URAT E ARISTIDH KOLIAS

URAT E ARISTIDH KOLIAS

esè

KOLEC TRABOINI

Aristidh Kolia, ish presidenti i Arvanitesve të Greqisë, ndryshe nuk mund të kuptohet veç si arvanitasi me fat tragjik, si paraardhësi i tij Jorgo Maruga që themeloi shoqatën arvanitase në vitin 1983 e për këtë qarqet ultranacionaliste greke po atë vit e vranë, pra njeriu në mes të dy dashurive të mëdha, për dy popuj, dy shtete, që ende, si atavizëm historik, kishin në mes tyre një mal me urrejtje.

Aristidh Kolia dhe Kolec Traboini në Athinë, korrik 1995

Një pensionist në Tiranë, që kërkon të terheqë vemëndjen e lexuesve, duke denigruar një prej figurave më të shquara të arvanitasve-arbëreshëve të Greqisë, ka hedhur në letër të parat fjalë që i kanë ardhur ndër mënd. Është ndodhur, ta zëmë, si në aforizmat e librit të Dritero Agollit "Shkelqimi e rënia e shokut Zylo", "Ti je murë i lartë por unë të heq gurin e fundit" se ja ku, e zeza mbi të bardhë, në gazetën "Sot" shfaqen meditimet pleqërore fort të zymta të vetdeklaruarit pensionist Petrit Bidoshi, që e konsideron Aristidh Kolian asgjë më pak se përçues i ideve të megaloidhesë greke ndaj Shqipërisë dhe shqiptarëve.

Kur vjen puna për të vlerësuar qëndrimin e Aristidh Kolias përkrah popullit të Kosovës e kundër gjenocidit të falangave të Millosheviqit, bash atëherë kur tërë Greqia ishte proserbe, Bidoshi e kalon si një gjë të thjeshtë. Harron ky se pikërisht kjo sfidë e jashtëzakonëshme publike proshqiptare e Aristidh Kolias do ti sillte si pasojë tragjike vdekjen e tij.

Ja çfarë pohonte në fund të jetës së tij Aristidh Kolia për situatat që përballonte kur në opinionin publik grek mbronte me kurajo të jashtëzakonshme popullin shqiptar të Kosovës: “Përsa i perket betejës së kanaleve( televizive-shënimi im KT), e dija se shkoja në gojën e ujkut. Më kishin ngritur kudo kurthe, nuk më linin të flisja kur shikonin se po ndikoja në opinionin publik me mendimet e mia. Shkoja i ndërgjegjëshem për të gjitha ato veshtirësi…” (Gazeta Albanian Mail, Londer).

Mirëpo këto i harron Bidoshi i Tiranës, që mesaduket nuk ka lexuar fare gazete a libra në vitin 1999, a të ketë dëgjuar për parullat shkruar nëpër tërë muret e qëndrës së Athinës "Aristidh Kolia tradhëtar… Aristidh Kolia në litar". Nuk besoj se ato parulla i kanë shkruar shqiptarët kundër atij, Aristidh Kolias pra, që, sipas Bidoshit, na paska qënë një grek me ide shoveniste ndaj kombit e popullit shqiptar.

O zot na i ruaj mënd e kokës…

Jo, këto qëndrime humane e proshqiptare të Aristidh Kolias, nuk paskan kurrfarë rëndësie për pensionistin e Tiranës, që ka pension të vogël, i mungon uji e drita, por tërë hallin e merakun e ka të gjejë ide të megaloidhesë tek Aristidh Kolia. Kërkon nëpër faqet e një libri voluminoz, ku pse jo, edhe mund të ketë ndonjë lapsus apo pasaktësi si në çdo libër studimor për epokat e hershme e shpesh të errta në historinë e popujve të Ballkanit. Kërkon me zulm e me ngulm të gjejë atë çfarë Aristidh Kolia nuk e inspironte kurrqysh. Aq më tepër është marrëzi të thuash që Aristidh Kolia kerkonte që Shqipëria të aneksohej prej Greqisë.

Idetë e Aristidh Kolias ishin të hapura e pa ekuivoke, të shprehura qartë si drita e diellit, se nuk ka popull më të afërt për grekët se sa shqiptarët dhe nga ana tjetër nuk ka popull më të afërt për shqiptarët se sa grekët në historinë e largët e deri në kohët më të vona, pavarësisht se sot të shfaqet një ekstrem e një largësi e paimagjinueshme, madje paradoksale në mes të këtyre dy popujve me histori fort të ngjashme.

Për më tepër ajo çfarë shprehet në kontekst historik, qindra apo mijra vjeçare, nuk ka si aktualizohet e të shitet si një ide e re dhe e fresket e kohës sonë. Aristidh Kolia i referohet kohrave më të hershme, epokës së pellazgëve prej të cilëve kanë buruar të dy popujt, edhe shqiptarët edhe grekët e këtu e gjen ai zanfillën e lidhjeve që kanë patur historikisht. Studiuesi arvanitas nuk e përdor termin popuj helen në kuptimin e ngushtë të kombit modern, siç e keqinterpreton Petrit Bidoshi, përkundrazi në një kuptim më të gjërë si një vazhdimësi e pellazgëve, pra i të njëjtit burim pellazgjik të shqiptarëve dhe grekëve.

