëjtat gjëra duke krijuar një rutinë lodhëse. Gjithashtu kam mendimin se nuk duhet të vënë mbi shpatulla kësaj shoqate pritjen e përcjelljen e mërgimtarëve të rinj, siç po sugjerojnë, sepse ata nuk vinë vetëm në Nju Jork, nuk mund Vatra të kthehet në shoqatë filantropike apo Karritas, por shoqata mund të ndihmojë moralisht e materialisht në hapjen e klasave për mësimin e gjuhës shqipe për të mos ja lënë ato spontanitetit, organizimin e festivaleve tradicionale, organizimin e ekspozitave të artit, të kulturës, të librit, hapjen e një muzeu të komunitetit shqiptar, por edhe ekspozita në ndihmë të zhvillimit, për nxitjen e investimeve në Shqipëri e Kosovë dhe këto veprimtari të zhvillohen në qytetet kryesore të Amerikës, pa u lokalizuar vetëm në një qytet.
Përndryshe, nëse do ti bëhen ca retushime e do të vazhdojë të mbetet vetëm brënda rrethinave të Nju Jorkut, Vatra do të vazhdojë të mbetet një organizat pa kurrfarë force e ndikimi në komunitet, vetëm një emër në letër, sepse as një shtëpi a dhomë muze të komunitetit shqiptar në Amerikë ku mund të evidentohet historiku i saj, nuk ka. Vazhdimi me drejtues të lodhur e me mentalitete të vjetëruara, do të ngjall imazhin e një plake që e ka ngrysur jetën dhe e mbuluar me trishtim pret Godone e vet. Megjithëse këtu në Amerikë ka edhe trille fantastike pleqërore si ajo e plakës 95 vjeçare që heq këmbët zvarrë për tu diplomuar në Universitet, me sa duket me ambicjen hyjnore që ti shkojë Shën Pjetrit me diplomë.
Nuk them se Vatra është e pamundur të ribëhet, por veç nuk e di se kë do gënjejmë, vehten apo komunitetin me ristrukturime e vullnetarizma që të kujtojnë lyerjet e pallateve të Tiranës me ngjyra të ndezura, kur brënda ndërtesave të vjetra lagështia bashkë me pluhurin e rrugëve ja grryejnë mushkëritë qytetarëve shqiptarë. Kjo ndërtesë ( shoqata flas) është kaq e vjetër sa ka nevojë jo për çatmë që të mos i pikojë shiu, por themele të reja.
E në krye të kresë, e përsëris, shoqata duhet të heqë dorë përfundimisht nga politika që e ka futur në qorrsokak. Kanceri i mardhënieve të shoqërisë shqiptare, konfliktet politike, nuk kanë më vënd në një shoqatë ku mblidhen të gjithë mërgimtarët" pa dallim krahine, feje apo ideje" e jo vetëm shqiptarë që kryesia i klasifikon si "te mire".

Qoftë presidenti, kryeministri, antarët e qeverisë e diplomatët shqiptarë, demokratë apo socialistë për nga përkatësia, apo çdo lloj ngjyre a spektri politikë që ka në Shqipëria, Kosova, Maqedoni e Mal të Zi, pa harruar Luginën e Preshevës dhe Çamërinë, duhet që ta ndjejnë veten ngrohtë kur të ndodhen në mes të vatranëve, si shqiptari në mes të shqiptarëve.
Ata që mendojnë se do të mund ende ta mbajnë këtë shoqatë me mballoma e mllefe të vjetra të depove të politikës qorre, pavarësisht prej dëshirës që kanë, nuk bëjnë kurrgjë tjetër veçse, atë qiri që rëgëtin me një dritë të mekur në shtëpinë e vjetër vatrane, të parët ata ngutën ta shuajnë.

2007

me shume per VATREN:

http://traboini1.blogspot.com/2013/09/vatra-e-uzurpuar-nga-berishistet-nuk.html
http://traboini1.blogspot.com/2013/06/pleqte-e-vatres-shohin-endrra-me-mukje.html

SI NA MBIVE DIKTATOR O MUSHARAF?!

Si na mbive diktator në Nëntor, o Musharaf?!

Nga KOLEC TRABOINI

Në gazetari janë të pafalshme naiv itetet. Musharafi nuk është bërë sot, ai që është. Ka qenë që në ditën e parë që ka ardhur në pushtet. Pushteti i ushtarakëve e juntave nuk mund të mos jenë diktaturë. Por, qarqeve politike në botë që kanë platformat e tyre strategjike në rajon, tani u intereson që ai të largohet. Mirëpo edhe pse kjo është e natyrshme që do të ndodh, të mos harrojmë se Pakistani pa një dore të fortë ka rrezikun kryesor të behet një shtet ku terroristët, binladenistët të gjejnë strehë e jo vetëm aq, por edhe të vinë në pushtet. Vetëm kur Pakistani ti shkasë nga duart perëndimit dhe Amerikës, do të kujtohen e të thonë, më mirë me Musharafin që i rrinte mbi kokë si çekan terroristëve, se sa një pseudodemokraci talibaniste me fanatizmin në pushtet.Iraku tregoi se llogaritë ishin bërë të gabuara. Mund të rrëzohej Sadami pa shkatërruar shtetin, pa shkatërruar ushtrinë e policinë, pa shkatërruar tërë infrastrukturën duke e futur vendin në një katastrofe të plotë. Sot gjendja sociale e normaliteti i Irakut është shumë më keq se në kohë të Sadamit. Kanë fituar terren fanatizmi e dhuna. Në kohën e Sadamit vriste një Sadam me shpatë, ndërsa sot vrasin të gjithë, të presin dhe kokën po të zunë (sa shpejt i harruam), sepse janë pjellë me qindra sadamë të vegjël vrasës e kamikaz.Sot është e lehtë të shkosh me berihaj pas lajmeve të bujshme të ditës, por të bësh gazetari nuk është të përsëritësh faktet e njohura dhe të shprehesh një gjendje emocionale në trajtë jehone solidariteti me spikerët që flasim gjithë ditën në studio, pa e ditur se ç'ndodh ne rruge, por kryekreje të bësh analizë për çfarë ngjet dhe në bazë të vëzhgimeve, të parashikosh rrjedhimet dhe pasojat e ngjarjeve.Tabloja sinoptike e lajmeve të nesërme:Ditën e mire për sot. Nesër do të kemi ditë të ftohtë e të përgjakur. Sërish dhunë nga ushtarakët. Falangat fanatike janë kthyer në engjëj të bardhë. Nuk hedhin me bomba. Falen e luten për demokracinë...Sot, gjithë rrugët të çojnë në Pakistan dhe të gjitha fajet i ka Musharafi. Sapo të bjerë Musharafi do të pjellin 1000 musharaf të rinj, më të rrezikshëm, të cilët do të prishin e rrezikojnë ekuilibrin jo vetëm me Pakistan por në gjithë rajonin. Do ti afrohen pushtetit talibanistët pakistanezë të cilëve do tu bien në dorë edhe arsenalet bërthamore. Pra do të na imponohet edhe një tjetër luftë...Po pastaj ku do vemi. Si do të pjellim një Musharaf a Zija Ul Hak të vetëm, që të bëjë zap kopenë e pafundme të Musharafeve të vegjël talibaniste? Do ta pësojmë si ne Irak. Temën, do themi, prapë e pësuam e mend nuk mësuam...Që kur ka lindur historia kështu ka vajtur meseleja, pa u mbyllur një luftë fillon një tjetër. Kësaj radhe sebep na u bë sërish një femër, që gjoja na paska ardhur fshehur në Pakistanin me regjim ushtarak, Benaziri i Butos e jo Helena që i vuri flakën e Trojës. Po gjasat janë që edhe Pakistani do të përfshihet në flakë...Dhe pësimi nuk na u bë kurrë mësim. Dhe kusuret dihen, do ta paguaj populli pakistanez, jo me para, as me gaz e me naftë, por me jetë, me gjak. Si na mbive diktator në nëntor, o Musharaf?! Ti e di që çmimi i barelit po ngrihet. Të kishte dalë dhe ky dimër, të kishe pritur dhe pak!

