10 September 2020

đŸŸ„MĂ«suesi i pushkatuar PjetĂ«r Pali dhe Haxhiu nga Postriba - nga K.P. Traboini

MËSUESI I PUSHKATUAR PJETËR PALI

DHE HAXHIU NGA POSTRRIBA

Rrëfim nga KOLEC P.TRABOINI


Sa i pĂ«rket tĂ« pushkatuarve tĂ« Kryengritjes sĂ« PostrribĂ«s, nga Hoti ka qenĂ«  njĂ« mik e i afĂ«rt familjar i babait tim qĂ«, veç tĂ« tjerash, i lidhte dhe profesioni i mĂ«suesit.  Ky ishte mĂ«suesi PjetĂ«r Pali, i cili u lidh me kryengritĂ«sit e PostrribĂ«s me ndĂ«rmjetĂ«simin e Mustaf Jakupin qĂ« ka qenĂ« furrtar nĂ« Rus Katolik nĂ« ShkodĂ«r, pĂ«rballĂ« kishĂ«s dhe kishte krijuar njĂ« grup nĂ« pĂ«rkrahje tĂ« kryengritjes antikomuniste tĂ« 9 shtatorit 1946. Me ta ka qenĂ« edhe Gjelosh Vat Maçi, nga Hoti i Ri, sakat ky e punonte nĂ«npunĂ«s nĂ« PrefekturĂ«, por mesa kujtoj nga tregimet familjare, edhe Gjon Leka, i biri i Luc Gjelosh LekĂ«s dhe vĂ«llai i kompozitorit Zef Lekaj ka qenĂ« i lidhur me ketĂ« kryengritje.
Kur Ă«shtĂ« bĂ«rĂ« njĂ« si punĂ« gjyqi, mĂ«suesin nga Hoti PjetĂ«r Prenush Pali e dĂ«nuan me vdekje dhe e pushkatuan me 2 dhjetor 1947, ndĂ«rsa pjestarin tjetĂ«r tĂ« kĂ«tij grupi qĂ« siç thuhej ishte ndĂ«r kryesorĂ«t, drejtuesi i grupit  Mustaf Jakupi, si bani 4 apo 5 vjet burg çuditĂ«risht e lĂ«shuan dhe e mbaj mend nĂ« fĂ«mini qĂ« vazhdonte tĂ« ishte furrtar nĂ« Rus Katolik, pĂ«rballĂ« KishĂ«s. Ishte zijosh hijerĂ«ndĂ« dhe kishte miqĂ«si me shumĂ« njerĂ«z. Sa herĂ« e shihja furrtarin me vinte ndĂ«rmend tregimi i DadĂ«s KatrinĂ« pĂ«r mĂ«suesin e pushkatuar PjetĂ«r Pali, e seç me vinte njĂ« si dhimbje. Pse kishin pushkatuar pikĂ«risht mĂ«suesin nga Hoti?! Por furrtarin Mustaf Jakupi jo, madje e kishin liruar shpejt dhe vazhdonte tĂ« kishte furrĂ«n qĂ« nĂ« atĂ« kohĂ« konsiderohej njĂ« burim i mirĂ« fitimi. Edhe Gjelosh Vata e Gjon Lekaj  nga Hoti i Ri kanĂ« bĂ«rĂ« burg politik tĂ« gjatĂ«.  Nga kujtimet e pakta fĂ«minore pĂ«r atin tim Palok Traboini Ă«shtĂ« edhe udhĂ«timi qĂ« bĂ«nim bashkĂ« me biçikletĂ« pĂ«r nĂ« fshatin PostrribĂ« ku ai kishte miq, me sĂ« shumti ish nxĂ«nĂ«s tĂ« tij tĂ« cilĂ«t e ftonin. Çdo festĂ« Bajrami babai im ishte i ftuar tĂ« shkonte te miqtĂ« e vet nĂ« PostribĂ« dhe ndĂ«r kĂ«to festa mĂ« merrte edhe mua. Vdekja e babait e ndĂ«rpreu kĂ«tĂ« miqĂ«si me familjet postrribase. Por ndodhi qĂ« mĂ« vonĂ« tĂ« njihesha me njĂ« plak tĂ« vjetĂ«r nga Postrriba. Mund