Që të mos bjerë në vazhdimësi në keqinterpretime të tilla, z.Bidoshi është e udhës të lëçisë diç më shumë se vetëm një libër për arvanitët, të mësojë se edhe vetë shqiptari Ali Pashë Tepelena kishte idenë zanafillë, madje bëri përpjekje, për krijimin e një shteti të përbashkët shqiptaro-grek, pra nuk i shihte larg shqiptarët e grekët. Edhe Vasiliqine e bukur të shtratit e kishte greke. Vite më vonë, pas luftës ruso-turke, ku perandoria osmane u dobësua, ishte gjallëruar sërisht ideja për çlirimin e Shqipërisë dhe krijimin e një shteti grekoshqiptar, ide që kishte shumë përkrahës e kjo vinte nga ndikimi i madh që kishin udhëheqësit arvanitas në shtetin grek, ndër të cilët: Spiro, i biri i Gjergj Karaiskaqit, Jani i biri i Kollokotronit, pasardhësit e Xhavellëve dhe Boçarëve, Teodor Griva dhe Kiço Xhavella. Vlen të përmëndet edhe Dhimiter Noti Boçari, që më pas do të zgjidhej President i Lidhjes së Arvanitëve të Athinës. Kjo shoqatë në vitin 1899 do të bënte një shpallje në të cilën i bënte thirrje të gjithë shqiptarëve për tu ngritur për çlirimin e vendit nga pushtimi shekullor otoman. Për këtë akt, në vitin 1996 Aristidh Kolia ka botuar një libër studimor, “Një dokument historik i 1899 : Thirrja e Lidhjes Arvanitase”.

Ndër të tjera në këtë thirrje të firmosur nga Shehu, Marko Noti-Boçari dhe Kiço Xhavella,( të tre këta ishin suliotë) thuhet se “grekët para se të jenë grekë ishin shqiptarë, pra pellazg. Grekë do të thotë shqiptarë të qytetruar”, (Aristidh P.Kolia: “ I prokiriksi tou Arvanitikou Sindhesmou”, botim greqisht f.66, Thamiris, Athina 1996.)

Në studimin e vet Aristidh Kolia vinte në dukje se grekët e sotëm nuk e dinë se gjuha popullore, e rrugëve, e pazarit deri në vitin 1870 ishte arvanite, dhe deri në kohët e vona kjo gjuhë është folur në lagjen Plaka pranë Akropolit, zonë që ka qënë arvanitase që nga shekulli i 14 e deri në dhjetëvjeçarët e pas pavarësisë. (Vepër e cituar f.87.) Është për tu vënë në dukje, shton A.Kolia, se në vitin 1860 gazeta satirike “To Fos”(Drita), botonte poezi satirike arvanitase, pa e ndjerë nevojën e përkthimit në greqisht. Kjo sepse gjuha arvanitase flitej gjithandej madje edhe në pallatin mbretëror në epokën e mbretit Othon apo edhe të Gjeorgjit të parë. Një poet i asaj kohe, emri i të cilit është i panjohur, ka botuar një poemë të gjatë në gjuhën arvanite për princeshën Aleksandra. Në revisten “Besa” nr.34 që botonte Aristidh Kolia në Athinë, është ribotuar kjo poemë nga arvanitasi Jani Gjika.

Kjo ishte gjëndja , këto ishin mardhëniet, kështu mendonin shqiptarët e grekët e asaj kohe e ne me këto përvoja( makari të hidhura) që kemi sot, nuk mund ti gjykojmë strikt stërgjyshërit tanë dhe opinionet e tyre të dikurshme. Nuk mund ti themi, ta zëmë, trimit me nam Çelo Picari, çfarë deshe ti o Çelo që në krye të një çete luftetarësh shqiptarë more pjesë në kryengritjen e Thesalisë në vitin 1878 kundër pushtuesve otomanë, çfarë deshe ti o Çelo Picari në parlamentin grek, i veshur me fustanellë shqiptare, vajte tu marrësh dorën armiqëve shekullore, kryeministrit grek Harilao Trikupi,…e pra sot o Çelo Picari, grekërit të kanë vjedhur trojet, historinë, madje edhe fustanellen.

Ky lloj gjykimi semplist i të shkuarës është vertetë një grotesk për kohën tonë aq me tepër kur pretendojmë të bashkjetojmë me tërë popujt e Ballkanit në Bashkimin Europian. Makari tia arrijmë asaj dite të ëndërruar.

Ne duhet ta marrim realitetin siç ka qënë e të perpiqemi të kuptojnë se çfarë ndodhte në atë epokë, kur shqiptarët e grekët qenë shumë afër e mund të themi më afër se kurrë, aq sa në parlamentin e parë grek më shumë se gjysma e përfaqësuesve flisnin arvanitika, pra shqip.

Edhe grekët e pranojnë shqiptarin Ali Pash Tepelena si promotorin e lëvizjes greke për pavarësi nga Turqia, por veç pas vrasjes së pashait nga turko-shqiptarët (se pashallarët shqiptarë nuk ja lanë gjithë “nderin” për vrasjen e Ali Pashait pushtuesve turq), zjarri u ndez në Greqi, ndërsa në territoret shqiptare Sulltani i kishte ende krahët e ngrohta prej besnikërisë prej qeni të bejlerëve shqiptarë, të cilët si lanë duart me pashain kryengritës, u ngutën e u përmutën, duke shkuar të shuanin kryengritjen për liri të një populli tjetër ballkanas. Kjo është një e vertetë historike e dhëmbshme, por si çdo e vertetë nuk kemi se si e fshijmë nga analet e historisë, paçka se na i bën me turp kasten e bejlurçinave që rronin vetëm me idenë se arnautët ishin e do të mbeteshin perjetë thjesht raja besnike të Turqisë. E historia rodhi si rrodhi. Grekët me krahët e gjakun e arvanitasve e fituan pavarsinë, ndërsa shqiptarët në saj të besnikërisë së krerëve injorantë, vazhdonin të mbeteshin edhe për një shekull tjetër nën dhunë e gjak, nën robërinë poshtëruese të hordhive të Azisë së Vogël.

Formimi i shtetit grek solli zhdukjen e vrasjen e udhëheqësve arvanitas, pikërisht ata që bënë revolucionin e sollën pavarësinë. Qarqet ultranacionaliste greke nuk ngurruan të helmonin në qeli madje edhe heroin kombëtar të Greqisë arvanitasin Teodor Kollokotroni, megjithëse ky kurrë nuk kish deklaruar origjinen e tij shqiptare. E vranë pas shpine heroin legjendar Gjergj Karaiskaqin, kryekomandantin e trupave të Rumelisë, që fjalët e fundit të mallkimit ndaj vrasësit i lëshoi në gjuhën e arvanitasve, pra shqip. Edhe Bubulina, trimerësha e detit, po ashtu u vra, tinëzisht, pas shpine.

