15 January 2021

🔴 Vlera e simboleve kombëtare, 16 janar 1991 nga K.P.Traboini

VLERA E SIMBOLEVE KOMBĂ‹TARE
Gazeta RD Nr. 3, f.4,  16 janar 1991
Ribotohet pas 30 vjetesh shkrimi i K. P. Traboinit:

-  Presidenti tĂ« zgjidhet nga populli
- TĂ« hiqet data 24 maj 1944
- Të hiqen kallzat e grurit nga stema e republikës
- Të hiqet ylli nga flamuri kombëtar

Nga KOLEC TRABOINI

ÇfarĂ« do ti paraqitet Kuvendit tĂ« parĂ« pluralist nĂ« ShqipĂ«ri? (nĂ« qoftĂ« se do tĂ« jetĂ« i tillĂ«). A Ă«shtĂ« ne dinjitetin e kombit qĂ« njĂ« grup pune tĂ« hartojĂ« njĂ« kushtetutĂ« dhe ajo tĂ« paraqitet nĂ« Kuvend me disa diskutime formale. Mos vallĂ« ngjarjet e tanishme nĂ« vend po na bĂ«jnĂ« tĂ« harrojmĂ« njĂ« detyrĂ« kaq sublime?  Po tĂ« bĂ«het kjo,  atĂ«herĂ« nesĂ«r ne tĂ« gjithĂ« do tĂ« ndodhemi pĂ«rpara ligjeve tĂ« cilat nuk do tĂ« rrojnĂ« ndoshta  as sa Kushtetuta e ’76. Pa marrĂ« pĂ«rsipĂ«r tĂ« zbĂ«rthej nenet e veçanta, detyrĂ« tepĂ«r e vĂ«shtirĂ« qĂ« kĂ«rkon mendimin juridik tĂ« specializuar, do tĂ« pĂ«rpiqem tĂ« shpreh disa mendime nĂ« aspektin e vlerĂ«s sĂ« simboleve kombĂ«tare tĂ« paraqitura nĂ« Projekt-kushtetutĂ«, e cila nga mĂ«nyra si Ă«shtĂ« trajtuar do tĂ« çojĂ« herĂ«t apo vonĂ« nĂ« konfrontime mendimesh nĂ« auditorin e gjerĂ«, por edhe nĂ« Kuvendin e ardhĂ«m.Sot mĂ« tepĂ«r se kurrĂ« nĂ« dobi tĂ« interesave kombĂ«tare duhet tĂ« hartohet njĂ« kushtetutĂ« me njĂ« jetĂ« sa mĂ« tĂ« gjatĂ«, e cila tĂ« pĂ«rballojĂ« jo vetĂ«m gjendjen e ditĂ«s, por edhe pĂ«r rrjedhimet historike nĂ« jetĂ«n kombĂ«tare. NjĂ« kushtetutĂ« qĂ« pasqyron vetĂ«m interesat e njĂ« çasti, tĂ« njĂ« partie, nuk mund tĂ« ketĂ« jetĂ« tĂ« gjatĂ«, ajo do tĂ« demaskojĂ« vetveten duke u kthyer nĂ« njĂ« mekanizĂ«m pĂ«r tĂ« ruajtur njĂ« statukuo, apo ndoshta njĂ« sundim... Aq mĂ« tepĂ«r qĂ« ligjet humane i njohin njerĂ«zit si qytetarĂ« tĂ« lirĂ« e jo si monopole partish qofshin kĂ«to edhe pĂ«rparimtare.TĂ« mos harrojmĂ« se kushtetuta qindravjeçare amerikane i ka rrĂ«njĂ«t edhe tek Abraham Linkolni, legjislatori i madh i tĂ« drejtave tĂ« njeriut. A nuk mundemi edhe ne,  pa imituar tĂ« tjerĂ«t, tĂ« ndĂ«rtojmĂ« njĂ« kushtetutĂ« nĂ« tĂ« cilĂ«n ngjarjet e ditĂ«s, sado te vrullshme, partitĂ« qĂ« mund tĂ« lindin apo shuhen,  qĂ« mund tĂ« vinĂ« nĂ« pushtet apo mund tĂ« largohen nga pushteti: individĂ«t qĂ« zotĂ«sia apo rasti mund t’i sjellĂ« nĂ« krye tĂ« shtetit, tĂ« mos mund tĂ« lozin me kĂ«tĂ« instrument