🟣 Poezia e parë e jetës sime - nga Kolec Traboini

🟪 POEZIA E PARË E JETËS SIME

I kushtohet mësueses Vangjeli Çomora

Nga KOLEC TRABOINI

Mësuese Vangjeli Çomora ishte një njeri i përsosur. Në gjithçka që shfaqej dhe bënte. Ishte si një nënë e mirë për nxënësit. Atë kohë isha në shkollën Pedagogjike në Tiranë me dëshirën për tu bërë mësues si babai. Kjo një nxitje e kërkesë e Dadës sime Katrina, vajzës së Motrës Tone dhe shoqe e jetës se tim ati, i cili i mbetur jetim qe rritur në shtëpinë e Motrës Tone dhe burrit të saj mësuesit Italian Andrea Skanjeti. Im atë më pas qe bërë dhëndër i kësaj shtëpie duke u martuar me Katrina Skanjetin. Duhet thënë Andrea Skanjeti i pari, sepse kemi më pas dhe dy Andrea Skanjeti në këtë familja italiane por që punuan aq shumë për Shqipërinë duke e bërë atë Atdheun e tyre të përkushtuar. Shkolla pedagogjike ishte në rrugën e Kavajës, aty ku kish qenë liceu artistik e më pas edhe Muzeu i Shkencave të Natyrës, që tani së fundi i privatizuar në mënyre habitore si gjithçka që bëhet në këtë vend, është kthyer në gërmadhe dhe parking makinash.

Ruaj në kujtese orën e vizatimit dhe për herë të parë tek ora e mësimit te mësuese Vangjelisë kam dëgjuar fjalën ovale, kur na vinte të vizatonim ndonjë frut. Kemi qenë shumë të paditur por mësuesit e jeta na dhanë mjaftueshëm përparësi. Kam qenë disi më i zhvilluar fizikisht se nxënësit e tjerë dhe sherrit nuk ja përtoja prandaj kur mësuesja kujdestare shpesh bënte mbledhjen e klasës edhe na qortonte për ankimet e mësuesve të tjerë. Ishte klasë vetëm me djem. Më zgjodhën kujdestar klase por unë nuk pranova. Atëherë e mori atë detyrë Izet Pushaj nga Dorëzi i Tepelenës me të cilin grindesha shpesh. Kishim shumë tepelenas në klase. Kasëm Tahirin, Veliqotin, Hekuranin e të tjerë. Mbaj mend edhe Ismail Kupin nga Kruja, Guri Çokën nga Permeti, Mina Ruçon që e kisha në bangë, Lefter Fidhen, të dy kolonjarë këta të fundit, Nuredin Aliun, Dilaver Goxhajn nga Therepeli, Meleq Guçen nga Çezma e Vogël e Pogradecit e të tjerë, Kur më pyeti një herë mësuese Vangjelia për rrethanat e mia familjare i bëri shumë përshtypje rrëfimi im. Veçmas se babai im kishte qenë mësues i shkollës shqipe në Prizren të Kosovës që para pavarësisë. Më pyeti se çfarë kisha interes më shumë. Unë në fakt ndruhesha por i thashë se me pëlqente të shkruaj poezi. Kjo e befasoi. I vura në dorë një dorëshkrim të lidhur që i kisha venë si kapak një karton të kuq. E kisha sajuar si libërth i vogël me vjersha. Mi kërkoi ti lexonte në shtëpi e do të mi kthente një ditë tjetër. Ja dhashë me gëzim. Mësuese Vangjelia ishte i pari person që ka lexuar vjershat e mia të fillesës. Ani pse disi i hedhur për moshën që kisha, një adoleshent i zhvilluar para kohe, ndjeva edhe ankth se si do ti priste vjershat e mia mësuese Vangjelia.