Shpesh kemi parë që historianë apo dhe gazetarë të shkruajnë me mburrje disi boshe për 40 vezirët që i kemi dhënë perandorisë otomane dhe harrojnë këta pasionant arkivash perandorake, ose bëjnë sikur nuk e dinë se sa ministra, kryeministra madje edhe president me gjak arbëror në deje kanë drejtuar qeverinë e shtetin grek. Le të fillojmë me shqiptarin e njohur në histori, suljotin trim Kiço Xhavella, kryeministër në vitet 1884-1848, Antoni Kryeziu 1850 që ndau kishen greke nga Fanari i Stambollit duke e bërë autoqefale, më pas ka qënë kryeministër Dhimiter Vulgari, le të përmendim edhe disa emra të tjerë arvanitësh që kanë udhëhequr qeverinë greke si Gjeorgjio Kondurioti, Athanasio Miauli, Dhimitër Qiriako, Emanuil Repili, Aleksandër Koriziu, Pavlo Kondurioti, Petro Vulgari e tjerë, duke mos harruar gjeneralin Theodhoros Pangallo, president i Greqisë në vitet 1925-1926 i cili, i afroi aq shumë dhe i bëri më të mira se kurrë mardhëniet në mes të Greqisë dhe Shqipërisë, madje deklaroi në Lidhjen e Kombeve në Gjenevë se njihte zyrtarisht minoritetin shqiptar në Greqi. Ndërkohë ai shpërndau të gjitha organizatat vorioepirote dhe pengoi shpërnguljen e mëtejshme të shqiptarëve myslimanë per në Turqi.

Disa nga arvanitasit e njohur ne krye te shtetit e te qeverise greke

Kiço Xhavella 1801 -1855, Andoni Kryeziu 1796-1865, Gjeorgjio Kondurioti 1772-1858, Dhimiter Vulgari 1801-1877, Dhimiter Qiriako 1811-1869, Athanasio Miauli 1815- 1867, Theodhoros Pangallos 1878-1952, Emanuil Repili 1863-1924, Pavlo Kondurioti 1885-1935, Aleksander Koroziu 1885-1941, Aleksander Diomiodi 1874-1951, Petro Vulgari 1884-1957.

E tani si mund ti konsiderojmë këto figura që i sherbyen lirisë e përparimit të popullit e kombit grek? Tradhëtarë?! Ah jo, zotërinj Bidoshë të Tiranës, historia nuk di të flasë me gjuhën e urrejtjes etnike, por të vertetës e të arsyes, të fakteve e të rrethanave. Ata që luftojnë për lirinë e popujve të tjerë, nuk mund të jenë tradhëtarë të popullit të vet. Aspirata për liri është universale dhe i kapërcen pragjet ultranacionaliste. Nga ana tjetër mendoj se nuk ka liri të plotë populli grek, sakohë që këto liri nuk ua njeh arvanitasve, etnive e minoriteteve të tjera brenda Greqisë, sepse e verteta eshte qe Greqia paradoksalisht ka bere shume prapa, shume me prapa se ka qene ne kohen e presidentit Pangallos. Por kjo normë, nuk vlen vetëm për Greqinë por për çdo shtet, popull e komb, edhe për ne shqiptarët gjithashtu…

Megaloidheja vertetë pushtoi tërë trurin grek, për të mos lënë hapsirë për arsye, as dëshirë për paqe e mirëkuptim në mes të dy popujve, por ajo, megaloidheja pra, nuk përfaqësonte dje dhe as nuk përfaqëson sot aspiratat e popullit të thjeshtë grek. Shovenizmi ishte tipar i qarqeve politike duke përfshirë dhe qëndrat fanatike të orthodhoksisë me frymë bizantine, që nuk ngurruan të masakrojnë madje edhe një prift mësues shqiptar, Papa Kristo Negovanin, që nuk e di pse ende nuk e shpallim shënjtor të orthodoksisë shqiptare, apo edhe për këtë duhet tu marrim leje grekëve?! Domosdo se i kemi në krye të Autoqefales, por ironikisht të miratuar nga shtetarët mendjeshkurtër shqiptarë.

Historia dihet, dihen edhe rrjedhimet, orekset, dhuna, gjaku. Dihet dinakëria e fqinjëve por dihet edhe miopia jonë, thënë më saktë i shtetarëve e politikanëve tanë, që sa i përket interesave kombëtare, na nxjerrin gjithnjë zbuluar e në pozita inferiore.

E tani që hendeku i madh në mes të dy kombeve është hapur aq i thellë nga Bidoshët e Grekoshët e këndej e andej kufirit, është e natyrshme që të ketë ende plot shkurre e ferra në mes të dy popujve. E prej shkurreve e ferrave të sotme nuk mund të gjykohet historia e djeshme, ku shqiptarët e grekët së bashku luftonin kundër hordhive pushtuese. Ndoshta Bidoshët shqiptarë ende mendojnë se do qe më mirë po të vazhdonim të ishin edhe sot e kësaj dite nën Turqinë.

Aristidh Kolia ishte një arvanitas i madh, krenar për gjakun e vet shqiptar, ishte për miqësi e dashuri në mes të dy popujve shqiptar e grek. Ai ngrinte ditën për diell ura miqësie që të tjerët, netëve të sterrta mesdhetare ja shkatrronin. Por nuk duhet harruar, ai ishte qytetar grek e mund të themi me bindje, një qytetar i madh grek, që e donte nga thellësia e shpirtit atë vend e atë popull ku kishte lindur. Por atij i dhëmbte e verteta, e vertete historike që ju mohohej arvanitëve që sollën lirinë e pavarësinë me trimërine e gjakun e tyre si dhe hodhën themelet e shtetit të ri grek.

