GJUHA SHQIPE PA GEGNISHTËN ASHT SI NJI SKELET PA MISH.
Letër e një gege për Ymerin e tosknisë përreth një shkrimi, që hamadreq oren, nuk vlen asnji lek.
Nga K. P. Traboini
Allahile, o Ymer Nurka, a u lodhe ndopak? Gjithë kjo vapë korriku nuk mund njeriu me lexue aq bjerrakot sa ti ke thanë tue e mallkue Gegnishten, e jo ma me shkrue aq gjatë si me shkue prej Baçallekut te Ura e Mesit në zheg të vapës nën 40 gradë. Ti kjosh. Veç je lodh kot se asgja të re nuk ke thanë. Veç ke stigmatuzue do gegë shkodranë që ankohen se fjalët e babës nuk janë në fjalorin e Kostallaraqit, që mos pastë dritë atje ku asht, se ka kenë kryekallamari i Diktatorit në Gjuhësi, ku qe besa, ka veprue si kasap. Po aty te Kostallaraqi a e gjen kund fjalën Nanë. Askund. Po fjalën e parë të "Iliadës" së Homerit, Mëni, gegnishte kjo, a e gjen ndokund? Askund. Sepse duhej çrrënjos Gegnishta. Në vend të fjalës hyjnore Nanë u vu Nënë sikur të kishim të bajmë me nene lisi e jo ajo që të mëkon me tamël gjini. Ja si e fillon mbrapshtinë tande antigegë:
"Sot me shume se kurre, po shikojme nje “kthimvemendje” te dialekti Gegë. Në fakt thjesht artikulohen pakenaqesi, te cilat perpiqen te trasmetohen qellimisht në publik, per te sjelle nje lloj perçarjeje Jug-Veri. Domosdo armiqte e kombit punojne ne nje forme, a ne nje tjeter."
Kështu the ti. Tash le të hapin tefterër se sfida jote është e pa cipë. Po kujt i thua ti armiq, mor Nurka i vogël? A e di historinë e Gegnisë, historinë e Malësisë? Po na thuaj diçka për paraardhësit e tu që të bindemi se ti ke atribute të cilësosh gegët tradhëtarë. Veç fol, të vëmë në këngë trimëritë e sojit tënd, se gegët dinë të këndojnë si në legjenda. Po kush po ta sjell ty përçarjen Jug-Veri?! Të ka zanë vapa e nuk po di çka flet, o Ymer Aga.
Historitë trimërore të malësorëve, por edhe shkodranëve e mbar Gegnisë janë aq madhështore sa ti me bërbëlitjet e tua je një mizë vere. Një shushurimë. Apo një zhuzhakëri.
Dhe më tej, ti e bën përsheshin në kazan kur thua e çfarë nuk thua duke ua varë brekët në gardh gegëve:
"Ndersa sot - thotë ky Nurka i vogël- dalin disa tipa dhe prototipa, njerez pa kontribute, te cilet trumbetojnë me te madhe shqetesimin pseudopatriotik, kur ne te vertete Shqipen e perdorin veç per te shpifur dhe per te vjelle vrer kunder gjithe arritjeve historike te bera ne shkencen e Gjuhesise, e cila kulmoi me standartizimin dhe me Fjalorin e pare Enciklopedik.... kjo “kujë” e disa “verioreve” e shprehur neper media dhe rrjete sociale, nuk vlen as te degjohet e jo me te legjitimohet dhe te merret ne konsiderate. Nje pjese e ketyre zhurmemdhenjve, nuk dine as te drejtshkruajne dhe as te mireflasin Shqip, atehere si mundet te besojme ne pretendimet qe nxjerrin per “Gegnishten si elementformues i gjuhes standarte Shqipe?"