KOOPERATIVA E SHKRIMTARËVE

KOOPERATIVA
E
SHKRIMTARËVE

...nuk duhet folur vetëm atëherë kur e pësojmë prej kryetarëve, por përpara, që të mos i lëmë të guxojnë të gabojnë.

KOLEC TRABOINI

E drejtë vrejtja që bëhet për squk-squlljen e antarëve shoqatës së shkrimtarëve shqiptaro-amerikanë. Shkrimtari më i mirë i kësaj shoqate, një personalitet i letrave shqipe, Naum Prifti, në moshën 75 vjeçare, në shënjë proteste të sjelljeve denigruese ndaj tij prej kryetarit te SHSHSHA , del publikisht prej radhëve të kësaj shoqate ku punohet në mënyrë mafioze siç thuhet tekstualisht ne deklarimin publik te Naum Priftit, por kurrnji antar nuk flet. Ata që nuk e dinë çfarë ndodh në këtë organizëm të mykur e kanë të vështirë ta kuptojnë këtë paradoks. E kanë vështirë ta mendojnë se si mund të ketë mungesë demokracie në një shoqatë krijuesish të lirë. E kjo është afër menç, sepse gjithkush e di se krijuesit janë simbol i shpirtit të lirë.
Ata, antarët pra, nuk flasin a thënë më saktë nuk guxojnë të flasin sepse kush digjet nga qumështi i fryn kosit, për më tepër ata ishin dëshmitarë të skenës kur unë fola dhe e "pësova", nga kryetari, aso kohe i sapozgjedhur, vetë vulë e vetë firmë që më përjashtoi me nje vendim të deklaruar bujshëm si të ishte një perjashtim nga pleniumi i Komitetit Qëndror i PPSH… Dhe guxova të flas e të marr nën mbrojtje një antar, Lek Gjokën, që kryetari e kishte kërcënuar në telefon me perjashtim nëse nuk i jepte 100 dollarët e antarësisë, e kështu tërhoqa mbi veten atë mllef fshatarak që ende sot e kësaj dite, paçka se në atdheun e Linkolnit, punon me stilin e Enver Hoxhës e të ca të tjerëve, ish komunistë, që lyen vetëm surratin me bojë blu, por në thelb mbetën po ata që ishin. Jo pak njerëz që kanë ardhur në Amerikë prej fshatrave më të humbura të Shqipërisë, që kanë pas kontakte të ralla me mjediset e kulturuara, kanë marrë përpjetë si misra hibridë. Ju duket se me të shkelur në Amerikë janë bërë si me magji të ditur, të kulturuar, të shkolluar, se i dinë të gjitha e nuk kanë më nevojë të mësojnë kurrgjë, madje e quajnë vetën shkrimtarë, pa patur kurrëfarë shkolle e dije mbi letërsinë, dhe po u zgjodhën në kryetarllëk nuk e kanë për gjë i bëjnë hatanë madje dhe një autoriteti në letërsi si Naum Prifti. Mjerë ata për mëndjen që kanë. Është turpi tyre e nderi i Naum Priftit dalja publike prej atij mjedisi ku fjalës së lirë i zihet fryma.
Kjo shoqatë në fillimet e veta u nis si një ide e bukur për të patur lidhje e komunikim krijuesish, një shoqatë e hapur demokratike, e kështu ishte sa kohë ishte në krye Naum Prifti. Duke u nisur nga fryma e komunikimit që Naumi kishte krijuar me kolegët, propozova rizgjedhjen e tij edhe në një mandat të dytë, por mu kundërshtua rreptë nga mbikqyrsi i përjetshëm i kësaj shoqate Gjek Marinaj duke më treguar rregulloren që kishte hartuar Gjeka si të ishte një kushtetutë shteti. Pra kjo shoqatë nuk do të kishte rizgjedhje të kryetarit. Mirëpo kjo e gjitha ishte një lojë, sepse pasi u zgjodh me makinacione ky kryetar që është sot, Ramiz Gjini, u bë rizgjedhja e tij duke e thyer atë ligjin e rreptë të mosrizgjedhjes së kryetarit. Që këtu duket hapur se ajo shoqatë ka rënë në duar të njerëzve që bëjnë makinacione, që e kanë kthyer në një instrument për të kënaqur egon e vet.
I kam ndjerë këto qysh herët dhe kam konstatuar dy gjëra: e para: që, ata që e drejtojnë aktualisht këtë shoqatë janë një kult i vertetë, nuk marrin mendimin e kurrkujt dhe as pyesin njeri, të gjitha i ka e i bën kryetari, me një antar apo dy si hije. E dyta: kanë arritur që të krijojnë tek antarët mefshtësinë, mungesën e kurajos për të folur, për të kritikuar kur venë në dukje diçka që nuk shkon, që bëhet mbrapsht që manipulohet. Mjaft prej shkrimtarëve realisht janë shmangur prej kësaj shoqate pa fjale e pa bujë. Antarësia sot përbëhet në shumicën e saj prej amatorëve që nuk kanë kurrfarë kualiteti krijues, kanë ndonjë botim mediokerr dhe duke qënë të tillë nuk kanë autoritet të flasin. Por veç duhet pranuar se edhe ata që janë shkrimtarë apo poetë me reputacion, edhe ata heshtin. Nuk duan ta prishin me kryesinë e kryetarin sepse e dinë se çfarë pasoje do të kenë. Gabim e kanë sepse, nisur prej përvojës sime mund tu them se përjashtimi prej kësaj shoqate mua më ka shërbyer për mirë, e kam ndjerë veten krijues të lirë, produktiv dhe larg atyre njerëzve që punojnë pas kuintave. E për këtë mund të them me plot gojë, mund të falenderoj publikisht kryetarin që më ka përjashtuar si të isha Sejfulla Malëshova apo Fadil Paçrami: Të faleminderit Ramiz!
Për makinacionet e prapaskenat që janë bërë me Naum Priftin nuk çuditem fare, sepse i di fort mirë opinionet e këtyre njerëzve që e manipulojnë këtë shoqatë vertetë inekzistente siç thotë gazetari Vasil Qesari. Që kur u shpreha publikisht dhe individualisht në biseda me ata që luajnë gishtat e bishtat e fshehin dorën, më janë shprehur me doza mosbesimi e nënvleftësimi për Naum Priftin. Nuk do të them hollësira sepse nuk është qellimi për të hapur plagë të vjetra por dua thjeshtë të shprehem se ajo çfarë ndodhi me Naum Priftin nuk është e papritur.
Kur ja bëjnë këtë gjë Naum Priftit që është një nga shkrimtarët më të njohur të letersisë shqipe, i njohur kudo në Shqipëri e Kosovë, kur nuk përtuan të ma bënin edhe mua që kam ndihmuar në formimin e kësaj shoqate duke sjellë dy të tretat e antarësisë e kam botuar 11 libra, çfarë mund të presin disa autorë që kanë botuar një a dy libra e janë kujtuar pertej të pesëdhjetave të merren me poezi rapsodike. Kuptohen, ata janë mirënjohës që janë në listën e kryetarit me vulë dhe nuk guxojnë ti thonë madje as shëndet, kur teshtin.
A tështin kryetari,... a e dhjesin mizat portretin e perandorit... Të perandorit mbase po, por të kryetarit të shoqatës së shkrimtarëve koperativiste kurrsësi....sepse një kryetar, kur është shqiptar, të bën gjëmen, të bën të flasësh me vete, të bën më shumë se mund të bënte asokohe perandori i Habsburgëve.
Se ja ku janë bëm-gjëmat...ec e flisni për to po deshët....a ua mban? Ju nxorrën prej shoqate, o antarë!
E fundit që dua të them, e mbështes shkrimtarin Faruk Myrtaj në mendimin se, nuk duhet folur vetëm atëhere kur e pësojmë prej kryetarëve, por përpara, që të mos i lëmë të guxojnë të gabojnë...