Në rastin më të parë që kishim orë vizatimi mësuese Vangjelia ju drejtua klasës duke u thënë se ne kemi një zbulim të këndshëm sepse mes nesh është dhe një nxënës që dëshiron të bëhet poet. Kuptohet çfarë emocioni përftonte një fëmijë në kushtet e mia. Vura re se edhe shokët e klasës kishin tashmë një tjetër mendim për mua. Natyrën e hedhur e shpërthimin spontan nisën ta konsideronin një trill të sinqertë të një të riu që frymëzohet në gjithçka, prandaj dhe gjetëm më shumë mirëkuptim. Një ditë mësuese Vangjelia më tha se do të vish në shtëpinë time. Merr vjershat me vete, më porositi. Gjithashtu më tregoi vendin ku e kishte shtëpinë në rrugën e Durrësit. Diku aty ku sot është monumenti i Adem Jasharit. Eh çfarë droje kisha. Të shkoje në shtëpinë e mësuesit nuk e kishin këtë kënaqësi shumë nxënës. U mundova sado pak të isha i rregullt duke bërë kujdes për pastërtinë vetjake në kushtet e konviktit ku jetonim. 

Eja më tha mësuese Vangjelia që më priti tek dera, dhe ndërkohë i foli dikujt në brendësi të dhomës së pritjes, “Spiro ta solla poetin e klasës sime”. Burri i mësuese Vangjelisë u ngrit nga kolltuku, më afroi një karrige diku pranë tij e më ftoi të ulesha. Mësuese Vangjelia shkoi në guzhinë. Spiro Çomora me mori doracakun e kuq me vjersha e nisi ti lexonte në heshtje. Herë-herë ndalonte dhe i lexonte më zë. Unë në ankth. Një adoleshent fillestar e naiv përpara një mjeshtri të letërsisë. Shkrimtari Spiro Çomora njihej si një nga humoristët më të njohur në Shqipëri në mos më i miri. Më përgëzoi. Është rrugë e gjatë letërsia, më tha, e mundimshëm, por të gjithë e kanë patur një fillim sado naiv të duket. Më pyeti për emra poetësh e shkrimtarësh. Mesa duket ata i kishte edhe miq. Pse nuk dërgon ndonjë vjershë tek faqja letrare e “Zërit të Rinisë?, ishte pyetja në vazhdim. I thashë druhem edhe pse nuk njoh njeri në gazeta. Atëherë më tha se atje kishte të njohur e duhej të shkoja të takoja Vath Koreshin. I thuaj se të ka dërguar Spiro Çomora, më tha, dhe shtoi, do ti flas dhe unë kur ta takoj.

E falënderova. Isha i bindur se mësuesja ime Vangjeli e dëgjonte bisedën tonë, por donte të më linte të isha i shpenguar. Kur e pa se çdo gjë po shkonte mirë e bukur, u bashkua me ne në bisedë. Kishte sjellë ca ëmbëlsira të cilat i hëngra me kënaqësi. Më bëri shoqëri në të ngrënë “koko” një vogëlushe e bukur, vajza e tyre Marioara. Mësuese Vangjelia e pa në sy të shoqin, i cili u kujtua dhe u ngrit. Shkoi tek biblioteka e nxori një libër. E hapi në faqen e parë dhe shkroi emrin tim dhe poshtë firmën e vet. Ishte libri i tij i ri me fabula. E ke dhuratë nga autori, më tha dhe vazhdoi, do të vijë koha që edhe ti do të dhurosh libra. E mora librin e shkrimtarit Spiro Çomora dhe për hir të së vërtetës më dridheshin duart. Librin e kisha si ëndërr dhe thoja me vete se kuptimi i jetës sime do të ishte i plotë nëse ndonjë ditë do të kisha një libër timin të botuar për tua dhuruar të tjerëve.