tĂ« gjithĂ«pushtetshĂ«m, qĂ« shpreh sovranitetin e popullit.Duke lexuar projektkushtetutĂ«n ndodhesh para shumĂ« pikĂ«pyetjesh qĂ« gjithsecili  do t’i pĂ«rgjigjej sipas mĂ«nyrĂ«s sĂ« vet.Pse i duhet kushtetutĂ«s njĂ« hyrje me njĂ« tirandĂ« lavdesh pĂ«r kĂ«tĂ« apo atĂ« forcĂ« politike? Forcave politike meritat le tua shkruaj historia, qĂ« me pluralizmin politik hapi faqe tĂ« re pĂ«r tĂ« gjithĂ« – ndĂ«rsa faqet e kushtetutĂ«s qĂ« shprehin sovranitetin e popullit tĂ« jenĂ« si gurĂ« te latuar mirĂ«.A nuk na lodhi lavdia?!Tek e fundit kombi ynĂ« Ă«shtĂ« njĂ« gjysmĂ« trupi qĂ« po lĂ«ngon nĂ« tĂ« dy shtrirjet e tij... dhe po druhem se Ă«shtĂ« çast fort i papĂ«rshtatshĂ«m pĂ«r t’i kĂ«rkuar meritat edhe po t’i kemi.E parĂ« nĂ« aspektin simbolik shtrohen pyetje gjithfarĂ«sh, si duhet tĂ« jetĂ« mjedisi ku do mblidhet kuvendi sovran i popullit? A duhen aty simbole ideologjike qĂ« bien ndesh me aspiratat e pĂ«rfaqĂ«suesve tĂ« ndryshĂ«m tĂ« popullit, qofshin kĂ«ta edhe nĂ« pakicĂ«. Si duhet bĂ«rĂ« qĂ« deputetĂ«t ta ndjejnĂ« veten nĂ« kuvend tĂ« barabartĂ« me partinĂ« nĂ« pushtet qĂ« gjithnjĂ« ka zĂ«nĂ« presidiumet.Sistemi pluralist kĂ«rkon njĂ« kushtetutĂ« tepĂ«r solide, pa ekuivokĂ«, pa mundĂ«si shpĂ«rdorimi. E parĂ« gjithnjĂ« nĂ« aspektin simbolik,  me tĂ« gjitha ato kompetenca qĂ« i jepen presidentit, a nuk po shfaqemi si njĂ« RepublikĂ« presidenciale, ku presidenti merr vlerat e simbolit tĂ« kombit, bashkĂ« me atĂ« tĂ« zotĂ«ruesit tĂ« pushtetit.NĂ« qoftĂ« kĂ«shtu a nuk Ă«shtĂ« nĂ« dobi tĂ« harmonisĂ«, tĂ« mirĂ«kuptimit, tĂ« unitetit mbarĂ«kombĂ«tar qĂ« Presidenti i RepublikĂ«s tĂ« votohej direkt nga populli. KĂ«shtu çdo individ tĂ« shohĂ« edhe simbolikisht nĂ« figurĂ«n e njeriut nĂ« krye tĂ« piramidĂ«s shtetĂ«rorĂ« edhe vullnetin e vet.E dyta, qĂ« kjo figurĂ« e cila shpreh edhe unitetin e kombit (neni 86), tĂ« rrokĂ« simpatinĂ« kombĂ«tare, a nuk Ă«shtĂ« mĂ« e pĂ«rshtatshme qĂ« ai, qĂ« nga çasti kur zgjidhet president, me lirimin nga detyra e deputetit (neni 88), tĂ« zhvishet edhe nga çdo lloj hierarkie partiake, nĂ« mos tĂ« shkĂ«putet fare nga veprimtaria e partisĂ« tĂ« cilĂ«s i pĂ«rket nĂ« çdo aspekt. Kjo do tĂ« sillte qĂ« qytetarĂ«t e vendit tĂ« mos dĂ«gjonin nĂ« gojĂ«n e presidentit edhe fjalime qĂ« nuk mbrojnĂ« interesa tĂ« pĂ«rgjithshme, por mbrojnĂ« interesat e njĂ« pakice, sikurse Ă«shtĂ« partia e tij.A nuk do tĂ« çonte ky gjest i ligjĂ«ruar nĂ« kushtetutĂ« nĂ« mendimin se presidenti