maj 2007

www.traboini.com

IDOLET E RREJSHME TË PAJTIMIT

Idolet

e rrejshme

të pajtimit

KOLEC TRABOINI

Ka ditë që po percillet me këmbëngulje një Apel për pajtim me popullin serb, pretendim i madh në dukje por që në thelb nuk qëndron. Kryekrejet nuk merret vesh se si mund të bëhet pajtimi me serbët nëpër faqet e internetit, kur populli shqiptar i Kosovës, se atij i bëhet ky apel, nuk e ka ende mundësinë e pasjes masivisht të rrjetit kompiuterik, siç e ka, ta zeme SHBA, ku rreth 90 përqind të familjeve kanë lidhje interneti, kështu që edhe jehona e kësaj nisme është e vakët e më shumë si një dëshirë farfuritese.
E më tej, për çka do të pajtohen shqiptarët me serbët? Ç’ka është ky vëllazërim popujsh. Kush sot ka ende idole të rrejshme të së shkuarës kur "popujt ishin të pajtuar e vllazëruar" teorikisht, por të shtypur realisht.. Ku konsiston ky pajtim ndërpopujsh që të kujton pajtimet e gjakut, plagë që historikisht i ka patur mjedisi shqiptar.
Më kryesorja kush ka thënë ndonjë herë se populli shqiptar e ka konsideruar popullin serb armik me të cilin qënka prishur a shprishur e tani duhen ndrequr?! Kurrë në histori kjo nuk ka ndodhur. As nuk ka patur e as nuk ka popuj armiq. Nuk duhet ti konceptojmë as luftrat e mëparshme e as atë që bëri UÇK-ja si luftë kundër popullit serb. Jo. Ajo luftë ishte çlirimtare. Ajo kerkonte dëbimin e ushtrisë pushtuese e çlirimin e vendit prej okupatoreve. Dhe okupator nuk ishte populli, nuk ishin njerëzit e thjeshtë, por sistemet e strukturat e organizuara nga shteti vrasës që shtypte saora dhe popullin e vet.
Popujt nuk bëjnë politikë e demagogji. Ata më së shumti bien vetë viktimë nga keqpërdorimi i pushtetit, apo mashtrimi që u bëhet. Nëse nuk do të ishin sistemet që krijohen, qarqet e klanet që e tërheqin popullin për freri me përdhunë, siç e tërhoqi Hitleri popullin gjerman, Millosheviqi popullin serb, të jeni të bindur se kurrnji popull nuk do të kishte armiqësi a ftohje me një popull tjetër.
Nuk e pushtoi Shqipërinë populli italian që vuante nën zgjedhën e fashizmit, nën dhunë e pa bukë, por falangat e Duçes, të cilin italianët, kur shpëtuan prej zgjedhës, e varën me kokë poshtë bashkë me të dashurën Klareta Petaçi.
Prandaj nuk kuptohet se pse u kërkoka pajtimi i popujve. Për çfarë. Në emër të kujt. Çfarë nënkuptojnë hartuesit me emrin popull serb, të cilit i janë referuar. Ata që e kanë vrarë popullin shqiptar të Kosovës nuk është populli serb por janë: shteti, ushtria, policia, radikalët, “Tigrat”, falangat e zeza të nacionalistëve ekstremistë.
Një gjë duhet kuptuar, se populli serb herët a vonë do të ndergjegjësohet për faktin se udhëheqja e shtetit të vet e ka keqpërdorur emrin e tij, janë bërë masakra të përbindëshme prej kriminelëve të veshur me pushtet, të cilët kanë dalë rrejshëm në emër të popullit te vet.
Me këtë nisëm që është marrë e me këtë mënyrë që është formuluar apeli, nuk bëhet kurrgjë tjetër por shkarkohet barra e krimit nga nacionalistët e shovenistët e tipit të Millosheviqit, në kurrizin e popullit serb, pra nga kriminelët Arkan e gjeneralët e ushtrisë tek njerëzit e thjeshtë, ata që përbëjnë shumicën dërmuese të një populli . Sepse apeli i shpallur disi me eufori, po kërkon pajtim me popullin, çka nënkupton të harrohen krimet, dhuna e gjaku të cilat kurrëqysh nuk mund ti faturohen një populli. Ata që i kanë bërë krimet dihen botërisht dhe u dënuan rreptë nga amerikanët dhe forcat e Natos, ai që ngordhi në një qeli të Hagës ishte kryekreu në bashkpunim me të tjerë që janë fshehur si mijtë vrima për ti shpëtuar drejtesisë e dënimit. Atyre nuk mund tu falet kurrgjë, as dhe një pikë gjaku, nuk mund të ketë kurrë pajtim me kriminelat, vrasësit që mjerisht ende janë në pushtet dhe në forcat politike që rolin një rol dominant në Beograd
Pajtimi i vertetë(më mirë do të ishte ta quanim paqëtimi) bëhët në mënyrë institucionale në mes të qeverive, parlamenteve, akademive, mirëpo a kanë arritur institucionet e Serbisë deri në atë shkallë ndërgjegjësimi sa të kërkojnë falje publike për krimet që janë bërë në Kosovë. Pa kerkimin zyrtarisht të kësaj falje zor se mund të ketë paqëtim. Aq me teper ata nuk kanë shpëtuar ende nga meningjiti i tërbimit nacionalist, ato akoma nuk janë pastruar prej të keqes, prej krimit, prej gjakut. Fakti që shteti serb, institucionet e tij, parlamenti, partitë, nuk pranojnë që populli shqiptar i Kosovës të vetvendosë për tu bërë e pavarur zot i fateve të veta, madje organizojnë edhe banda terroriste për të sulmuar Kosovën, mbajnë Mitrovicën nën tension gati për të ndezur zjarrin e luftës, tregon se jemi ende larg prej reflektimit, prej katarsisit, prej afrimit në fqinjësi të mirë, për të harruar të kaluarën e për të hyrë në një udhë të re të mirëkuptimi. Vertetë akoma larg.
A do të vijë ajo ditë që shteti e politika e Serbisë ti nënshtrohet arsyes e të shpëtojë prej maktheve të legjendave mesjetare me Stefan Dushan e princ Llazar? Padyshim që do vijë, sepse ajo rrugë që gjer më tani kanë ndjekur, nuk ka të ardhme në një Europë të Bashkuar me mirëqënie e mirëkuptim në mes shtetesh. E sa për popujt, ata janë si ti udhëheqësh, si ti drejtosh por mbi ta kurrë nuk mund të bjerë mallkimi kolektiv për një krim a gjenocid të bërë nga kastat që kanë uzurpuar pushtetin apo me dinakeri e mashtrim kanë arritur të dalin në krye e ta keqperdorin atë pushtet.
Popujt, çka nënkupton njerëzit e thjeshtë, duke përfshirë intelektualët si ndergjegje progresive e tij, artistët, shkrimtarët, specialistët e fushave humane, gjithmonë e gjejnë gjuhën e afrimit e të paqes. E në këtë kuptim, të vjen keq kur ndodhesh përpara një shfrimi antikulturë që shprehnin disa nga bashkatdhetarët tanë, madje edhe në shtyp, kundër vajzave këngëtare serbe që kënduan e fituan me meritë interpretimi ( me ose pa plagjiaturë kjo është një çeshtje tjetër, profesionale) në Finlandën e qetësinë e butësisë njerëzore. E këto shfrymje të shoqëruara me fyerje të krijonin përshtypjen se ende jemi në llogore lufte me bomba e barut, e jo para ekraneve të një festivali ndërkombëtar, ku binin në sy të rinjtë europianë me fytyra të qeshura, që simbolizojnë të ardhmen, miqësinë e dashurinë në mes të njerëzve.
Popujt gjithmonë e gjejnë gjuhën e përbashkët, nga natyra janë gjithmonë për pajtim, por është politika shpesh herë agresive që i armiqëson mardhëniet në mes të shteteve e për rrjedhim në mes popujve krijohen hendeqe e gremina tragjike.
Këto hapsira të ngrira, artistët e shkrimtarët ballkanas me fuqinë e artit të tyre duhet të kontribuojnë që ti bëjnë të paqëna, që të përshpejtohet ardhja e asaj dite kur, shqiptarët, grekët, malazezet, maqedonasit, bullgarët, rumunët, kroatët, sllovenët, serbet, boshnjaket e turqit, pra mbarë popujt e Ballkanit ta ndjejnë me të vertetë veten të vëllazëruar në familjen e përbashkët europiane.
Gjithësesi këtë pajtim, edhe pse qëllimmirë, nuk ka pse të nxitojmë tua kërkojmë popujve, popujt nuk bëjnë gjenocid ndaj njëri tjetrit, nuk kanë shkak për ta urryer njëri tjetrin. Anipse shumica e maskaralleqëve të pushtetmbajtësve të kësaj bote së shumti bëhen krejt rrejshëm në emër të popujve, nuk duhet kurrësesi t’u vihen popujve në shpatull e as në ndërgjegje gurët e rëndë të pendimin për masakrat që kanë bërë eksponentet e politikës së krimit e gjenocidit ndaj popujve të tjerë.