Ajo ditë e ëndërruar prej meje do të vinte dhjetë vjet më pas, kur isha student në gazetari dhe botova librin me tregime “Petalet e bajames së hidhur” dhe një ndër kopjet e para do t’ia dhuroja mësueses sime e cila ishte veshur me të zeza. Me pikëllim më tha se atë vit, me 16 prill 1973, i kishte vdekur bashkëshorti, shkrimtari Spiro Çomora në moshën 55 vjeçare. 
Gjithmonë e kam ruajtur mirënjohjen e madhe për mësuese Vangjelinë që më krijoi mundësinë e takimit të parë në jetën time me një shkrimtar. Dhe duhet thënë se i pari autor që me ka dhuruar librin e vet me autograf ka qenë pikërisht Spiro Çomora, të cilin e kujtoj me respekt bashkë me mësuesen time të paharruar Vangjeli Çomora. 
Dua të shtoj në këtë kujtim se sipas këshillës që më dha shkrimtari aso  kohe shkova në redaksinë e gazetës “Zëri i Rinisë”. Kërkova Vath Koreshin, i cili foli një çast me mua në këmbë se ishte në ikje. Dhe ashtu me të qeshur, si një njeri i çiltër e gazmor që ishte, ju drejtua një tjetri, një zijoshi trupvogël siç mu duk atë çast, i cili rrinte ulur në një karrige para një vandaku me letra e gazeta, “Loni, ndihmoje pak këtë djalin, se ti i di e i bën më mirë këto punë.” Aty e kuptova se poezitë po ja dorëzoja Loni Papës, më pas i njohur si autori i dramës “Cuca e maleve”. Shkova sërish në redaksi por Loni me vandakët e letrave e gazetave më thoshte eja një herë tjetër, deri sa më humbi shpresa dhe nuk shkova kurrë më në atë zyrë.

Jo këtu po gaboj, kam shkuar në atë zyrë vite më pas kur studioja gazetari dhe e mora edhe vetë atë profesion. Ndërkohë që Vath Koreshin koha e solli ta kisha koleg në redaksitë e skenarëve të filmave në Kinostudio, ai për filmin artistik dhe unë për dokumentarin. Rruga që më tregoi i paharruari Spiro Çomora kishte qenë me të vërtetë e vështirë, e mundimshme por jo e pamundur. Por ky kujtim kryekreje është për mësuesen time Vangjeli Çomora, që diti të zbulojë tek nxënësi i saj, adoleshenti arrakat, prirjen e fshehtë për poezinë, për magjinë e artit poetik, rob i të cilës mbeta gjithë jetën. Rrugën e mundimshme të artit duhet ta përshkosh vetë, por mbështetjen shpirtërore duhesh ta kesh nga të tjerët, nga ata që kanë në shpirt mirësinë dhe njerëzoren, dhe askush më shumë se mësuesit e kanë këtë virtyt e cilësi.


LETËR PËR SHOKUN E SHKOLLËS PEDAGOGJIKE 
- pas gjysmë shekulli –

I dashur Guri Çoka. Për mua që të kisha shok klase mbetesh ai Guri që ke qenë, e sado të rritesh në jetë nuk mund t’ia kalosh atij shokut tim të bankës, flokëkaçurrel, i urtë, i sjellshëm e plot mirësi. Por, ty të donim të gjithë në klasë. Ishe vogëlushi i klasës si të thuash, vëllai ynë më i vogël. Gjithmonë i kam thënë vetes çfarë mu bënë shokët e shkollës pedagogjike, të sillja edhe ty ndërmend. Luan Shkurta, Sali Bogdani dhe Muhamet Muça nuk jetojnë më. E kam marr vesh me dhimbje. Sa trishtim ndjej për humbjen e shokëve të rinisë.
Dhe di që mësuesja jonë e mirë Vangjelia, gruaja e shkrimtarit Spiro Çomora, ty të donte më shumë nga të gjithë nxënësit e klasës G, të kishte në konsideratë të veçantë. Kërkova emrin tënd në internet dhe të gjeta në një fotografi me Bejdo Malon dhe Koço Danon dhe, ani pse koha ka bërë të veten, se atëherë ishe një vogëlush, të njoha në fotografi prej mirësisë në fytyrë. Është e vetmja gjë që nuk ndryshon tek njeriu, se ka të bëjë me tipare të brendshme të ngulitura e disi të trashëguara në gjen.
Lexova dhe tregimin që kishe shkruar me aq dashuri për nënën tende, për shokët e klasës dhe mësuesen Vangjeli me një sinqeritet e ndjesi mbresëlënëse. Më kishe përmendur edhe mua. Me erdhi mirë, miku im i vjetër. Pse ta fsheh? Ku ka me bukur se sa te rrosh në kujtimet e njerëzve. Është një jetë e dytë për njeriun. Më ktheve në atë kohë të largët që fle brenda njeriut. Dhe u ndjeva aq mirë.
Jo më shumë së dje shkrova një poezi "Bilbilat këndojnë në mbrëmje". Ka pikërisht këtë teme e ndjesi njerëzore, kthimin e kokës dhe e mendimeve në kujtimet e së shkuarës. Koha ka bërë të veten, po pikërisht nga kjo lartësi e jetës, ti mësuesi që ish-nxënësit të thërrasin profesor, shkruan, e unë shoku yt i vjetër i pedagogjikes qe u bëra gazetar por jo mësues, të them, ti Guri Çoka je një mësues që ligjëron bukur.

