ATAVIZMAT HISTORIKE
Një shkrim i rinovum për shkak të aktualitetit të problemeve mohuese të Gegnishtes Letrare që për 50 vjet, pa da, asht mbajt përdhunshëm në karaktinën e kostallarianëve si peng për prosperitetin tonë.
Nga KOLEC TRABOINI
- Atavizmat historikĂ« tĂ« mbetura trashigim nga koha e mallkuar e diktaturĂ«s nuk mund tĂ« na ndalojnĂ« qĂ« tâi japim oksigjen GjuhĂ«s shqipe me gegnishten tonĂ«, duan apo nuk duan memushĂ«t apo çuçkarĂ«t e njĂ« kohe mjerane pa lavdi qĂ« tashmĂ« ka mbetur pas.
- Atavizmat historikĂ« tĂ« mbetura trashigim nga koha e mallkuar e diktaturĂ«s nuk mund tĂ« na ndalojnĂ« qĂ« tâi japim oksigjen GjuhĂ«s shqipe me gegnishten tonĂ«, duan apo nuk duan memushĂ«t apo çuçkarĂ«t e njĂ« kohe mjerane pa lavdi qĂ« tashmĂ« ka mbetur pas.
NjĂ« gjĂą(gegnisht) â apo njĂ« gjĂ« (toskĂ«risht) nuk
e kuptova teksa po lexoja gjuhtarët që
reaguan për një puç që qenka bërë nga
Akademitë e Tiranës dhe Prishtinës, të
marra së bashku. Ku është Puçi dhe çfarë konsiston me fjalën puç?! Mos vallë u
duhet spjeguar gjuhtarëve dhe Media-Bumit të Tiranës se puçet bëhen për të marrë
një pushtet e për ta zotëruar atë e jo për të ndryshuar rregullat në një fushë
të shkencës, sepse gjuhësia është shkencë.
Po as kryetarin e AkademisĂ« nuk e rrĂ«zoi njeri. As drejtorĂ«t e degĂ«ve tĂ« AlbanologjisĂ« sâi
luajti.
Si mund të bëhet Puç në një kuvend akademik?! Së
pari këta gjuhëtarë, që po i bien kambanave të alarmit, u kish dashtë të mësojnë
se çfarĂ« ka ndodhur e pastaj ta merrnin shtruar ta spjegonin pa patur nevojĂ« tâi
thërritet terminologjisë militare të Enver Hoxhës. Se fjalën puç tek ai e kemi dëgjuar më shpesh kur nisi
likujdimin shokëve të vet të luftës e të fitoreve (lexo-krimeve mizore).
Gjuhtari
Memishaj në gazetën Shqiptarja.com, në
ditën e parë të korrikut 2012 e tani në prill 2013 në "Gazetën
shqiptare" të njëjtës qemane i bie dhe shqipëruesi i romanëve dhe i
"Mukut tĂ« vogĂ«l" ShpĂ«tim Ăuçka. I pari shkruante me indinjatĂ« se kĂ«ta
akademikët gegë po na bëjnë
gjĂ«mĂ«n, duan ta bĂ«jnĂ« normĂ« tĂ« GJLSH fjalĂ«n âdborĂ«â nĂ« vend tĂ« fjalĂ«s
âdĂ«borĂ«â,
do tĂ« vendosin fjalĂ«n âdrrasĂ«â nĂ« vend tĂ« âdĂ«rrasĂ«â, âkombtarâ nĂ« vend
tĂ« âkombĂ«tarâ(
vërtetë hall i madh ky, po shtoj unë, se do të pengohet zhvillimi
ekonomik i
vendit pa gërmën e me dy pika në rrashtë në fjalën kombëtar) e të tjera
torotisje si kĂ«to. NdĂ«rsa ky Ăuçka pa indentitet, si i shprehet me tĂ«
drejtĂ« Primo Shllaku, ky ĂuçkĂ« qĂ« nuk e di prej kah vjen nĂ« kĂ«tĂ« botĂ«
shqiptare, na e paska inatin e një mushkë me gegnishtën letrare, asëll
asëll, me shkodranishten letrare të Buzukut dhe Camajt, të cilët i
përgojon si një brrac, pa respekt e në mënyrën më ordinere me një
sarkazëm që vetëm një përkthyes vulgar mund ti përdorë. "Të shpallet
gjuhë letrare shqipe shkodranishtja" ironizon ky njeri i ngulfatur në
mĂ«llefe. Ky ĂuçkĂ« qĂ« i fryn zjarrit tĂ« luftĂ«s e ndasive si tĂ« ishte
dishepull i Enver Hoxhës, na paska qënë edhe ambasador në Rusi e Itali e
tani po don ti verë kufirin te thana gegnishtës letrare me urrejtje
diabolike pĂ«r shkrimtarĂ«t gegĂ«. Eh more ĂuçkĂ«, e dimĂ« mirĂ« ku fle lepuri
i urrejtjes tënde për shkodranët. I kemi ditur që tridhjet vjet ma
parë. Eshtë urrejtja e partisë të cilës ti i përket. Shtoi kësaj dhe
urrejtjen tënde personale. Histori të vjetra, që ne shkodranët i dimë,
ato janë si plagë lufte që gjejnë rast e infektohet. Plagë e vjetër
kusure tĂ« reja. Qofshin harruar! Amin o ĂuçkĂ«!