maj 2007

www.traboini.com

NËN QYRKUN E FAJIT...

NËN QYRKUN E FAJIT...

Cilin atdhe përfaqësojnë të çmëndurit?!
Kush ja hodhi shqiptarizmit këtë qyrk përsipër?!


KOLEC TRABOINI

Në të hyrë të majit ( drithërimë akulli na solli kjo pranverë 2007)u arrestua një grup terroristësh që ishin prej kohësh nën vezhgim në Nju Xhersi. Nga gjashtë antarët, lajmet theksuan se katër ishin shqiptar. Se çfarë soj shqiptarësh ishin kurrkund nuk e vuri në dukje e kështu papritur e kujtuar u ndjenë bashfajtorë shqiptarët anë e mbanë botës. Një faj kolektiv i çuditshëm. Në qëndër të propogandës televizive e mjeteve të informacionit u ndjemë për disa ditë, a qoftë për disa çaste popull fajtor. Një paradoks i çuditshëm ky. Por nuk ishin të tjerët shkaku kryesor që na bënë të ndjehemi të tillë, më tepër qenë tanët, bashëkombasit që u ngutën të na vënë në pozitat e fajtorit, që duhet patjetër të shlyej fajin që ti falen mëkatet e të bjerë në paqe me shpirtin e vet. Por, edhe të ritregojë besnikerinë e patundur ndaj mikut më të madh të shqiptarëve, por kësaj radhe me ritualin të perbetimit publik se, pavarësisht çfarë kishin dashur të bënin katër terroristët shqip-sllavo folës, ne ishim të patundur në miqësinë tonë. Shfletoni vetëm dy faqe të gazetës shqiptaro amerikane dhe do te vini re kolona shkrimesh të ngjeshura me germa të mëdha të këshillit Kombëtar Shqiptaro-Amerikan, të kryesisë së Vatrës, të shoqatës”Dibrane”, të LDK-së për Nju Jorkun e LD Dardanisë po ashtu, të Lëvizjes së Legalitetit, Bashkësia myslimane SHBA-Kanada, Instituti “Gjergj Kastrioti Skanderbeg” në Staten Island të Nju Jorkut, demonstrim në Nju Jork, përbetim në Çikago…një marramandje e çuditëshme që të drithëron sikur Amerikës ti ketë ndodhur prej shqiptarëve një gjëmë më e madhe se ajo në 11 shtatorit 2001.
O zot çfarë po ndodh. Cunam në shpirtin e shqiptarit… E kurrkush nuk ulet ti marrë punët shtruar se ja, pasi kaluan dy ditë, të gjitha gazetat amerikane e stacionet televizive të lajmeve e harruan atë grup fanatikësh islamikë që u vunë në pranga e me to do të merret drejtësia amerikane. Mirëpo avazi brëndashqiptar mediatik vazhdon duke harruar në krye të kresë se në bazë të gjitha ligjeve ndërkombëtare ata "të katërt e Nju Xhersit" janë maqedonas. Përderisa është një shtet ku ata kanë lindur e shtetësinë e të cilit e kanë, që quhet Maqedoni, pranuar zyrtarisht kjo në OKB, nuk ka pse të rrethrrotullohemi si qeni rreth bishtit të vet. E shumta që mund të thuhet është se ata katër të fandaksurit e terrorizmit islamik janë shtetas maqedon që i përkasin etnitetit shqiptar. Janë nga ata shqiptarë që janë ndarë arbitrarisht nga trungu mëmë e të dënuar prej diplomacisë europiane për të mos u bashkuar kurrë si komb e si shtet. A, sikur Maqedonia të ishte aneksuar prej Shqipërisë( mos o zot, se ne mezi na mbajnë këmbët), ateherë po, do të thonim me plot gojë se ata katër qafirët, apo idiotët e fanatizuar deri në çmënduri, janë shqiptarë, me etnitet e shtetësi, por veç shqiptarë patologjikë që përfaqësojnë çmëndurinë e vet e kurrnji tjetër në këtë botë.
Si shqiptar i Shqipërisë e me prejardhje nga trojet shqiptare të aneksueme padrejtësisht prej Malit te Zi ( nën bekimin e mallëkuar të Europës), thënë të drejtën nuk e kam kurrqysh kompleksin e fajit të katër fanatikëve islamike maqedonas. Por edhe shqiptarë Kosove të ishin, shqiptarë të Malit të Zi të ishin, të Shqipërisë të ishin, të njëjtën gjë do të thoja sepse fanatizmi është pragu i çmendurisë e për të çmëndurit ka çmëndi ku, nuk besoj se bëhen dallime në përkatësi kombëtare, shtetërore apo fetare. Në një spital të çmëndurish nuk ka as kishë e as xhami, as kufij shtetesh aq më tepër etni. Kryeministra me gozhda në tru, ministra të jashtëm të dalë boje, deputet të pacipë, të tradhëtuar prej grave, hajdutë, batakçi, fanatikë fetarë me tavan të shëmbur ka...mirëpo këta kurrë nuk kanë atdhe, kanë xhep, kanë taraf, kanë miqësi, kanë klan, por kurrë atdhe.
Prandaj më duket se letra e një zonje shqiptaro amerikane dërguar gazetës "Nju Jork Tajms", deklarimet e ca studentëve shqiptarë në Nju York apo ca fletë rrufe të degëve partiake kosovare, shoqatave apo individëve, nuk thonë kurgjë nga ajo që në thelb duhej të thoshnin. Letra, deklarata dhe ato flet rrufe të partive e shoqatave sado që përpiqen të thonë një të vertetë, atë të dashurisë e mirënjohjes së shqiptarëve për Amerikën, nuk e fshehin dot kompleksin e fajit, paradoksalisht krejt pa faj e krejt pa llogjikë.
Me kësisoj tërci verci fjalësh me të cilat rëndojmë veten duke dashur gjoja të shfajsohemi, mos vallë kërkojmë të lehtësojmë maqedonasit që nuk ndjehen fare fajtorë për terrorizmat e shtetasve të vet. Dhe mirë bëjnë. Largojnë vemëndjen prej shtetit të vet të brishtë që para se të bëhej shtet ishte gati në shpërbërje.