Kolec P. Traboini
27 qershor 2019

Sofizma greke për detin - nga Kolec Traboini

SOFIZMA GREKE PËR DETIN

Zë sirenash athinjote në “Panorama” dhe “Top Channel” TV

 Nga KOLEC TRABOINI 

Ama lajme nga Athina që po na sjellin "Panorama" dhe televizioni “Top Channel”. Kalin e Trojës po sjellin. Shkruajne tituj shkrimesh të fryra si tollumbace pranvere "Zbulohet marrëveshja me Greqinë, Shqipëria rifiton hapësirën që humbi ne 2009". 

Shqipëria more myteberrët e medias së shkruar dhe vizive, në 2009 nuk humbi asgjë sepse marrëveshja u anulua. U prish. Zyrtarisht konsiderohet inekzistente. Pikërisht për këtë nuk ka bazë krahasimi aq më tepër të që konsiderohet fitim. Nuk bëhet krahasimi me një objekt që nuk ekziston sepse ajo Marrëveshje e 2009 nuk u zbatua kurrë dhe nuk merret në evidence siç përrallis Athina dhe kasnecët saj në Tiranë "Panorama" dhe "Top Channel" .

Atë marrëveshje e asgjësoi, pra e bëri të paqenë Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë. I lumtë asaj se mbrojti të drejtën e shqiptarëve që po cënoheshin nga dinakëria e grekëve dhe qorrollisje mediokre e diplomacisë shqiptare. Si gjithherë.  Por nuk ka bazë krahasimi. Ajo është një marrëveshje e vdekur. Dhe i vdekuri nuk mund te konsiderohet i gjallë pa qenë diplomacia nekrofage.

Mirëpo grekëve u intereson të thonë se në çdo marrëveshje Greqi -Shqipëri fitojnë shqiptarët. Madje edhe kur humbin (si në rastin e varrezave të ushtarëve pushtues greke në trojet tona) shqiptarët na qënkan të  fituar. Fitore si e Pirros. 

Problemi more mediatikët tanë që na sillni broçkulla greke për ti shitur në Tiranë është se, fitoi apo humbi Shqipëria nga ato që kishim deri në 1990 kur dhisë greke që mbante lart bishtin e vet të zgjebosur, shqiptarët i treguan shkopin tek thana.

Në të drejtën zakonore ndërkombëtare nuk bëhet krahasimi me një objekt që nuk ekziston sepse e përsërisim ajo Marrëveshje e 2009 nuk u zbatua kurrë dhe nuk merret në evidencë siç po na përrallisin dhe zografisin Athina dhe përcjellësit e dinakërive të saj në Tiranë, gazeta "Panorama" dhe televizioni “Top Channel”. 
O po kjo logjike absurde tregon më shumë se dinakëri. Të ngop me lugë zbrazur. Pa le, të thotë edhe  "të bëfte mirë o lal, o lol, o kaqol". Shqiptarët pra na fituakan gjysmën e asaj që humbasin. Fitimtarë u thënçin! Me një fjalë fitojnë lesh me qimet e çiftit diplomatik Koçia – Bushati në kulisat e Kretës. Tradite e partisë postkomuniste socialiste. Edhe Fatos Nano me Sllobodan Millosheviçin në Kretë u takuan. Dhe shiti çfarë kish për të shitur Nano në një takim tet a tet me krye kasapin e Ballkanit. Pra vetëm për vetëm. Fytyrë për fytyrë si dy faqezinj e aventuriere ballkanikë.  

Kësaj që bëjnë edhe kësaj herë këta shitblerës të interesave kombëtare i thonë sofizëm i kulluar dhe buron si nocion filozofik nga greqishtja e lashtë.

Mos e hani sapunin grek për djathë feta, o shqiptarë."