Shpesh herë vepra e tij më e madhe “ Arvanitët dhe prejardhja e elinëve” keqkuptohet si nga ekstremistët greke por edhe ata shqiptarë. Të parët nuk pranojnë në asnjë mënyrë se ka ndonjë lidhje të populli grek me atë shqiptar, ndaj mohojnë çdo gjë që parashtron Aristidh Kolia në librin e tij, të dytët bëhen kritizer të sëmurë duke kërkuar që Aristidh Kolia të ishte një militant nacionalist shqiptar, e kur nuk e gjejnë kështu skematik siç e dëshërojnë nuk ngurrojnë ta konsiderojnë si një përhapës të ideve të helenizmit në kohen tonë.

Ka disa shqiptaro-grekë te shkolluar në fushën e gjuhësisë e studimeve historike, te strehuar e me trajtim financiar nga strukturat greke në Athinë, që në debate internetike perpiqën të hedhin poshtë çdo gjë që studiuesi arvanitas ka shkruar. Nadje ta quajnë thjeshtë një përsëritës e me keq një kopiues i rëndomtë veprave të arvanitasit të heshëm Kupidori. Këto anomimë, të shfaqur së voni në vitin 2006 tek Forumi Shqiptar në Internet, po bëjnë pikërisht atë që kemi parandjerë e që në shtyp e kemi trajtuar si vrasja e dytë e Aristidh Kolias, pra denigrimi e mohimi total i veprës së tij. Mirëpo ata që e vranë fizikisht nuk e konsiderojnë të mbaruar misionin e tyre antiarvanitas e antishqiptar pa i vrarë edhe veprën Aristidh Kolias.

Për të kuptuar qartë se çfarë përfaqeson vepra madhore “Arvanitët dhe prejardhja e elinëve” le të sjellim spjegimin e vetë autorit të kësaj vepre:

“ u përpoqa të faktoj, dhe më duket se e faktova, se historia greke që nuk merr parasysh arvanitët në epokën e re dhe pellazgët në atë të lashtë, as greke e as histori nuk quhet. Është thjeshtë një histori e sajuar.”

Prandaj nuk mund kurrsesi të kërkojmë tek Aristidh Kolia një njeri me ndjenja antigreke, siç duan ca ekstremistë shqiptarë, sepse kjo është jashtë çdo lloj llogjike, është një absurditet.

Ai nuk kishte urrejtje por kish dashuri. Dhe në këtë dashuri nuk bënte dallime në mes të grekëve e të shqiptarëve. Në esencë Aristidh Kolia ishte modeli i një njeriu europian, ashtu siç të gjithë ne, shqiptar e grekë, duhet të jemi nesër, se sot ende larg vazhdojmë jemi.

Aristidh Kolia, ish presidenti i Arvanitesve të Greqisë, ndryshe nuk mund të kuptohet por veç si arvanitasi me fat tragjik, si paraardhësi i tij Jorgo Maruga që themeloi shoqatën arvanitase në vitin 1983 e për këtë qarqet ultranacionaliste greke po atë vit e vranë, pra njeriu në mes të dy dashurive të mëdha, për dy popuj, dy shtete, që ende, si atavizëm historik, kishin në mes tyre një mal me urrejtje.

Si gjithë ekstremistët, të cilëve pasioni ua mund llogjikën, edhe artikullshkruesi

i gazetës “Sot” të Tiranës, Petrit Bidoshi, mesa duket, për këtë e urren në mënyrë të pakuptimtë studiuesin arvanitas. Mirëpo Bidoshi edhe pse në dukje shfaqet me slogane antigreke, do apo nuk do ai, bën lojën e megaloidhesë të qarqeve shoveniste te fqinjeve te jugut, te cilet ndryshe prej Aristidh Kolias, kërkojne armiqësi e jo dashuri e mirëkuptim në mes të dy popujve; e mundësisht kjo armiqësi të mos mbarojë kurrë, deri sa të pushtojnë, nëpër ëndërrime të marrëzishme e utopike Stambollin (Konstandinopolin) dhe Tiranën, megjithëse këtë të fundit ekonomikisht e kanë paralizuar.

Tek pi kafe pensionisti, tek lexon libra e gazeta diku në ndonjë prej kafeneve të përshumta të Tiranës, Bidoshi të mos e lejoj vehten të pushtohet nga idetë e zymta mbi Aristidh Kolian. Atje ku ka dritë (nuk është fjala për dritë elektrike por dritën e diturisë) nuk mund të trumbetohet se shihet errësirë, fjala është që të mos ngjasim me urithët, që kushdo e di se sa e urrejnë dritën me shkakun e thjeshtë se nuk kanë sy...

Bidoshi në titullin e shkrimit pyet veten " Si mund të hesht...?" e pergjigjen e ka brënda pyetjes së vet retorike, “Hesht kur nuk ke ç'të flasësh...” sepse njeriu bëhet qesharak kur fut në një thes zervat, kapsalliotët, gejxhët, sebastianët dhe....Aristidh Kolian , Jorgo Marugen e Anastas Kulluriotin. Pra agresorët me viktimat...

E për këtë inkoseguence të veten, të mos kerkojë të bëjë fajtor shkrimtarin e nderuar Ndriçim Kulla, që krahas disa botuesve të tjerë, përkujdeset që veprat e studiuesit martir të vinë në gjuhën shqipe, apo Atë Nikolla Markun e Kishës Autoqefale të Shën Marisë në Elbasan, i cili i ka idenë e ndritur që një rruge të qytetit ti verë emrin e arvanitasit të madh.

Ose të paktën, meqë nuk rri dot pa folur, veçori e çdo pensionisti kafeneve të Tiranës, Bidoshi le të perpiqet ti pergjigjet me pak fjalë pyetjes:

- Kush e pse e vranë Aristidh Kolian?!