Po sikur ata të katër të ishin prej Vrake, vrakaçorë Shkodre, mos vallë do të akuzohej Serbia, po sikur të ishin çifut nga Selaniku i Greqisë mos do të akuzohej Izraeli?! Po sikur të ishin frëngjishfolës nga Montreali i Kanadasë mos do të akuzohej Franca. Po Timothy Mc Veight që bëri masakren Oklahoma ku u vranë 168 njerëz të pafajshëm, kryesisht fëmijë e gra, kë përfaqesonte? ! Mos fajin e kanë Irlanda apo Skocia se andej e ka origjinën e lëngstërlëngut. I sjell këta shëmbuj me sikur që s'kanë fund, për të treguar se mizoritë e ndonjë individi nuk mund tia veshesh si qyrk kombësisë veç, kur këtë ja do qëllimi i mbrapshtë e dashaligësia e atyre që përpunojnë informacionin në situata tepër delikate e deçizive, si në rastin e Kosovës.
Madje pati edhe deformime të tilla të papërgjegjëshme duke i quajtur edhe kosovarë. Mos vallë mendoni se gazetarët e “Nju Jork Tajms” dhe ata të CNN nuk dinë të bëjnë dallimin në mes të dy shteteve( paçka se Kosova ende nuk është shtet) të cilët kanë kufij në mes vedit, kur ato hapsira gazetarët amerikanë i kanë shkelur me këmbë gjithandej, në kohën e gjenocidit serb mbi popullin shqiptar të Kosovës.
Ky konfuzion informativ “ shqiptarë të ish Jugosllavisë” të kujton atë episodin e bombardimit të ambasadës kineze (pro serbe aso e kso kohe) kur në shtyp u tha se pilotët nuk e kishin harten e re, por kanë përdoruar të vjetrën. E kush të përdorte harta të vjetra, amerikanët?! Sapun për djathë shiti atëherë diplomacia e paskuintave. Eja merre vesh se si e pse luajti me hartat ish shefi i dështuar i CIA-s, shqiptari që shtiret si grek Xhorxh Tenet. Janë ca punë të ngatrruara, kurrkush nuk të thotë hapur si e pse u gjëndën punët kështu që ..."shqiptarët" paskan dashur të bëjnë terror në Amerikë.Pikërisht shqiptarët!!!E nuk thuhet kurrkund se janë katër qytetarë maqedonas, nuk përmendet emri Maqedoni kurrkund. Ec e gjeje pse-në e mospërmëndjes.
Nuk ka pse të biem viktimë e spekulimeve, e propogandave që qëllimin e fshehin por është krejt i dukshëm si bishti i dhelprës, se ja çfarë thotë një qytetar amerikan që jeton pranë Fort Dix "ajo çfarë pretendojnë ata( gjashtë terroristët fanatikët islamikë) se kishin ndërmënd të bënin, është krejt e pamundur sepse ata nuk mund të depërtonin kurrë në gazermën e sofistikuar ushtarake. Ata duket hapur se janë njerëz të çmëndur".
Kur thonë qytetarët amerikanë kështu, atëhere juve që në mënyrë krejt alogjike ju rëndon kompleksi i fajit mbarëkombëtar, ju lutem na thoni se cili është identiteti i një çmëndurie për të cilën folëm më lart. Po fakti se ata kishin dërguar një vidio “me materiale filmike terroriste” në një dyqan të zakonshëm për ti kthyer nga sistemi europian në atë amerikan, si spjegohet. Të ishte një grup i fshehtë dhe i lidhur me grupe të tjera do të kishin aq pare sa të blenin një vidio për kthim filmash në dy sisteme që nuk kushton më shumë se 300 dollarë dhe një instruksion mbi fshehtësinë do ta kishin, dreqi e mori. Të tillë naivitet konspiratorësh nuk kisha dëgjuar në jetën time. Kaq vështirë është për tu kuptuar thelbi i këtij grupi sharlatanësh. Po ata ishin nga ajo kategori ordinere që nuk kishin jo para, por në radhë të parë nuk kishin mend. Njerëz me tru të shplarë prej fanatizmit. Kjo nuk do të thotë se tuafet dhe idiotët nuk të bëjnë gjëmën, por se ata nuk përfaqësojnë kurrkënd veç vetes, veç errësirës që kanë në kokë.
Të më falni por unë kam një mendje tjetër nga shumë prej atyre që kanë vënë alarmin se po ja skuqin faqen shqiptarizmës disa fanatikë islamikë; sepse shumë po trumbetohet kësaj ane. Kushdo që ka kompleksin e fajit të katër bashkfolësve me shtetësi maqedone, le ta mbajë për vete, unë nuk kam ndërmënd ti hyj kurrkund e kurrkujt në pjesën e fajit. Bota e madhe është shtëpia e gjithkujt e çdokush, në këtë botë të madhe, ka mbi shpatulla një botë të vogël që nuk përfaqëson kurrgjë veç vetes.
Çdo të mirë a të keqe që bën njeriu në këtë jetë e bën nën emrin vet.
Kombi e kombësia nuk janë një shami me të cilën mund të fshij hundët çdo idiot, qoftë qeveritar apo fanatik me tru të shplarë...

Boston 2007

www.traboini.com

URAT E ARISTIDH KOLIAS

URAT E ARISTIDH KOLIAS

esè

KOLEC TRABOINI

Aristidh Kolia, ish presidenti i Arvanitesve të Greqisë, ndryshe nuk mund të kuptohet veç si arvanitasi me fat tragjik, si paraardhësi i tij Jorgo Maruga që themeloi shoqatën arvanitase në vitin 1983 e për këtë qarqet ultranacionaliste greke po atë vit e vranë, pra njeriu në mes të dy dashurive të mëdha, për dy popuj, dy shtete, që ende, si atavizëm historik, kishin në mes tyre një mal me urrejtje.