Xhevahire i këto mendime, o Nurka i vogël. Meritojnë të lexohen me nge në qenef. E ku tjetër më mirë mund të përformohen krrokamat e tua në degë të lisit? Vazhdojmë edhe më përtej me oratorinë e Nurkës:
"...unë ( Nurka pra) do te perpiqesha te argumentoja, sadopak nje nga dallimet thelbesore, qofte edhe duke ju referuar paskajores "me punu", ne toskerisht "per te punuar" . Ndertimi fonetik i te dy varianteve, ka te beje me elokuencen dhe korrelacionin kuptimor. Tendenca e Gegenishtes ne zhvillimin fonetik dhe morfologjik te saj , ka qene per ta mbyllur fjalen me tinguj te mbyllur, si fonema "u" “me punu”, “me kendu”, “me sjell”, qe ne Toskerisht do te benin “per te punuar”, “per te kenduar”, “per te sjelle” etj, me fundore, prapashtesen "ar", te cilat duket sikur vijne lirshem ne aparatin e gojes dhe plot elokuence."
Dy gjana tregon Nurka në këtë pasazh të kalamendun:
E para se Nurka nuk merr vesh fare, more fare, nga gjuhësia sepse ka në gjuhë një element që quhet "ekonomizimi i gjuhës" që tregon se përdoruesit e një gjuhe historikisht kanë tendencen për të ekonomizue fjalët, pra ti japësh kuptimin e sendeve në sa më pak tinguj, në këtë rast germa. Shembulli që sjell Nurka i vogël, tregon të kundertën e asaj që ai pretendon. Pra logjika e Nurkës së vogël punon mbrapsht. Anapolla- thonë greqt.
Folja e Nurkës në tosknisht "për të punuar", "për të kënduar", është shumë më e gjatë se në formën e tyne në gegnisht, me punu, me këndu. Pra norma gjuhesore duhej të ishte në favor të gegnishtes e cila e thotë fjalën me më pak germa. Mirëpo nuk donte kështu Enveri që nuk thoshte dot as fjalën pylli dhe e lexonte në kongres si na ruaj Zot, gërmën y e lexonte me i. Ja pra ku na çojnë tollovitjet antigegë të Nurkës së vogël të pyllit të Enver Hoxhës.
E dyta, që të mos e harrojmë, në shkrimin e gjatë që të telekos në lexim, nuk ka asnjë gërmë ë/Ë. As dhe një të vetme sikur të mos e kishte alfabeti shqip. Si shkruan kështu ky specialist i frymës kostallaraqe? Ky që profesorëve gegë u thotë se po nuk ditët tosknishtën me themel nuk vleni për asgjë.
Gjithësesi qoftë, o Nurkë, kjo që shkruan ti si tiranda pindarike, he lum mendja e bukur, nuk asht gja tjetër veç apologji në mbrojtje të kasapit të gjuhës Kostallaraqi dhe dishepujt e tij të rrjedhur e pjerdhur që kanë harru të shkojnë tek ai.
Puna jote, o Ymer Aga. Puna jote e qari yt. Por mos hyn nëpër bashtinat e tjetërkujt se hyn e s'di me dalë. Se ku po di ti çfarë asht Gegnishtja. Pyll me të gjitha llojet e drurëve. Ku po të hyn në punë ty Gegnishtja, këtij pylli që po do me i hi me spatë?
Ty, mor zotni Ymer, për vjeshat e tua të metrueme, si ma i miri rrobaqepës i kohës së Nuhut, të mjaftojnë Hasan Zyko Kamberi e Nazim bej Bejtexhiu i Frakullës, andaj - prandaj, pra- domethanë, çfarë po ke zor që del përtej Shkumbinit dhe po trazon edhe Malësorë gjuetarë të Kristoforidhit të madh.
Rri aty ku je, në fjordet e Kanadasë e trazo hirin e votres tande e aty murmurit vargje si ta dojë zogu i qejfit apo qejfi i zogut. Ma përtej, hidhe vallen si të duash o Nurka i vogël, por gjuha shqipe pa gegnishten hyjnore, do apo nuk do ti, asht një skelet pa mish.
Eh, more Nurkë, more Nurkë, ka kenë koha e mallëkueme e komunizmit që i donte edhe njeriun edhe gjuhën skelete të mjerueme të vetvetes, mjerim që e shpërfaq edhe ti në persiatjen tande si, jehonë e largët e ndjellakeqe e lugetërve të Moskurrit.
©️K. P. Traboini
22 korrik 2024
