 |
| Autori i shkrimit K. P. Traboini, regjisorja Vitori Ăeli dhe operatori Niko Theodhosi fitues tĂ« Festivalit tĂ« I tĂ« Filmit Shqiptar. |
REGJISORJA E PARĂ E MONTAZHIT TĂ
FILMIT SHQIPTAR
- Vitori Ăeli u lind dhe ndĂ«rroi jetĂ« nĂ« New York-
Nga K.P. TRABOINI
- Vitori Ăeli u lind dhe ndĂ«rroi jetĂ« nĂ« New York-
Nga K.P. TRABOINI
Mbase sot shumĂ«kush nĂ« moshĂ« tĂ« re nuk e ka dĂ«gjuar emrin e Vitori Ăelit, sepse ajo prej dy dekadash jetonte nĂ« AmerikĂ«.
Ndërroi jetë në moshën 83 vjeçare New York, në qytetin ku kishte lindur në një
familje emigrantësh shqiptarë më 24 maj të vitit 1928. Prindërit e saj janë
kthyer në Shqipëri kur ishte në moshë të vogël dhe studimet e shkollës së mesme
i kreu në Liceun e Tiranës.
Nevoja për kuadro të profilizuar në kinematografi, arti i
shtatë që sapo kishte nisur të zhvillohej në Shqipëri me krijimin e Kinostudios
në vitin 1952, bëri që ajo të dërgohej në Moskë për t`u specializuar në
montimin e filmave. Me t`u kthyer nisi punën në montimin e filmave kronikalë, i
vetmi zhanër që zhvillohej në atë kohë. Kështu me punën e saj, u bë regjisorja
e parë e montazhit të filmave shqiptarë. Në vazhdimësi ajo bëhet edhe
regjisorja e montazhit tĂ« filmave tĂ« parĂ« artistikĂ« shqiptarĂ«, âFĂ«mijĂ«t e sajâ
1957 me regjisor Hysen Hakani dhe âTanaâ 1958 me regjisor Kristaq Dhamo.
Gjithashtu bashkautore nĂ« montimin e filmit shqiptaro-sovjetik âFurtunaâ1959,
si dhe regjisore montazhi nĂ« filmat âDebatikâ1961, âToka jonĂ«â1964, âVitet e
paraâ1965, âPĂ«rse bie kjo daulleâ 1969. Realizoi edhe film artistik si
regjisore, por ajo që e bëri emrin e saj akoma më të njohur ishin 35 filmat
dokumentarĂ« dhe kronikalĂ« qĂ« realizoi si regjisore ndĂ«r tĂ« cilĂ«t âAsdreniâ(skenari Kolec Traboini, regjisore Vitori Ăeli dhe operator Niko Theoshosi) qĂ« fitoi kupĂ«n e Festivalit tĂ« ParĂ« tĂ« Filmit Shqiptar mĂ« 1976. Gjithashtu
âVĂ«llezĂ«rit Topulliâ, âBekim Fehmiu nĂ« ShqipĂ«riâ, âPr. Dr. AleksandĂ«r Xhuvaniâ,
âLidhja Shqiptare e Prizrenitâ, âPrite, prite SkĂ«nderbenĂ«â e tjerĂ«.
Vitori Ăeli ka qĂ«nĂ« njĂ« shkollĂ« e vĂ«rtetĂ« e kineastĂ«ve tĂ« rinj shqiptarĂ«, veçmas nĂ« vitet `70-`80, kur prodhimi kinematografik u shtua deri nĂ« 10-14 filma artistikĂ« dhe rreth 50 filma dokumentarĂ« nĂ« vit.
Vitori Ăeli ka qĂ«nĂ« njĂ« shkollĂ« e vĂ«rtetĂ« e kineastĂ«ve tĂ« rinj shqiptarĂ«, veçmas nĂ« vitet `70-`80, kur prodhimi kinematografik u shtua deri nĂ« 10-14 filma artistikĂ« dhe rreth 50 filma dokumentarĂ« nĂ« vit.
Ajo ishte nga ata njerëz që ia kushtojnë jetën e vet artit.
Filmi ishte çdo gjë në jetën e saj. Nuk krijoi familje. Fëmijët e saj ishin dhe
mbetën filmat që krijoi të cilët nga ana profesionale(nëse mund t`i
përjashtojmë imponimet ideologjike që sillte koha e regjimi) ishin të një
niveli shumë të lartë. Ajo e vlerësonte montazhin art dhe bënte që ekrani të
ndjehej sa më afër lëvizjeve dhe atmosferës së realitetit. Kjo u theksua edhe
në një takim kur kineastët u mblodhën e folën për krijimtarinë e saj në Arkivin
e Filmit Shqiptar, i cili bën një punë shumë të mirë në ruajtjen dhe afirmimin
e traditave nĂ« artin e ekranit tĂ« madh nĂ« tĂ« cilin Vitori Ăeli ka lĂ«nĂ« punĂ«n,
pasionin dhe emrin e saj të merituar.
E të vjen keq se ndërsa bëhen dekorime e vlerësime, emri i
ndokujt me ose pa dashje harrohet, çfarë nuk duhet të ndodhë sepse pa ato
kuadro të xhiruara të arkivës së filmit, ku tjetër mund ta shohin brezat që
vijnë të shkuarën, që për mirë apo për keq ajo ishte një pjesë e jetës së
popullit shqiptar
Botuar
nĂ« gazeten shqiptaro-amerikane âIllyriaâ New York, Tetor 2011
 |
| K.P.Traboini dhe regjisorja Vitori Ăeli duke shkuar nĂ« ArkivĂ«n e Shtetit pĂ«r filmin "Asdreni". |