Aristidh Kolia dhe Kolec Traboini në Athinë, korrik 1995

Një pensionist në Tiranë, që kërkon të terheqë vemëndjen e lexuesve, duke denigruar një prej figurave më të shquara të arvanitasve-arbëreshëve të Greqisë, ka hedhur në letër të parat fjalë që i kanë ardhur ndër mënd. Është ndodhur, ta zëmë, si në aforizmat e librit të Dritero Agollit "Shkelqimi e rënia e shokut Zylo", "Ti je murë i lartë por unë të heq gurin e fundit" se ja ku, e zeza mbi të bardhë, në gazetën "Sot" shfaqen meditimet pleqërore fort të zymta të vetdeklaruarit pensionist Petrit Bidoshi, që e konsideron Aristidh Kolian asgjë më pak se përçues i ideve të megaloidhesë greke ndaj Shqipërisë dhe shqiptarëve.

Kur vjen puna për të vlerësuar qëndrimin e Aristidh Kolias përkrah popullit të Kosovës e kundër gjenocidit të falangave të Millosheviqit, bash atëherë kur tërë Greqia ishte proserbe, Bidoshi e kalon si një gjë të thjeshtë. Harron ky se pikërisht kjo sfidë e jashtëzakonëshme publike proshqiptare e Aristidh Kolias do ti sillte si pasojë tragjike vdekjen e tij.

Ja çfarë pohonte në fund të jetës së tij Aristidh Kolia për situatat që përballonte kur në opinionin publik grek mbronte me kurajo të jashtëzakonshme popullin shqiptar të Kosovës: “Përsa i perket betejës së kanaleve( televizive-shënimi im KT), e dija se shkoja në gojën e ujkut. Më kishin ngritur kudo kurthe, nuk më linin të flisja kur shikonin se po ndikoja në opinionin publik me mendimet e mia. Shkoja i ndërgjegjëshem për të gjitha ato veshtirësi…” (Gazeta Albanian Mail, Londer).

Mirëpo këto i harron Bidoshi i Tiranës, që mesaduket nuk ka lexuar fare gazete a libra në vitin 1999, a të ketë dëgjuar për parullat shkruar nëpër tërë muret e qëndrës së Athinës "Aristidh Kolia tradhëtar… Aristidh Kolia në litar". Nuk besoj se ato parulla i kanë shkruar shqiptarët kundër atij, Aristidh Kolias pra, që, sipas Bidoshit, na paska qënë një grek me ide shoveniste ndaj kombit e popullit shqiptar.

O zot na i ruaj mënd e kokës…

Jo, këto qëndrime humane e proshqiptare të Aristidh Kolias, nuk paskan kurrfarë rëndësie për pensionistin e Tiranës, që ka pension të vogël, i mungon uji e drita, por tërë hallin e merakun e ka të gjejë ide të megaloidhesë tek Aristidh Kolia. Kërkon nëpër faqet e një libri voluminoz, ku pse jo, edhe mund të ketë ndonjë lapsus apo pasaktësi si në çdo libër studimor për epokat e hershme e shpesh të errta në historinë e popujve të Ballkanit. Kërkon me zulm e me ngulm të gjejë atë çfarë Aristidh Kolia nuk e inspironte kurrqysh. Aq më tepër është marrëzi të thuash që Aristidh Kolia kerkonte që Shqipëria të aneksohej prej Greqisë.

Idetë e Aristidh Kolias ishin të hapura e pa ekuivoke, të shprehura qartë si drita e diellit, se nuk ka popull më të afërt për grekët se sa shqiptarët dhe nga ana tjetër nuk ka popull më të afërt për shqiptarët se sa grekët në historinë e largët e deri në kohët më të vona, pavarësisht se sot të shfaqet një ekstrem e një largësi e paimagjinueshme, madje paradoksale në mes të këtyre dy popujve me histori fort të ngjashme.

Për më tepër ajo çfarë shprehet në kontekst historik, qindra apo mijra vjeçare, nuk ka si aktualizohet e të shitet si një ide e re dhe e fresket e kohës sonë. Aristidh Kolia i referohet kohrave më të hershme, epokës së pellazgëve prej të cilëve kanë buruar të dy popujt, edhe shqiptarët edhe grekët e këtu e gjen ai zanfillën e lidhjeve që kanë patur historikisht. Studiuesi arvanitas nuk e përdor termin popuj helen në kuptimin e ngushtë të kombit modern, siç e keqinterpreton Petrit Bidoshi, përkundrazi në një kuptim më të gjërë si një vazhdimësi e pellazgëve, pra i të njëjtit burim pellazgjik të shqiptarëve dhe grekëve.

Që të mos bjerë në vazhdimësi në keqinterpretime të tilla, z.Bidoshi është e udhës të lëçisë diç më shumë se vetëm një libër për arvanitët, të mësojë se edhe vetë shqiptari Ali Pashë Tepelena kishte idenë zanafillë, madje bëri përpjekje, për krijimin e një shteti të përbashkët shqiptaro-grek, pra nuk i shihte larg shqiptarët e grekët. Edhe Vasiliqine e bukur të shtratit e kishte greke. Vite më vonë, pas luftës ruso-turke, ku perandoria osmane u dobësua, ishte gjallëruar sërisht ideja për çlirimin e Shqipërisë dhe krijimin e një shteti grekoshqiptar, ide që kishte shumë përkrahës e kjo vinte nga ndikimi i madh që kishin udhëheqësit arvanitas në shtetin grek, ndër të cilët: Spiro, i biri i Gjergj Karaiskaqit, Jani i biri i Kollokotronit, pasardhësit e Xhavellëve dhe Boçarëve, Teodor Griva dhe Kiço Xhavella. Vlen të përmëndet edhe Dhimiter Noti Boçari, që më pas do të zgjidhej President i Lidhjes së Arvanitëve të Athinës. Kjo shoqatë në vitin 1899 do të bënte një shpallje në të cilën i bënte thirrje të gjithë shqiptarëve për tu ngritur për çlirimin e vendit nga pushtimi shekullor otoman. Për këtë akt, në vitin 1996 Aristidh Kolia ka botuar një libër studimor, “Një dokument historik i 1899 : Thirrja e Lidhjes Arvanitase”.

Ndër të tjera në këtë thirrje të firmosur nga Shehu, Marko Noti-Boçari dhe Kiço Xhavella,( të tre këta ishin suliotë) thuhet se “grekët para se të jenë grekë ishin shqiptarë, pra pellazg. Grekë do të thotë shqiptarë të qytetruar”, (Aristidh P.Kolia: “ I prokiriksi tou Arvanitikou Sindhesmou”, botim greqisht f.66, Thamiris, Athina 1996.)

Në studimin e vet Aristidh Kolia vinte në dukje se grekët e sotëm nuk e dinë se gjuha popullore, e rrugëve, e pazarit deri në vitin 1870 ishte arvanite, dhe deri në kohët e vona kjo gjuhë është folur në lagjen Plaka pranë Akropolit, zonë që ka qënë arvanitase që nga shekulli i 14 e deri në dhjetëvjeçarët e pas pavarësisë. (Vepër e cituar f.87.) Është për tu vënë në dukje, shton A.Kolia, se në vitin 1860 gazeta satirike “To Fos”(Drita), botonte poezi satirike arvanitase, pa e ndjerë nevojën e përkthimit në greqisht. Kjo sepse gjuha arvanitase flitej gjithandej madje edhe në pallatin mbretëror në epokën e mbretit Othon apo edhe të Gjeorgjit të parë. Një poet i asaj kohe, emri i të cilit është i panjohur, ka botuar një poemë të gjatë në gjuhën arvanite për princeshën Aleksandra. Në revisten “Besa” nr.34 që botonte Aristidh Kolia në Athinë, është ribotuar kjo poemë nga arvanitasi Jani Gjika.