Po le të kthehemi tek Gjuha Standarte qe e keni kyçur në sirtaret-varr të Kostallarit, në bunker thuaj. Po gjeni
një zgjidhje për këtë mosmarrveshje të madhe more të mençurit tanë të gjuhësisë dhe përkthyesisë. Mos përdorni po
deshĂ«t as fjalĂ«n âdĂ«borĂ«â (toskĂ«), as fjalĂ«n e propozuar (gegĂ«) âdborĂ«â, por
zgjidhni tĂ« thjeshtĂ«n e tĂ« bukurĂ«n fjalĂ«n âborĂ«â dhe ta pĂ«rdorim tĂ« dyja palĂ«t
e tĂ« mbeten tĂ« kĂ«naqun, se tĂ« lumtur sâbĂ«het fjalĂ«. Ka plot shembuj pa patur
nevojë të konfliktohemi. Nëse kërkojmë brenda gjuhësisë gjejmë zgjidhje, nëse vazhdojnë të
kruhemi sikur kemi zgjeben, kurrë nuk do të merremi vesh.
Pse ky hendek i madh në mes të gjuhtarëve. Pse
disa e bëjnë kauzë mosndryshimin dhe qëndrojnë në llogoren e Enverit, të tjerët
me dëshirën e revanshit lëshohen yrush të shkruajnë e këndojnë gjuhën vetëm në
dialektalë. Pse të mos shtrohen e të bisedojnë se çfarë është më e mirë e më e
bukur në këtë gjuhën tonë, të mblidhen në një kuvend si burra të ditur, por i hedhin benzinë zjarrit, si politikanët
edhe këta duke krijuar konflikte të paqena. Gazetarucët po gati se duan tema të
reja, paçka se këto acarime krijojnë dëme të mëdha pikërisht atëherë kur gazeta
i ka harruar se ka shpikur një konflikt të ri me puçiste në fusha të tjera.
Pa le kur krahu konservator i mosndryshimeve të
përjetshme ma mburrin Androkli Kostallarin
që ka qënë një shërbëtor besnik deri në shpërfytyrim i klikës së Enver Hoxhes
dhe tmerri i intelektualëve të vërtetë që i terrorizonte. Nëse këta profesorë që
thërrasin për ca puçe, nuk kanë durim e aftësi të ulen e të komunikojnë me
kolegët e tyre që mbrojnë një ide tjetër e janë për ndryshime, le të ikin e të
shkojnë ku të duan. Ai që ndryshimin e konsideron regres e jo progres nuk ka
vend në asnjë institucion kombëtar. Fundja Gjuha është e popullit e jo e
gjuhtarĂ«ve. Ata thĂ«rriten pĂ«r tĂ« ndihmuar e jo pĂ«r tâu konfliktuar. Ne qĂ« e pĂ«rdorim,
e shkruajmë përditë gjuhën e bukur shqipe nuk duam as luftë e as imponim, na pëlqejnë
gegnishtja e toskërishtja dhe gjejmë te dy dialektet kryesore pasuri të
pafundme, aq sa fjalori problematik i
hartuar nga Akademia e Shkencave na duket mjeran, sepse ka lënë jashtë me mijëra
fjalë të gegnishtes. Në përçudnimin e FGJSH e konsiderojmë një krim, ashtu siç
u bë krim me gegnishten në kongresin famëkeq të drejtuar me dorë të hekurt
personalisht nga diktatori.
Aq më tepër duke qenë me origjinë veriore ne nuk
mund të lejojmë të mohojnë pasurinë e gegnishtes, sepse pa të dalim një gjuhë
pa taban, pa peshë.
Gjithkush në botë rreket ta shtojë pasurinë e jo
ta pakësojë, këtë e bëjnë veten gjuhtarët që kanë mentalitetin e kalcifikuar të
Enver Hoxhës që jugu ta sundojë Veriun, siç predikoi për 50-vjet në të gjitha
fushat e jetës, që nga ato kuadrovike, ato ideologjike, politike ushtarake dhe
gjuhësore. Thënë hapur Enver Hoxha e ka deklaruar, por këta e fshehin, se do të
flitet gjuha e fitimtarëve. Ne e fituam luftën, thoshte diktatori në rrethe të mbyllura,
kuadrot tona drejtojnë dhe gjuhën tonë do të flasin të gjithë, duan apo nuk
duan.