Boston 2007

HIERARKIA DHE LUMPENPOEZIA

HIERARKIA
DHE
LUMPENPOEZIA

 HIERARKIA DHE LUMPENPOEZIA

Editori i nje gazete mund ti ndaloje vershimet
e lumpenpoeteve ne faqet e saj, por vec te mos harrojme se, nuk ka kala qe nuk e marrin te paaftet....

nga KOLEC TRABOINI


Hierarkia e autoreve, e vlerave ne letersi eshte vertete nje problem me interes per t'u diskutuar nga njerezit e letrave, por edhe lexuesit e pasionuar, sic ve ne dukje ne skicen e tij krijuesi Miri Dhrami. Hierarkia ne radhet e shkrimtareve nga disa mund te pranohet me entusiazem por, nga te tjere edhe mund te kundershtohet me ngulm. Po fundja, cfare e vendos nje shkrimtar ne krye te hierarkise dhe cfare nje tjeter e le perfund. Vendosja ne krye te hierarkise nuk eshte si vendosja e nje njeriu ne krye te bashkise. Aty nuk hyn vota publike, por me se shumti komisioni e makinacioni, aq me teper kur kritika letrare sot ne Shqiperi ne kuptimin e mirefillte, nuk ekziston.
Se ja, ti referohemi nje fakti . Ne nje shfaqje ne teatrin Kombetar ne Tirane ne fillim te ketij viti, u perkujtuan 15 apo16 figurat e letersise e te artit qe kane ndrruar jete vitin e kaluar. Mirepo edhe pse poeti i shquar shkodran Frederik Reshpja u nda nga jeta vitin e kaluar, ai nuk ishte ne radhet e atyre qe u perkujtuan me nderim, kur dimensionet e artit te tij jane te tilla qe e vene ate ne krye te poezise lirike shqiptare. A nuk shpreh kjo nje mentalitet te sotem shqiptar per vlersimet e letersise, qe ka mbetur ende nen tutelen e skemave te socrealizmit, kur hierarkija ishte prej guresh ciklopike e vec ideja e rivendosjeve te tyre, te conte ne pranga a te bente varrin per se gjalli.
Klasifikimi ka nje te mire sepse u jep sadisfaksion krijuesve te perkushtuar, mirepo e ka nje te keqe se kush eshte ai qe i vendos per ash shkrimtar se eshte ketu apo aty ne spiralen e hierarkise se letersise. Vleresimet me se shumti jane subjektive per te mos thene se edhe ne fushen e krijimtarise ka tarafe qe te ngrene apo te ulin sipas konjukturave edhe kur ndahen penat e arta e te argjenda.
A nuk u ndje fryma ( per te mos thene forca) e ndikimit te se djathtes ne pushtet ne konkursin e letersise se vitit te kaluar.E kjo ndodh sepse ndrrimi i pushtetit, ministrave, sjell edhe ndrrimin e aparatcikeve e si pasoje edhe krijimin e komisioneve a grupeve selektive. Cdo gje ne filtrin e frymen e partise, sa mund te thuhet kurrgje nuk ka ndryshuar nga dogma e djeshme e partishmerise qe jeton si hije prane institucioneve te kultures.
Cdo lloj klasifikimi ne pergjithesi eshte subjektiv. Aq me teper se ajo cfare sot konsiderohet si nje vlere absolute mund neser e gjen me perposhte. Pastaj ekziston rreziku i tmerrshem per artin qe kjo hierarki ta mbyse te ardhmen, ti zere frymen, te krijoje nje sistem te ngurte vlerash, nje shkrimtar i ri te shohe kudo vetem kolona te larta betonarme qe i zene metaforikisht diellin, ne vend qe te beje te kunderten.
Mendoj se arti duhet te clirohet prej ketyre koncepteve. Cdo njeri i pasionuar pas letersise krijon individualisht. Nje shkrimtar nuk duhet fare te merret me te tilla klasifikime qe gjithnje i bejne te tjeret e jo vete ata, sepse shkrimtari nuk ka kohe te perkedhele a te giciloje vetvehten per cfare nga dora e shpirti ka nxjerre, kjo edhe sepse i eshte "ngatrruar neper kembe" dicka e re, nje pasion i ri, nje veper e re...
Letersia eshte si pylli, ku ka drure te vegjel e te medhej, ku kurre nuk mund te thuash se druri me i bukur eshte ai qe eshte me i larti, mund qe ai me i larti te duket prej se largu, por mund mos jete ai me i bukuri per te gjithe syte e kalimtareve.
Ketu ne Amerike ka plot krijues te medhej amerikane, por qe nuk degjohen fare, por ka edhe krijues te tjere, veprat e te cileve jane shabllone, ca romane roze qe shpallen madje edhe bestseller ne New York Times, por qe pas dy a tre vjeteve i sheh te hedhura neper rruge me shumice dhe jane harruar megjithe bujen e madhe, e cila tashme eshte transformuar ne dollare.
Hierarkine me se shumti e krijojne dhe e gezojne profesoret e mplakur te Akademive te cilet jetojne me tituj e ndere e fjalime, shkruajne ca artikuj te merzitshem kilometrike ku i nenshkruajne Prof. Dr. e plot te tjera, kur totalisht jane ezaurur, kurse shkrimtaret nuk ezaurohen kurre, ata shkruajne( keq apo mire) deri ne fund te jetes.
Vendin qe u takon dhe vleresimin me se shumti shkrimtaret i marrin pas vdekjes, madje dhe atehere, jo ralle, rivendosja e tyre ne hierarkine e letersise behet sipas interesave qe notojne ne dy ekstreme, nga preferencat ideologjike( qe eshte bere dhunshem ne monizem) e deri ne ato komerciale. Botuesit e fryjne shpesh here nje shkrimtar per te nxjerre prej tij para. Madje per kete nuk pertojne te thyejne shpesh here edhe etiken e botuesit, kur per vepra te rendomta thuhet se jane kryevepra duke e kthyer letersine ne nje pazar.
Vini re gjendjen e sotme te letersise, ne te gjithe boten te duket se poezia ka vdekur, e megjithate ka poete te medhej, mirepo megjithe vlerat qe kane lexohen fare pak e librat e tyre nuk shiten pothuajse fare.
Ka shume faktore qe e kane prure kete gjendje indiferente ndaj poezise e nje prej ketyre eshte se sot jane bere te gjithe "poete", se ka dyndje te pafundmeve te njerezeve me e pa kulture e madje edhe pa arsimin e duhur, pa ndjesi po e po, me vellime vjershash ordinere, pa vizion, me lojra fjalesh pa kuptim, pa figurracion e me artifice ne ndjesi, thene hapur ka proletariat ne letersi. Nuk arrijne as nivelin e letersise se bejtexhive. Mirepo keta autore, nderkohe qe jane te paafte si poete, jane mjeshter te shquar ne vetpropogandimin e mediokrriteteve te veta. Si pulat qe kakarisin e cojne mehallen peshe per vezen, fryhen e mburren edhe keta per ca botime per t'u qare hallin. Madje ata kane aftesine te rrokin simpatine e antareve te komisioneve, te cilat, edhe keto, perbehen ne se shumti nga njerez qe nuk kane kurrfare talenti e jo me intuite per te vleresuar objektivisht veprat letrare, o i kane keto talente, por jane te perfshire ne tarafe e grupime ku mpleksen interesa te caktuara.
E keshtu na shpallen ne gazeta librat me lumpenpoezi qe fitojne cmime, ne ca konkurse letrare fiktive te shqiptareve ne Amerike, por edhe organizohen promovime pompoze veprash ordinere ne kryeqytetet e Europes, ne Tirane e Prishtine po e po... E kesaj i thone: Fryj moj ere, fryj, se do te leshojme tollumbace me ngjyra ne Rome. Se mos vetem ne Rome...ja edhe ne vendet ballkanike arrihet qe me para e taraf te botohet ndonje liber i rendomte, nga ndonje perkthyes spekulativ i rastit, liber qe me siguri nuk lexohet prej kurrkujt vec ruhen dy-tre ekzemplare prej autoreve, qe i tundin e i shkundin me mburrje ne sy te bashkatdhetareve
Botuesi i gazetes shqiptare ne Greqi, " Tribuna" Robert Goro, ka plotesisht te drejte kur flet per tonelata poezi mediokrre qe si editor i duhet te perballoje e refuzoje, por matane detit mendojne ndryshe, kane tjeter kut per te matur trajektoren poetike te diellit, kane kutin e mediokrritetit, kutin e parase qe te ben poet edhe kur je tabula rasa, pra krejt i paqene...
Editori i nje gazete mund ti ndaloje vershimet e lumpenpoeteve ne faqet e saj, por vec te mos harrojme se, nuk ka kala qe nuk e marrin te paaftet, aforizem i krijuar nga mentaliteti i mediokrritetit te djeshem komunist dhe i pershtatur aq natyrshem tek mediokrrit e sotem.