tĂ« ketĂ« qenĂ« nga Mes-Myslimi a Dragoçi por ne tĂ« gjithĂ«ve matanĂ« urĂ«s se Mesit u thoshin postrribakĂ« sepse emri i PostrribĂ«s ishte mĂ« i njohuri nĂ« ShkodĂ«r e rrethina. Quhej Haxhi, ishte sakat, njĂ« plak i moçëm hokatar tĂ« cilin nuk kishte nevojĂ« ta pyesje sepse e fillonte vetĂ« bisedĂ«n. E meqĂ« ishim tĂ« rinj asokohe na thoshte, “bĂ«ji njĂ« nder plakut, ik na blej njĂ« bukĂ« gruni se kollomoqin nuk e ha as dreqi.”
Nuk e di e njihte apo nuk e njihte babain tim, por ai thoshte”MĂ«sues PalokĂ«n, po, e kam njohtĂ«”. Ndoshta Haxhiu i shkretĂ« thoshte ashtu pĂ«r hir tĂ« bukĂ«s se grunit qĂ« shitĂ«sja atij nuk ja jepte ani pse rrinte me orĂ« tĂ« tĂ«ra para dyqanit dhe priste qĂ« ne ta ndihmonim tĂ« mos ikte me torbat bosh nĂ« PostrribĂ«. GjithmonĂ« kam qenĂ« kureshtar dhe nuk kishin tĂ« mbaruar pyetjet qĂ« i bĂ«ja tĂ« moshuarve. Kur e pyeta njĂ« herĂ« se a dhimbtĂ« kĂ«mba e a merrte ilaçe, ai bĂ«ri sikur nuk e dĂ«gjoi  pyetjen. Mesa dukej nuk donte tĂ« kujtonte diçka qĂ« ishte ma e fortĂ« se dhimbja e plagĂ«s.
“Ka keq e ma keq”- me tha njĂ« ditĂ«.-“ UnĂ« te paktĂ«n e kam gomarin po njĂ« shoku jem nuk e ka as gomarin e ka mbet nĂ« shpi.” Pastaj kalonte me hoka tĂ« cilat nuk e di pse na i thoshte dhe çfarĂ« ishte kuptimi i vĂ«rtetĂ« i tyre. FshatarĂ«t shpesh kanĂ« njĂ« kod tĂ« vetin nĂ« tĂ« folur qĂ« ndryshon kuptimin e fjalĂ«ve. “Ne mos marrsha sot bukĂ« gruni me vedi do tĂ« shkoj puna si atij qĂ« shkoi nĂ« Domen”- tha njĂ« ditĂ«. Dhe qeshi me vete.
“Si asht puna e atij domnorit?”- e pyetĂ«mNisi tĂ« recitonte ngadalĂ« kĂ«to fjalĂ«:
“Ku ishe? NĂ« Domen. Çka na solle? Kromen.
Drishti qe i pat mendtĂ« hangri ato qĂ« lanĂ« qent”. Padyshim qĂ« Haxhi fliste nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« figurshme. Nuk Ă«shtĂ« se i krijonte vete kĂ«to shprehje, se ato ishin pjese e zhargonit popullor tĂ« krahinĂ«s, por mĂ«nyra si e thoshte dhe e lidhte me bukĂ«n e gojĂ«s na vinte nĂ« mendime. Haxhiu plak ishte burrĂ« i mençur dhe hokat i bĂ«nte kinse pĂ«r tu dukur se ishte i kĂ«naqur nga jeta. Nuk na u durua njĂ« herĂ« pa e pyetur se çfarĂ« kishte pĂ«suar ai shoku i tij fatzi qĂ« nuk dilte dot as nga shtĂ«pia.
Veç ti shihje sytë e Haxhiut atë çast, si një vetëtimë në qiell të kthjelltë.