Dhe a e dini cila ka qenë kënga që është kënduar
e vallĂ«zuar nga çobenjtĂ« partizanĂ«t nĂ« Fush-ĂelĂ« nĂ« ShkodĂ«r, nĂ« fundnĂ«ntorin
1944-ës dhe në 1945-ën. Lexojeni në një ditar të Prenk Grudës (dëshmitar okular)
âDitari i njĂ« zemre tĂ« lĂ«nduemeâ; fjalĂ«t e kĂ«ngĂ«s janĂ«: âKur e futi toska kĂ«mbĂ«n, mira ja q... gegĂ«n
nĂ«nĂ«n, lule sofo lule djalĂ«!â Dhe Klika e Enver HoxhĂ«s ashtu ia bĂ«ri ShkodrĂ«s e
Malësisë, dhe kur mbaroi punë me Veriun, ia
bëri edhe gjithë Shqipërisë, duke na kthyer në një popull me një fat
mjeran. Kështu ia bëri nënën edhe
gjuhës, paçka se Rexhep Qosja e mbron atë kongres ku pati rastin të shohë gjithë
Byronë Politike të KQ të PPSH, e ku ngriti dorën dhe ai në shenjë miratimi. Ai
nuk mbron kauzën e Enverit, por nga sedra i vjen turp të pranojë se ndaj
gegnishtes është bërë një krim. Nuk ka çajre pa e pranue këtë krim, sepse herët
a vonë krimet e kriminelet dënohen, të paktën moralisht.
I dimĂ«, tĂ« gjitha i dimĂ«. Por nuk duan tâi
kujtojmĂ«. Madje duam edhe tâi harrojmĂ«, por ama na lini, na krijoni hapĂ«sirĂ«, qĂ«
këtë pasuri të madhe me emrin - Fishta, Mjeda, Migjeni, ta sjellim e ta përbashkojmë
në gjuhën letrare dhe jo ta anashkalojmë e ta hedhim.
-
Atavizmat historikë të mbetura trashigim nga koha e mallkuar e
diktaturĂ«s nuk mund tĂ« na ndalojnĂ« qĂ« tâi japim oksigjen GjuhĂ«s shqipe
me gegnishten tonë, duan apo nuk duan memushët apo çuçkarët e një kohe
mjerane pa lavdi që tashmë ka mbetur pas.
Botuar në gazetën "Tirana Observer" 10 Korrik 2012
__________________________
Mesazh nga Lek Pervizi,
Bruxelles Belgique:
Te lumte Kolec !
Nje nderhymje shume e drejte. Gegnishtja asht tradhtue dhe ata intelektuale gege qe kane ngritun doren per aprovimin e diktatit gjuhesor do kishte qene mire,qe, pavaresisht se jane shprehun me âamin o hoxheâ (sa mire kjo thanje popullore qe perkon me emnin e diktatorit),sepse e kishin, shpaten te varun mbi koke, por kur jane kthye ne shtepite e dhomat e tyne te vazhdonin me levrue gjuhen e nanes dhe te historise gjuhesor shqipe qe vjen prej shekujsh e ruejtun ne gegnishten me Martin Luterat shqiptare, si Buzuku, Budi, Bogdani, Bardhi deri te letraret e medhej si Fishta, Mjeda dhe Migjeni, ky i fundit u pranue (çudi) sa per sy e faqe nga vete gjuhetaret dhe shkrimtaret komuniste, por hodh ne koshin e plehrave pas kongresit famekeq, pse shkruejti gegnisht. Patjeter se po te kishte qene gjalle, do te kishte perfundue te zalli i Kirit si intelektualet e tjere shkodrane, por Zoti nuk desh ta çonte deri ne ate pike, dhe e mori ne qiell qe te vazhdonte te shktruente atje, po ne ate gegnishte te shenjte, per çdo shqiptar me mend, por jo per ata qe nuk kane fare tru shqiptari, se pershembull Kolec Topalli yne, shkodran den bab den, dhe shpi patriotesh, me baben te torturuem e te burgosun e tâinternuem bashke me nanen e motren ne kampĂȘt e Tepelenes e te Savres se Lushnjes. Po a ka ma turp se me mohue gjuhen e nanes e te babes e te gjysheve e stergjysheve shekullore qe kane folun e shkrue shqipen gegnishte? Te lumte Kolec, biles je tregue shume i bute e i aresyshem, dhe nuk di se ku qendron shamja ne shkrimin tand. Kritika nuk asht shamje. Rrofsh!