Kjo ishte gjëndja , këto ishin mardhëniet, kështu mendonin shqiptarët e grekët e asaj kohe e ne me këto përvoja( makari të hidhura) që kemi sot, nuk mund ti gjykojmë strikt stërgjyshërit tanë dhe opinionet e tyre të dikurshme. Nuk mund ti themi, ta zëmë, trimit me nam Çelo Picari, çfarë deshe ti o Çelo që në krye të një çete luftetarësh shqiptarë more pjesë në kryengritjen e Thesalisë në vitin 1878 kundër pushtuesve otomanë, çfarë deshe ti o Çelo Picari në parlamentin grek, i veshur me fustanellë shqiptare, vajte tu marrësh dorën armiqëve shekullore, kryeministrit grek Harilao Trikupi,…e pra sot o Çelo Picari, grekërit të kanë vjedhur trojet, historinë, madje edhe fustanellen.

Ky lloj gjykimi semplist i të shkuarës është vertetë një grotesk për kohën tonë aq me tepër kur pretendojmë të bashkjetojmë me tërë popujt e Ballkanit në Bashkimin Europian. Makari tia arrijmë asaj dite të ëndërruar.

Ne duhet ta marrim realitetin siç ka qënë e të perpiqemi të kuptojnë se çfarë ndodhte në atë epokë, kur shqiptarët e grekët qenë shumë afër e mund të themi më afër se kurrë, aq sa në parlamentin e parë grek më shumë se gjysma e përfaqësuesve flisnin arvanitika, pra shqip.

Edhe grekët e pranojnë shqiptarin Ali Pash Tepelena si promotorin e lëvizjes greke për pavarësi nga Turqia, por veç pas vrasjes së pashait nga turko-shqiptarët (se pashallarët shqiptarë nuk ja lanë gjithë “nderin” për vrasjen e Ali Pashait pushtuesve turq), zjarri u ndez në Greqi, ndërsa në territoret shqiptare Sulltani i kishte ende krahët e ngrohta prej besnikërisë prej qeni të bejlerëve shqiptarë, të cilët si lanë duart me pashain kryengritës, u ngutën e u përmutën, duke shkuar të shuanin kryengritjen për liri të një populli tjetër ballkanas. Kjo është një e vertetë historike e dhëmbshme, por si çdo e vertetë nuk kemi se si e fshijmë nga analet e historisë, paçka se na i bën me turp kasten e bejlurçinave që rronin vetëm me idenë se arnautët ishin e do të mbeteshin perjetë thjesht raja besnike të Turqisë. E historia rodhi si rrodhi. Grekët me krahët e gjakun e arvanitasve e fituan pavarsinë, ndërsa shqiptarët në saj të besnikërisë së krerëve injorantë, vazhdonin të mbeteshin edhe për një shekull tjetër nën dhunë e gjak, nën robërinë poshtëruese të hordhive të Azisë së Vogël.

Formimi i shtetit grek solli zhdukjen e vrasjen e udhëheqësve arvanitas, pikërisht ata që bënë revolucionin e sollën pavarësinë. Qarqet ultranacionaliste greke nuk ngurruan të helmonin në qeli madje edhe heroin kombëtar të Greqisë arvanitasin Teodor Kollokotroni, megjithëse ky kurrë nuk kish deklaruar origjinen e tij shqiptare. E vranë pas shpine heroin legjendar Gjergj Karaiskaqin, kryekomandantin e trupave të Rumelisë, që fjalët e fundit të mallkimit ndaj vrasësit i lëshoi në gjuhën e arvanitasve, pra shqip. Edhe Bubulina, trimerësha e detit, po ashtu u vra, tinëzisht, pas shpine.

Shpesh kemi parë që historianë apo dhe gazetarë të shkruajnë me mburrje disi boshe për 40 vezirët që i kemi dhënë perandorisë otomane dhe harrojnë këta pasionant arkivash perandorake, ose bëjnë sikur nuk e dinë se sa ministra, kryeministra madje edhe president me gjak arbëror në deje kanë drejtuar qeverinë e shtetin grek. Le të fillojmë me shqiptarin e njohur në histori, suljotin trim Kiço Xhavella, kryeministër në vitet 1884-1848, Antoni Kryeziu 1850 që ndau kishen greke nga Fanari i Stambollit duke e bërë autoqefale, më pas ka qënë kryeministër Dhimiter Vulgari, le të përmendim edhe disa emra të tjerë arvanitësh që kanë udhëhequr qeverinë greke si Gjeorgjio Kondurioti, Athanasio Miauli, Dhimitër Qiriako, Emanuil Repili, Aleksandër Koriziu, Pavlo Kondurioti, Petro Vulgari e tjerë, duke mos harruar gjeneralin Theodhoros Pangallo, president i Greqisë në vitet 1925-1926 i cili, i afroi aq shumë dhe i bëri më të mira se kurrë mardhëniet në mes të Greqisë dhe Shqipërisë, madje deklaroi në Lidhjen e Kombeve në Gjenevë se njihte zyrtarisht minoritetin shqiptar në Greqi. Ndërkohë ai shpërndau të gjitha organizatat vorioepirote dhe pengoi shpërnguljen e mëtejshme të shqiptarëve myslimanë per në Turqi.

Disa nga arvanitasit e njohur ne krye te shtetit e te qeverise greke

Kiço Xhavella 1801 -1855, Andoni Kryeziu 1796-1865, Gjeorgjio Kondurioti 1772-1858, Dhimiter Vulgari 1801-1877, Dhimiter Qiriako 1811-1869, Athanasio Miauli 1815- 1867, Theodhoros Pangallos 1878-1952, Emanuil Repili 1863-1924, Pavlo Kondurioti 1885-1935, Aleksander Koroziu 1885-1941, Aleksander Diomiodi 1874-1951, Petro Vulgari 1884-1957.

E tani si mund ti konsiderojmë këto figura që i sherbyen lirisë e përparimit të popullit e kombit grek? Tradhëtarë?! Ah jo, zotërinj Bidoshë të Tiranës, historia nuk di të flasë me gjuhën e urrejtjes etnike, por të vertetës e të arsyes, të fakteve e të rrethanave. Ata që luftojnë për lirinë e popujve të tjerë, nuk mund të jenë tradhëtarë të popullit të vet. Aspirata për liri është universale dhe i kapërcen pragjet ultranacionaliste. Nga ana tjetër mendoj se nuk ka liri të plotë populli grek, sakohë që këto liri nuk ua njeh arvanitasve, etnive e minoriteteve të tjera brenda Greqisë, sepse e verteta eshte qe Greqia paradoksalisht ka bere shume prapa, shume me prapa se ka qene ne kohen e presidentit Pangallos. Por kjo normë, nuk vlen vetëm për Greqinë por për çdo shtet, popull e komb, edhe për ne shqiptarët gjithashtu…

Megaloidheja vertetë pushtoi tërë trurin grek, për të mos lënë hapsirë për arsye, as dëshirë për paqe e mirëkuptim në mes të dy popujve, por ajo, megaloidheja pra, nuk përfaqësonte dje dhe as nuk përfaqëson sot aspiratat e popullit të thjeshtë grek. Shovenizmi ishte tipar i qarqeve politike duke përfshirë dhe qëndrat fanatike të orthodhoksisë me frymë bizantine, që nuk ngurruan të masakrojnë madje edhe një prift mësues shqiptar, Papa Kristo Negovanin, që nuk e di pse ende nuk e shpallim shënjtor të orthodoksisë shqiptare, apo edhe për këtë duhet tu marrim leje grekëve?! Domosdo se i kemi në krye të Autoqefales, por ironikisht të miratuar nga shtetarët mendjeshkurtër shqiptarë.

