03 May 2020

🔴 Rënia e Marko Boçarit, një tragjedi ndërshqiptare - nga K. P. Traboini

RËNIA E MARKO BOÇARIT, NJË TRAGJEDI NDËRSHQIPTARE


Nga K. P. Traboini



Piktori gjerman Peter Von Hess (1792-1871) Ă«shtĂ« i njohur pĂ«r punimet e tij ku pasqyrohen ngjarjet e luftĂ«s pĂ«r pavarĂ«sinĂ« e GreqisĂ«. Vihen re se luftĂ«taret janĂ« pothuaj tĂ« gjithĂ« arvanitas, çfarĂ« e pĂ«rcakton veshja por edhe emrat e tyre si Marko Boçari, Andrea Miauli, Laskarina Bubulina e tjerĂ«. VĂ«rehet se, ndryshe nga  studiuesi tjetĂ«r gjerman Jakob Philipp Fallmerayer  qe vinte ne dukje kontributin shqiptar dhe vinte nĂ« dyshim lidhjet e grekĂ«ve tĂ« rij me ata tĂ« lashtĂ«, ky piktor nuk shĂ«non pĂ«rkatĂ«sinĂ« e luftĂ«tarĂ«ve, por thjeshtĂ« i konsideron grekĂ«. Mesa duket pikturat e tij nuk kanĂ« lidhje dhe aq shumĂ« me realitetin e kĂ«saj kryengritje. NĂ« njĂ« pikturĂ« ka venĂ« shĂ«nimin "PalikarĂ«t grekĂ«" kur nĂ« tĂ« nuk ka asnjĂ« grek e asnjĂ« palikar tjetĂ«r veç shqiptarĂ«ve veshur me fustanellat e tyre tĂ« bardha karakteristike. Pra tjetĂ«r ishte realiteti e tjetĂ«r interpretimi.  DĂ«shira pĂ«r tĂ« lidhur grekĂ«t e rinj me tĂ« lashtit ishte njĂ« aventurĂ« e iluministĂ«ve europianĂ« dhe njĂ« grotesk i vĂ«rtetĂ«,  siç e cilĂ«sonte Fallmerayer. Mjafton tĂ« pĂ«rqendrohemi nĂ« njĂ« prej punimeve tĂ« tij pĂ«r tĂ« kuptuar se ai nuk kishte njohje tĂ« thella pĂ«r çfarĂ« kishte ndodhur nĂ« luftĂ«n pĂ«r pavarĂ«sinĂ« e GreqisĂ« dhe cilĂ«t ishin forca kryesore dominuese nĂ« ato luftĂ«ra. Dihet se rĂ«nia nĂ« betejĂ«n nĂ« Karpenisi tĂ« Marko Boçarit Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« subjekt i shumĂ« punimeve tĂ« piktorĂ«ve europianĂ«. Edhe Peter Von Hess ka njĂ« tĂ« tillĂ«. Kuptohet se figura e Marko Boçarit Ă«shtĂ« trajtuar realisht me veshjen e tij karakteristike shqiptare. Por ai qĂ« qĂ«llon mbi Marko Boçarin nuk Ă«shtĂ« i pĂ«rcaktuar saktĂ«. Mesa duket piktori gjerman mĂ« shumĂ« Ă«shtĂ« mbĂ«shtetur nĂ« tregimet e tĂ« tjerĂ«ve apo nĂ« shkrime tĂ« asaj kohe duke marre prej tyre njoftime qĂ« nuk pĂ«rkonin dhe aq me realitetin apo ai i ka keqkuptuar ato. NĂ« pikturĂ«n qĂ« e bashkĂ« shoqĂ«rojmĂ« me kĂ«tĂ« shkrim vihet re se ai qĂ« qĂ«llon mbi Marko Boçarin Ă«shtĂ« njĂ« luftĂ«tar zezak. Kjo nuk Ă«shtĂ« e vĂ«rteta historike. Dihet, dhe shkruhet gjithashtu, qĂ« Marko Boçarin e ka vrarĂ« nĂ« betejĂ« shqiptari Lleshi i Zi, luftĂ«tar nga MirĂ«dita. Duket se tĂ« dhĂ«nat qĂ« ka marrĂ« piktori Peter Von Hess kishin tĂ« bĂ«nin me njĂ« luftĂ«tar tĂ« zi dhe jo njĂ« luftĂ«tar qĂ« kishte epitetin tĂ« tillĂ«. Nga ky keqkuptim ai ka realizuar nĂ« pikturĂ« njĂ«  luftĂ«tar zezak qĂ« qĂ«llon mbi shqiptarin suljot Marko Boçari, çfarĂ« nuk kishte tĂ« bĂ«nte me realitetin, as nĂ« pamje e as nĂ« veshje. Duke mos e njohur historinĂ« e vĂ«rtetĂ« tĂ« kryengritjes Ă«shtĂ« e natyrshme qĂ« ta pasqyronte atĂ« jo krejt saktĂ«, prandaj nuk gjendĂ«n tĂ« shĂ«nuar nĂ« asnjĂ« vepĂ«r tĂ« tij arvanitĂ«t-shqiptarĂ«t, pĂ«r tĂ« cilĂ«t historianĂ«t seriozĂ« me tĂ« drejtĂ« thonĂ« se, 95 pĂ«r qind tĂ« heronjve tĂ« luftĂ«s pĂ«r pavarĂ«sinĂ« e GreqisĂ« ishin shqiptarĂ«. Por mjerisht njĂ« pjesĂ« e shqiptarĂ«ve ishin tĂ« rreshtuar nĂ« anĂ«n tjetĂ«r tĂ« frontit nĂ«n shĂ«rbimin e ushtrisĂ« pushtuese turko-osmane. Ndaj nĂ« shumĂ« luftĂ«ra vramĂ« njeri-tjetrin, derdhĂ«m gjakun tonĂ« nĂ« beteja qĂ« shkonin nĂ« favor tĂ« shteteve tĂ« tjera ballkanike. Kjo ishte njĂ« tragjedi tĂ« cilĂ«n e kemi vuajtur thellĂ« si popull, por edhe e kemi paguar shumĂ« shtrenjtĂ« nĂ« histori.

______________
Editor: ©