2007

www.traboini.com

TAGRAMBLEDHËSIT E BOSTONIT

TAGRAMBLEDHËSIT E BOSTONIT:
KRRÈNI XHEPAT … “PËR KOSOVËN”!

Nga KOLEC TRABOINI

Këtu në Bostonin plak ka dalë një takëm i ri patriotësh pa qylaf e pa poture, por me kollaro të kuqe e me stilolaps në dorë e na ka lëshuar ca zëra kushtrim për ndihmë, për t’u hedhur në dorë dollarë se ashtu e kanë hallë. Fjalën e kanë se dollarët i duan “për Kosovën”, se emrin e saj e kanë vënë në krye të njoftimeve e shpalljeve të bujshme, por më pas, kur nisin e spjegojnë e merr vesh se këto para nuk do të shkojnë në Kosovë për fëmijët apo familjet e varfëra atje, por do të na u shpenzokan nga ky takëm i ri patriotësh për veprimtaritë që ata do të ndërmarrin në interes të Kosovës. Ta zëmë se do të hanë e pinë në ndonjë restorant me ndonjë kongresmen, në ndonjë darkë që do të kushtojë jo pak, por tre a katër mijë dollarë e ku, edhe këta tanët do ta dëndkan mirë e mirë plëncin… për Kosovën. Dhe mirë e kanë. Edhe barkun e mbushin edhe emrin e çeshtjen e Kosovës e ngrejne la e me la…
Po kush është ky lloj takëmi kombëtar. Nga na dolën e si mbinë në këtë boshllëk që lanë shqiptaroamerikanët e vjetër, që nuk jetojnë më, apo nga ata që e lëshuan Vatrën deri në atë shkallë mjerimi sa Federata u tërhoq për të mbajtur frymën gjallë në Nju Jork. Dhe mirë bëri se ndryshe do ta kishin vdekur e sot do ti çonim lule mbi varr.
Duke i parë me kujdes nëpër disa tubime të shugëta, vëmë re se ata janë ca persona që jo shumë vite më parë nuk i njohte kurrkush, që nuk kanë patur pas shpatullave kurrfarë bagazhi veç hijes së vet. E këta ish hije, sot figura, janë lidhur me disa shoqata në Nju Jork, të cilat janë ngritur më tepër se sa për punë atdhetare, për ti bërë karrshillëk të madhit, ish kongresmenit shqiptaro-amerikan Xhozef Diogardi, që ka krijuar lobin e vetëm shqiptar, tepër aktiv e të njohur, që ka influencë deri në kongresin e senatin amerikan. Karrshillëku i është bërë ngaqë Diogardi ka qënë një kongresmen republikan, mirëpo ca shqiptarë mendjeshkurtër, të lidhun apo angazhuar me demokratët amerikane krijuan shoqatën rivale që me një gur të vrisnin dy zogj, të dilnin si kaposha në komunitet dhe të bënin propoganda partiake demokrate në rastet e zgjedhjeve në Amerikë. Janë të zgjuar ca kapo-shqiptarë të Amerikës, hakun të mos u a hamë. Dinë të bëjnë restorante ku shesin pica 1000 dollarëshe, por dinë edhe t’ja gjejnë anën politikës në mënyrë të atillë që të dalin vaj mbi lakra në punët mëmëdhetare e emri t’u pompohet në Tiranë e Prishtinë..
Dhe ca punë i kanë bërë siç i kanë menduar e goxha leverdi kanë patur. Madje ky soj takëmi i ri patriotësh me bateri, siç thotë një gazetar në Prishtinë, u ndezën e u përvëluan në dashuri të zjarrtë me qeveritarët socialistë.Viti 97 në vënd që ti tmerronte, u a ngrohu zemrat. U bënë miqtë më të dashur të Fatos Nanos e të aparatçikëve të tjerë, nga të cilët shpresonin tu hapej rruga e disa bizneseve të pabujshme në Shqipëri. Meqë vizitat kanë qënë të shumta në Tiranë, por të dhëna se me se janë marrë atje nuk ka, na mbetet vetëm të hamendsojmë se gjatë tetë vjetëve të socialistëve, patriotët me bateri të Nju Jorkut kanë ditur ti lëvizin gurët e zarit diku nëpër sektorët e ekonomisë së shpartalluar shqiptare, ku mund të hysh me një dorë para e të dalësh me një thes plot, sepse shteti konfuz nuk arrin të kontrollojë se çfarë bëhet brënda sinoreve të veta.
Në Nju Jork janë truri e mendja e takëmit të ri të patriotizmës, por tenxherja gjen kapakun si i thonë, edhe këta kanë ditur të gjejnë elementët e përshtatshëm këtu në Bostonin plak.
Takëmi i ri i Bostonit, në fillim u muar me disa veprime që kanë dukje, që të japin një emër. Pas kurseve në Nju Jork, edhe këta nisën të zbatonin parimin me një gur të vrasësh dy zogj. Pra të përzihen në veprimtari përkujtimore atdhetare, fillimisht për t’u dukur e pastaj hap pas hapi të marrin frenat e komunitetit shqiptar, për t’u kthyer në këtë qytet me veprimtari të vakët të komunitetit shqiptar, në një autoritet “vetë shkruaj e vetë vulos”.