mban balancĂ«n e drejtĂ«sisĂ« kombĂ«tare, se shteti nuk Ă«shtĂ« mĂ« monopol partish?Do tĂ« ishte njĂ« fatkeqĂ«si e re kombĂ«tare nĂ« qoftĂ« se historia e shkuar, tĂ« cilĂ«n nuk po marrim pĂ«rsipĂ«r ta gjykojmĂ«, tĂ« pĂ«rsĂ«ritet qoftĂ« dhe nĂ« mĂ«nyre tĂ« kamufluar.NjĂ« çështje mjaft delikate Ă«shtĂ« se projektkushtetuta tĂ« jep idenĂ« e njĂ« shteti me njĂ« moshĂ« tĂ« re 47-vjeçare. Historia e kombit shqiptar, me gjithĂ« fatin e tij tragjik nuk nis mĂ« 1944, por edhe nĂ« qoftĂ«  se pĂ«r disa ka nisur aty, nuk Ă«shtĂ« nĂ« interesin mbarĂ« kombĂ«tar qĂ« ta qethim historinĂ« sipas modĂ«s qĂ« vjen apo shkon, sipas erĂ«s qĂ« fryn nga lindja apo perĂ«ndimi...A mos kĂ«shtu ushqejmĂ« ata dashakeqĂ«s tĂ« kombit shqiptar qĂ« thonĂ« se viti 1912 ishte njĂ« sajesĂ« diplomatike?!Ne po luftojmĂ« tĂ« njihet shteti i ArbĂ«rit, megjithĂ«se vonĂ«, tepĂ«r vonĂ«; ne kemi datĂ«n simbolike 1444 me Kuvendin e LezhĂ«s, kemi Lidhjen Shqiptare  tĂ« viti 1878, kemi vitin 1912, por edhe vitin 1924 kur ShqipĂ«ria ishte RepublikĂ«, prandaj a duhen ngushtuar sinorĂ«t e historisĂ« sĂ« vjetĂ«r pĂ«r hir tĂ« historisĂ« sĂ« re. Ă‹shtĂ« fjala pĂ«r 24 Majin 1944 kur historia na gjeti nĂ« rikrijimin e njĂ« shteti nĂ« gjysmĂ«n e hapĂ«sirĂ«s kombĂ«tare. NĂ« qoftĂ« se kohĂ«rat janĂ« treguar tĂ« pamĂ«shirshme nĂ« fatin kombĂ«tar tĂ« shqiptarĂ«ve, ky nuk Ă«shtĂ« njĂ« shkak  pĂ«r tĂ« na u errur perspektiva, kjo nuk do tĂ« thotĂ« se ne tĂ« ardhmen nĂ« EvropĂ«n e Bashkuar e shohim tĂ« mjegulluar si komb. Koniukturat politike ndryshojnĂ« aspiratat kombĂ«tare mbeten.Mbasi Ă«shtĂ« fjala pĂ«r stemĂ«n e RepublikĂ«s, shtrohet pyetja pse shqiponja duhet tĂ« rrethohet me kallĂ«za gruri, ç ‘shprehje kombĂ«tare  merr kjo, mbase nĂ« atĂ« kohĂ«, gjysmĂ« shekulli mĂ« parĂ«  kishte shpjegimet e veta, por tani nĂ« prag tĂ« vitit 2000 gjĂ«rat kanĂ« ndryshuar... NjĂ« stemĂ« me kallĂ«za a nuk Ă«shtĂ«  pothuaj se e ngjashme me tĂ« gjitha stemat e vendeve tĂ« shtypura  tĂ« EuropĂ«s Lindore nga diktatura staliniane nĂ« kuadrin e uniformitetit socialist.
Sa pĂ«r atĂ« se çfarĂ« i duhet venĂ« mbi kokĂ« shqiponjĂ«s, njĂ« yll me pesĂ« cepa (simbol i pesĂ« kontinenteve) apo njĂ« pĂ«rkrenare tĂ« SkĂ«nderbeut, siç u shpreh dikush nĂ« njĂ« bisedĂ«, le ta lemĂ« shqiponjĂ«n tĂ« lirĂ«; sa mĂ« pak ta ngarkojmĂ« me simbole partiake e ideologjike aq mĂ« mirĂ« do tĂ« fluturojĂ« ajo, aq mĂ« lart e aq mĂ« bukur. 

 © Kolec P. Traboini


 

 

Editor: ©