GEGNISHTJA SI FRYMË
Nga K.P. TRABOINI
Me duket se në forumin mediatik “Pro Gegnishtes” ka ra diskutimi
në nivele që nuk paraqesin asnjë lloj interesi gjuhësor e problematik. Nuk shohim të na përcillen shkrime e debate
nga ata që konsiderohen proemiment të mbrojtjes së Gegnishtes e mos-hupjes së
saj. Nuk shohim të na përcillen copa letrare nga shkrimtaret e poetet gegë.
Mendoj se ky sit, kjo lidhje a forum bashkëbisedimi, duhej të kishte mendime për
Gegnishten, mendime të brezave të nxjerra nga arkivat e referenca por edhe
mendime të atyre që sot shkruajnë dhe ndodhen para dilemash gjuhësore. Sepse ka
mendime të ndryshme se si do gjendet një zgjidhje për të mos hup vlerat e mëdha
që ka gegnishtja e kultivueme, e cila meritueshëm ka mbërrit deri ne nivele ma të
nalta letrare. Kena jo pak por kolosë të
letërsisë, një Mjedë, një Fishtë, një Koliq, një Migjen, një Camaj, për të mos përmend
autorë të tjerë kombëtarë të trungut të gegnishtes.
A duhet mendue Gegnishtja një formë letrare e mëvetësishme dhe
krejt e çkapun prej dialekteve e formave të tjera, apo një bashkëveprim me
tosknishten duke gjetun normat dhe frymën e përbashkët? A ma mirë e ma i fuqishëm
asht një Dri që ndahet në dy degë apo një Dri, ku bashkohen dy degë e bahet një
lumë ma i madh.
Nëse nji nanë e ka le një fëmi me njollë a deformim në fytyrë, si
mendojnë se duhet t’i thuhet nanës, na tash po e vrasim këtë fëmi dhe ti lind tjetër,
apo, me një operacion plastik mjeksia e Hipokratit bën mrekullinë e vet e jeta vazhdon. Ne duam jetë. Jo shkatërrim.
Si mund të ecim në historinë e kombeve duke u shkapërnda. Prandaj duhet të
kthjellojmë mendjen e qëllimin tonë; cila është zgjidhja ma e dobishme për Gjuhën
Shqipe të njësueme. Sepse Njësimit nuk kemi kah i ikim. E kjo nuk ka të bajë me
standartin e ngurtë e të ngrim, sepse një gjuhe e ngrime është heret a vonë një
gjuhë e vdekun.
Po le të kthehemi tek forumi mediatik "Pro Gegnishtes"
ku ka mbi 7 mijë anëtarë. Pse aty shfaqen shkrime që nuk kanë asnjë lidhje me
problemet gjuhësore, ta zamë se çfarë paska thanë Jozefina Topalli se
"demokratët e vërtetë nuk djegin shkolla". Nuk dua të polemizoj me
askend, por dua të them se nuk është vendi këtu për politizime e referime të atyre
që bëjnë karrierë e për kolltuk e mirakande përleshën politikisht edhe në mes
vedit. Këtu përkundra duhet të kishim letërsi të autorëve gegë duke filluar që
nga Kristoforidhi tek Anton Xanoni e të tjerë, sepse Gegnishtja nuk flitet e
shkruhet veç në Shkodër, por çfarë përfshin Shkumbini dhe përpjetë e deri në
Kosovë.
Do të duheshin të
shfaqeshin këtu poezi e proza të autorëve gegë nga tradita e deri në kohët ma të
vonshme, si dhe krijime të shkrimtarëve të sotëm me origjinë gegë, që e kanë
gegnishten gjuhë të vendlindjes.
Por gjithashtu mendoj se nuk duhen të përjashtojmë, siç sugjerohet
e thuhet në forum, autorët gegë që përdorin një sistem të tillë shkrimi ku
gegnishtja e tosknishtja gjenden pranë e pranë, sepse veçimi ban ma shumë dam
se dobi. Unë kam shkru shumë përsiatje për problemin e Gegnishtes, kam përdor,
veçmas në krijimtarinë time poetike, të folme të veriut e të jugut pa dallim. Sepse
gjuha është si ari, që nuk kemi luksin ta hedhim.
Por ve re se ka shumë që na shfaqen ma të fortit radikalë me fjalë
por me vepra nuk gjenden kurrkund. Kam kenë e mbetem me mendimin se Gegnishtja
para se me fjalë është mendim dhe frymë. Kur ne në dialektale apo në të ashtuquajtun
“standart” përdorim fjalë të huaja si turqishte, serbishte e italishte, pse
qenka krim me përdor fjalë e shprehje të tosknishtes nga autorët me prejardhje
gegë apo dhe e kundërta. Veç në gjuhë, kulture e dije nuk ka pse kërkohen tradhtarë.
Madje edhe kur shkruan në gjuhë të huaj nuk mund t’ia marrësh për të madhe tjetrit.
A e kena lexue vjershën e Ndre Mjedës, poetit
mjeshtëror, me një dimension aq të madh që lexohet nga të gjithë ne trojet
shqiptare, një poet Gegë që lexohet e kuptohet, madje mësohet përmendësh aq
mrekullisht nga lexuesit e Tosknisë. Mjeda kish gjetun çelsin e artë të fjalës
poetike dhe të ndjesive të zemrës të çdo shqiptari, të cilën e shpreh edhe në poezinë "Gjuha shqipe": “Geg e Toskë, malci
jallia janë nji komb mu nda s’duron, fund e maj nji asht Shqipnia e nji gjuhë gjith
na bashkon”.
Qe pra, poeti na ka dhanë nji rrfanë e na ka ndez një dritë me na
ndihmue për me e gjet shtegun e mundësinë e bashkimit e jo të moskuptimit e ndamjes.
Nga blogu Traboini- ese