Hakun të mos ua hamë, punuan me ngulmë e me zulmë sa s’ke ç’u thua këtij takëmi. Tanimë në këtë qytet janë vetëm ata.Tani dihet se kush është autoriteti, kryetari, i cili kollaron e mban të kuqe, ashtu si tërë sëra e shoqatës së tij në Nju Jork. Mban disintivin e shoqatës, ka një stilolaps që të mbajë shënime, për të krijuar përshtypjen e një dinjitari. E ky i parë i vetëshpallur i komunitetit shqiptar të Bostonit, meqë ka origjinë fshatare malore, mpleksur me pakëz aromë province joniane, ka ca ndjesi mungesore për ta krijuar autoritetin me punë të lodhëshme, ndaj kërkon ta kompensojë këtë me mjete figurative. Nuk lë rast pa dalë në fotografi. I dërgon fotot e veta kahmos që ti shohin të gjithë. Edhe një faqe interneti që e manipulojnë dragumanët e tij, e ka mbushur plot me fotot e veta madje dhe familjare, si të ishte udhëheqës shteti. Nuk besoj se ka presidenti i gjysëmshtetit shqiptar Moisiu më shumë foto në internet se ky presidenti i vetëshpallur i komunitetit të Bostonit. E ata që kryesojnë shoqatën në siproren e Nju Jorkut, bëjnë kujdes që kur shpërndajnë ca çmime fluturake për ca zhvillime që një dreq e di çfarë nënkuptojnë, e thërrasin këtë mëkëmbsin e vet të Bostonit dhe e vënë të dorëzojë çmimet në gjokset e të lauruarve me të cilët, më pas, pozon me qafë të ngrirë para kamerave digjitale. E kështu, pasi ja karikojnë mirë e mirë bateritë mëkëmbësit për Nju Inglandin, e lëshojnë të mbajë revanin sërisht për Boston.
Mbase në këto udhëtime, i karikuar mirë me eufori, i lindi ideja të nisë një fushatë
për të mbledhur ca para. Se pa para nuk bëhet kurrgjë. E la vehten në histori Hasan Zyko Kamberi për ato çfarë shkroi për paranë. Fjalë të verteta. Bejtexhi, por burrë me mend paska qënë Zykua. Po si të gjëndej një motiv i fortë që ti shtynte njerëzit të jepnin pa ngurrim ato qerrata para. Ishte përdorur dikur nga Noli vjersha “Jepni për Nënën!”, mirëpo Noli ishte Nol. Provoi se mos sajonte ndonjë vjershë edhe ky kollarekuqi. I doli fshatshe me ca ullinjë, vaj në shishe të vjetra, arra e mjaltë kosherje. E la atë punën e vjershës se nuk e qulloste fare. Ju kujtua se atdhetarët për të përkrahur UÇK-në, kishin krijuar fondacionin “Vëndlindja thërret” që kishte patur sukses. Miliona dollarë ishin mbledhur e mijra armatime ishin blerë për luftëtarët për çlirimin e Kosovës. Mirëpo lufta kish mbaruar, ishte kohë tjetër. E megjithatë më në fund mendoi se e gjeti dhe me majën e stilografit shkruajti “Jepni për Kosovën”, duke perifrazuar fjalët magjike të Fan Nolit. Kur e pa të shkruar e ndjeu vehten vertetë një Fan Nol i ri. Të nesërmen ja tha një shqiptaroamerikani të lindur në Boston, që e mban si këshilltar personal, idenë e vet. U miratua njëzëri. Madje me eufori. Gjetje me gjenialitetin e Fan Nolit.
Ideja u përhap gojë në gojë “Jepni për Kosovën.”, “Jepni për Kosovën”. Kishte e ka njerëz që japin pa e vrarë shumë, mjafton tu përmendje emrin Kosovë. E këta ishin kryesisht disa kosovarë të mbetur pas strehimit të përkohshem që ju bë në Amerikë gjatë gjenocidit serb në 1999 e të vendosur kryesisht në qytetet e periferive në Massachusetc, por vetëm pak njerëz nga Bostoni kanë dhënë kontribute. Janë më dyshues bostonianët mesa duket. Se bostonianët kanë parë shumë. I nuhasin të gjitha marifetet e shoqataxhinjëve. Nuk e japin dollarin pa u bindur për destinacionin. Megjithatë paraja vazhdon të rrjedhë… “për Kosovën”.
Mirëpo gjithmonë me rrjedhjen e parave lindin dyshimet. Ku venë?! Për ti dalë para ndonjë të papriture, miqtë e takëmit të vetëshpallur, japin spjegimet e veta disi të vagullta, sepse flasin siç u kanë thënë të flasin, por nuk e dinë se kush i fut e nxjerr duart në arkën e fondit të ashtquajtur “për Kosovën”.
Lexuam nje farë argumenti që sjellin bashkëpunëtorët e patriotit me bateri të Bostonit, argument që jo vetëm nuk jep hapsirë për tu qartësuar, përkundrazi fut në tymnajë çdo mendje të kthjelltë shqiptari që jeton në Amerikë:
"Ne duhet të paguajmë sot seicili sa të ketë mundësi, që në Kosovën e ardhëshme të gjithë të jenë të barabartë përpara ligjit, dhe të mos ketë të paraprivilegjuar. Që minoritetet dhe pakicat të gëzojnë të drejtat maksimale sipas ligjeve ndërkombëtare dhe të përfaqsohen kudo në raport me përqindjen reale që kanë..."Eja merre vesh se përse duhet të zbrazësh xhepat?! Jep para që njerëzit të jenë të barabartë para ligjit!!! Kjo është si një retorike boshe, që të krijon idenë panikuese se ndodhesh para një mashtrimi të madh, se, si na dalka që me ca ndihma 10-20 dollarëshe, makari dhe 100 apo 1000, ky grup që mbledh para jashtë çdo lloj kontrolli, të na bëkërka punë të mëdha, më të mëdha se sa mund të bëjë ta zëmë OKB, BE, vetë Kosova, që gjithësesi është e lirë. Në Kosovë sot ka ligje që veprojnë, ka Ministri Drejtësie, Gjykata e nuk e di se si e kush, do ta sillka barazinë para ligjit duke mbledhur para në Boston.
Po ti pyesësh më thellë, ata thonë se duhen paguar para për të bërë propoganda në gazeta në Amerikë, shkrime në “Nju Jork Times” e ca argumenta të tjera të vagullta, ku të paktën merret vesh se asnjë kacille nuk do të shkojë në Prishtinë.
Thënë hapur do ti përdorin për ca punë që ata i dinë. E fundja kujt do ti japin llogari kur janë të vetzgjedhur, vetë shkruaj e vetë vulos. Ja më poshtë një tjetër shprehje origjinale e kësaj inisiative “Jepni për Kosovën!”, që të duket jo një zë i arsyeshëm dhe i argumentuar, por si një thirrje pompoze tregtarësh në ditë pazari, që ngrejnë në qiell vlerën e mallrave të veta, shpesh herë kallp: “Ne duhet të paguajmë sa më shumë sot, për të mirën e të gjithëve që jetojnë në ato troje, dhe të sigurohet paqe dhe prosperitet jo vetëm për Kosovën por për të gjithë shtetet e atij rajoni…” Pra krrè xhepat për “Kosovën” o mergimtar, për të siguruar prosperitet për popujt e Ballkanit. Po të shprehur që bëjnë?! Aresye madhore kanë nxjerrur si pretekst për të mbledhuar mijra e mijra dollarë, se ashtu e kanë syrin, madje shkruajnë se edhe 60 mijë dollarë të mblidhen nuk janë fort shumë për propogandën e madhe që do të bëjnë këta të takëmit të ri. Kot nuk kanë shtuar edhe argumenta të tjera si prosperiteti i shteteve të Afrikës dhe të Lindjes së Largët. E të gjitha këto në shpatullat e emigranteve shqiptarë duhet të bien.
U rroftë mëndja që kanë. Mendimi i lartë që kanë për vetveten. Sikur të ishin titullarët e OKB-së.
Në një bisedë me një zonjë veprimtare, gjatë një seance premiere të filmit dokumentar “Gjergj Kastrioti Skenderbeu” që u zhvillua në “Boston University” u hap fjalë dhe për këtë fushatë të rë dollarëmbledhëse. Jo, nguli këmbë veprimtarja. Ka një keqkuptim të madh. Ne nuk do të mbledhim para për Kosovën. Në fillim ka qënë fjala të mbledhim ca para për të ndihmuar disa familje kosovare me shumë fëmijë këtu në Boston e rrethina e nuk e di si e kanë stërzmadhuar këtë nisiativë. Janë dy gjëra të ndryshme.
Pra thënë hapur flitet për ndihma për Kosovën por në Kosovë kurrnji qindarkë dollari nuk do të shkojë.
Gjithësesi të ketë qënë zanafilla, mënyra se si paraqitet para emigracionit shqiptar në Boston e në qytetet për rreth se u dashka derdhur para kinse për Kosovën, shprehjet pompoze që nuk kanë as kokë e as bisht, që janë si ngjalat që nuk i kap dot as me gjeth fiku, nuk janë naivitete fëmijesh, por mentalitete burrash me kollaro të kuqe, me disigtiv e stilograf, që dalin në krye të çdo veprimtarie me një flamur të madh, pozojnë në fotografi nën hijen e zhgabës e ju duket vetja zhgabë e përmbi zhgabë, janë fort të qeshur e mjaltë nga goja nxjerrin, por me bisht të syrit dhe të mëndjes shohin në xhepat e mergimtarëve, për ti tundur e shkundur.
Tam-tamet atdhetare nuk i ndihmojnë dot patriotët me bateri. Aq më tepër, me të tilla primitivitete, si nëpër skena groteske e bufonada, jo vetëm nuk ndihmohet, por dëmtohet rëndë çeshtja e Kosovës.

Boston, mars 2007

www.traboini.com