“Po more rrezikziu. E ngatĂ«rruan me do tĂ« tjerĂ« fatzi dhe i morĂ«n ti pushkatonin. Ishte ditĂ« e tĂ« gjithĂ« ata, 16- a 18 burra, si i pushkatuan i lanĂ« aty nĂ« njĂ« gropĂ« tĂ« madhe ku i hodhĂ«n veç  pak dhe pĂ«rsipĂ«r qĂ« tĂ« mos i shqyenin qentĂ«.
Ky rrezikzi kishte marrĂ«  disa plumba nĂ« trup, por kishte mbet gjallĂ«. Nisi me luajt mes trupave e nĂ« njĂ« farĂ« kohe vuni re se kishte ra nata. AtĂ«herĂ« mezi doli prej gropĂ«s. Ju deshĂ«n disa orĂ« sa tĂ« shkonte zvarrĂ« deri nĂ« shpi tĂ« vet. Qeni lehi,  por e njofti tĂ« zotin e nisi me kja si kjajn qentĂ«. NjerĂ«zit nĂ« shpi nuk po mujshin me dalĂ« jashtĂ« nĂ« Ă«rrĂ«sinĂ«,  por ma sĂ« fundi kur nisi me kris dera, e hapen e thirren “Po kush je ti more?”, Rrezikziu tha jam filani. E kishin kja njĂ« herĂ« pĂ«r sĂ« dekuni e tash po e kjanin pĂ«r sĂ« gjalli. E ngritĂ«n dhe e futĂ«n nĂ« shpi, i lanĂ« plagĂ«t, i dhanĂ« bukĂ« e nuk po dinin se çka me ba me njeriun qĂ« e dinin nĂ« vorr tĂ« pushkatum. E pleqĂ«nuen mirĂ« e mirĂ« dhe nga frika se mos pushkatonin edhe pjestarĂ« tĂ« tjetĂ«r tĂ« familjes, vendosen qĂ« tĂ« nesĂ«rmen ta dorĂ«zonin. Dhe ashtu banĂ«. Kur u mor vesh nga pushteti, u thanĂ« tĂ« mos flisnin me askĂ«nd e tĂ« mos thoshin asgja. Rrezikziun e morĂ«n, i banĂ« njĂ« gjyq tjetĂ«r te mshehtĂ« e meqĂ« e kishin marrĂ« krejt kot, pa asnjĂ« lidhje me kryengritjen dhe nuk i gjetĂ«n pushkĂ«,  vendosen ti jepnin 20 vjet burg. Nuk bani veç gjysĂ«n e doli sakat prej plumbave qĂ« kishte marrĂ«. GjallĂ« e pĂ«r gazep asht edhe sot...”
Haxhiu i Postrribës na shikonte ne e ne e shikonim atë. Asnjë palë nuk reagonte se nuk donim të vinim njëri-tjetrin në pozitë të vështirë, aq me tepër se këto biseda ishin delikate. Gjithsecili kuptoi aq sa deshi. Aty u thanë e aty u lanë. Haxhiu merrte rrugën drejt verilindjes mbi gomarin e tij dhe hejbet me bukë dhe ne në Gjuhadol vazhdonin jetën në rutinën e përditshme. Gjithmonë pyesja veten, por jo atë, ishte apo nuk ishte Haxhiu njeriu që kishte dalë nga varri. Kjo skene më rrëqethte.
Edhe pse kaluan shumĂ« e shume vite,  kurrĂ« nuk mu largua mendimi se  kĂ«tĂ« histori treguar pĂ«r njĂ« tjetĂ«r rrezikzi e kishte pĂ«suar vetĂ« Haxhiu sakat qĂ« vinte nga Postrriba nĂ« ShkodĂ«r mbi gomarin e tij pĂ«r tĂ« blerĂ« ndonjĂ« bukĂ« gruri  “se kollomoqin nuk kishte dreq qĂ« e hante”.

Ashtu mĂ« ka mbet pĂ«rgjithmonĂ« nĂ« kujtesĂ«n time  Haxhiu nga Postrriba.

Piktura "Plaku i Postrribës"nga Kol Idromeno
Editor: ©