Historia dihet, dihen edhe rrjedhimet, orekset, dhuna, gjaku. Dihet dinakëria e fqinjëve por dihet edhe miopia jonë, thënë më saktë i shtetarëve e politikanëve tanë, që sa i përket interesave kombëtare, na nxjerrin gjithnjë zbuluar e në pozita inferiore.

E tani që hendeku i madh në mes të dy kombeve është hapur aq i thellë nga Bidoshët e Grekoshët e këndej e andej kufirit, është e natyrshme që të ketë ende plot shkurre e ferra në mes të dy popujve. E prej shkurreve e ferrave të sotme nuk mund të gjykohet historia e djeshme, ku shqiptarët e grekët së bashku luftonin kundër hordhive pushtuese. Ndoshta Bidoshët shqiptarë ende mendojnë se do qe më mirë po të vazhdonim të ishin edhe sot e kësaj dite nën Turqinë.

Aristidh Kolia ishte një arvanitas i madh, krenar për gjakun e vet shqiptar, ishte për miqësi e dashuri në mes të dy popujve shqiptar e grek. Ai ngrinte ditën për diell ura miqësie që të tjerët, netëve të sterrta mesdhetare ja shkatrronin. Por nuk duhet harruar, ai ishte qytetar grek e mund të themi me bindje, një qytetar i madh grek, që e donte nga thellësia e shpirtit atë vend e atë popull ku kishte lindur. Por atij i dhëmbte e verteta, e vertete historike që ju mohohej arvanitëve që sollën lirinë e pavarësinë me trimërine e gjakun e tyre si dhe hodhën themelet e shtetit të ri grek.

Shpesh herë vepra e tij më e madhe “ Arvanitët dhe prejardhja e elinëve” keqkuptohet si nga ekstremistët greke por edhe ata shqiptarë. Të parët nuk pranojnë në asnjë mënyrë se ka ndonjë lidhje të populli grek me atë shqiptar, ndaj mohojnë çdo gjë që parashtron Aristidh Kolia në librin e tij, të dytët bëhen kritizer të sëmurë duke kërkuar që Aristidh Kolia të ishte një militant nacionalist shqiptar, e kur nuk e gjejnë kështu skematik siç e dëshërojnë nuk ngurrojnë ta konsiderojnë si një përhapës të ideve të helenizmit në kohen tonë.

Ka disa shqiptaro-grekë te shkolluar në fushën e gjuhësisë e studimeve historike, te strehuar e me trajtim financiar nga strukturat greke në Athinë, që në debate internetike perpiqën të hedhin poshtë çdo gjë që studiuesi arvanitas ka shkruar. Nadje ta quajnë thjeshtë një përsëritës e me keq një kopiues i rëndomtë veprave të arvanitasit të heshëm Kupidori. Këto anomimë, të shfaqur së voni në vitin 2006 tek Forumi Shqiptar në Internet, po bëjnë pikërisht atë që kemi parandjerë e që në shtyp e kemi trajtuar si vrasja e dytë e Aristidh Kolias, pra denigrimi e mohimi total i veprës së tij. Mirëpo ata që e vranë fizikisht nuk e konsiderojnë të mbaruar misionin e tyre antiarvanitas e antishqiptar pa i vrarë edhe veprën Aristidh Kolias.

Për të kuptuar qartë se çfarë përfaqeson vepra madhore “Arvanitët dhe prejardhja e elinëve” le të sjellim spjegimin e vetë autorit të kësaj vepre:

“ u përpoqa të faktoj, dhe më duket se e faktova, se historia greke që nuk merr parasysh arvanitët në epokën e re dhe pellazgët në atë të lashtë, as greke e as histori nuk quhet. Është thjeshtë një histori e sajuar.”

Prandaj nuk mund kurrsesi të kërkojmë tek Aristidh Kolia një njeri me ndjenja antigreke, siç duan ca ekstremistë shqiptarë, sepse kjo është jashtë çdo lloj llogjike, është një absurditet.

Ai nuk kishte urrejtje por kish dashuri. Dhe në këtë dashuri nuk bënte dallime në mes të grekëve e të shqiptarëve. Në esencë Aristidh Kolia ishte modeli i një njeriu europian, ashtu siç të gjithë ne, shqiptar e grekë, duhet të jemi nesër, se sot ende larg vazhdojmë jemi.

Aristidh Kolia, ish presidenti i Arvanitesve të Greqisë, ndryshe nuk mund të kuptohet por veç si arvanitasi me fat tragjik, si paraardhësi i tij Jorgo Maruga që themeloi shoqatën arvanitase në vitin 1983 e për këtë qarqet ultranacionaliste greke po atë vit e vranë, pra njeriu në mes të dy dashurive të mëdha, për dy popuj, dy shtete, që ende, si atavizëm historik, kishin në mes tyre një mal me urrejtje.

Si gjithë ekstremistët, të cilëve pasioni ua mund llogjikën, edhe artikullshkruesi

i gazetës “Sot” të Tiranës, Petrit Bidoshi, mesa duket, për këtë e urren në mënyrë të pakuptimtë studiuesin arvanitas. Mirëpo Bidoshi edhe pse në dukje shfaqet me slogane antigreke, do apo nuk do ai, bën lojën e megaloidhesë të qarqeve shoveniste te fqinjeve te jugut, te cilet ndryshe prej Aristidh Kolias, kërkojne armiqësi e jo dashuri e mirëkuptim në mes të dy popujve; e mundësisht kjo armiqësi të mos mbarojë kurrë, deri sa të pushtojnë, nëpër ëndërrime të marrëzishme e utopike Stambollin (Konstandinopolin) dhe Tiranën, megjithëse këtë të fundit ekonomikisht e kanë paralizuar.

Tek pi kafe pensionisti, tek lexon libra e gazeta diku në ndonjë prej kafeneve të përshumta të Tiranës, Bidoshi të mos e lejoj vehten të pushtohet nga idetë e zymta mbi Aristidh Kolian. Atje ku ka dritë (nuk është fjala për dritë elektrike por dritën e diturisë) nuk mund të trumbetohet se shihet errësirë, fjala është që të mos ngjasim me urithët, që kushdo e di se sa e urrejnë dritën me shkakun e thjeshtë se nuk kanë sy...

Bidoshi në titullin e shkrimit pyet veten " Si mund të hesht...?" e pergjigjen e ka brënda pyetjes së vet retorike, “Hesht kur nuk ke ç'të flasësh...” sepse njeriu bëhet qesharak kur fut në një thes zervat, kapsalliotët, gejxhët, sebastianët dhe....Aristidh Kolian , Jorgo Marugen e Anastas Kulluriotin. Pra agresorët me viktimat...

E për këtë inkoseguence të veten, të mos kerkojë të bëjë fajtor shkrimtarin e nderuar Ndriçim Kulla, që krahas disa botuesve të tjerë, përkujdeset që veprat e studiuesit martir të vinë në gjuhën shqipe, apo Atë Nikolla Markun e Kishës Autoqefale të Shën Marisë në Elbasan, i cili i ka idenë e ndritur që një rruge të qytetit ti verë emrin e arvanitasit të madh.

Ose të paktën, meqë nuk rri dot pa folur, veçori e çdo pensionisti kafeneve të Tiranës, Bidoshi le të perpiqet ti pergjigjet me pak fjalë pyetjes:

- Kush e pse e vranë Aristidh Kolian?!

Boston 2007