Erdhëm, u pamë, ç'fituam?/ Protesta e 17 tetorit në Tiranë / nga K.P. Traboini

ERDHËM, U PAMË, Ç' FITUAM?  / Mbi protestën e 17 tetorit në Tiranë.

Nga Kolec P. Traboini

 

Shumë tollovi e shumë akuza të ndërsjellta po duken mediave në Shqipëri dhe Kosovë për pjesëmarrjen a jo në protestën e 17 tetorit në Tiranë. Mbërriti puna deri atje saqë kush nuk mundi a nuk deshi të manipulohej politikisht të anatemohej si tradhtar dhe antishqiptar. Kësisoj marrëzia nuk kishte një cak ku të ndalej.

E kam përkrahur UÇK kur gazetarët e Tiranës e madje dhe Prishtinës e quanin segment i zgjatur i UDB e agjentë të Beogradit. Kam shkruar nga Bostoni në përkrahje "Djemtë e UÇK janë Dankot e populli shqiptar" publikuar në Boston më 31 mars 1998, kur ata mallkoheshin e akuzoheshin prej niveleve të ulëta mediokre të gazetarisë, kur me njërin prej tyre të paktën kam polemizuar. E tash ai po shkruan se kush nuk ka dalë në protestë është antikombëtar. Ec e besoje po deshe. Por unë e di se në lukuninë e gjarpërinjëve ndërrohet lëkura çdo pranverë. E pse mos ta ndërrojë ai gazetaruci i Tiranës.

Dola apo nuk dola në protestë edhe unë dëshiroj të dalin të pafajshëm. Por ata burra nuk ndihmohen duke bërë gërr-verr nëpër protesta kundër gjykatës, por qeveria shqiptare ti shtojë 30 milion Euroveve që ka dhënë qeveria e Albin Kurtit për mbrojtjen e komandantëve edhe 15 milion euro nga ana e saj. Kështu mbrohen komandantët, solidaritet me vepra e jo me fjalë. Çfarë kuptimi ka protesta apo vidioklipet nëse nuk jep asnjë cent për mbrojtjen e tyre. Ata mbrohen në Hagë zotërinj e jo në Tiranë. Dhe që bota të mos na konsiderojë si njerëz që nuk e dimë çfarë bëjmë, tubimi të bëhej pak më i butë e më i zgjuar nga organizatorët, jo duke protestuar ndaj organeve të drejtësisë, por solidaritet e përkrahje për komandantët e UÇK-s me besim se do të dalin të pafajshëm.

Kush vallë ka interes që organet e drejtësisë, Gjykata Speciale e Kosovës të atakohet e të acarohet?

Prandaj në Tiranë më shumë se fjalë që në fund të ditës nuk thonë asgjë dhe harrohen, të bëjë një veprim konkret duke derdhur 15 milion Euro në fondin e mbrojtjes së komandantëve të UÇK-s. Përndryshe tubimi i 17 tetorit nuk është kurrgjë tjetër veç një manovër politike djallëzore për ti futur Albin Kurtit shkopinj nën rrota, kësisoj për ta pamundësuar krijimin e qeverisë së re.

Nëse është kjo e fundit, bëhet e dukshme kush është antikombetar dhe kush punon e financon që në mes të shqiptarëve të Shqipërisë e Kosovës të mos ketë kurr harmoni, por gjithmonë të ketë grindje e mosmarrëveshje.

 

Shkrimi "Djemtë e UÇK-s janë Dankot e popullit shqiptar"

"Albanian of Boston", K. P. Traboini, Boston, 31 mars 1998:

RTSH - mediokrriteti në pantheon - nga K. P. Traboini

RTSH - MEDIOKRITETI NË PANTHEON 

Nga Kolec P. Traboini

RTSH është një televizion parazit që konsumon si lubi paratë e shqiptareve.  Nuk e shohim fare sepse ka emisione të dobëta dhe mungon kultura e dijet, intervistojnë pa ditur asgjë për krijuesin që intervistojnë dhe biseda bëhet banale fund e krye, .... deri tek pyetja sa të dashur ke pasur në jetë. Neveri. Dalin e flasin për filmat e kohës së komunizmit ca që nuk e kanë idenë e filmit e kanë kurajon e thonë "Isha e re dhe i shihja filmat dokumentar". Kësisoj meqë i ka parë konsiderohet si specialiste e filmit. Çfarë mediokriteti. Pa le asnjë problem i rëndësishëm në jetën e qytetareve nuk trajtohet. Problemet e nivelit të jetesës, pensionet e rrogat e vogla, ushqimet e ilaçet që përditë shtrenjtohen, madje dyfishohen. Indeksimi i rrogave e pensioneve shtyhen në kalendat greke. Kur bëhet indeksimi më 3 % pensionistin e ka lënë zemra. Se helbete na servirin domate, speca e pjeshkë me helm dhe nuk dimë të këtë bërë ky kinse televizion publik një investigim. Po për bukën me grurë nga Serbia a ka një investigim? Po vaji, po djathi, po qumështi...me këto duhej të merrej televizioni publik sepse për këtë derdhen miliona euro nga taksapaguesit shqiptarë.

Dhe është bërë ky farë Televizioni vend çokash, vend punë për tarafet familjare e politike,  e tralala muzikë e valle. Pa pikë interesi. Pa pikë përgjegjësie, pa pikë turpi.

Ky televizion shtetror ( kinse publik),  edhe po të mbyllej nuk do prishte punë sepse nuk ka interes, nuk ndiqet. Më mirë do të ishte të kthehesh në televizione të vogla publike lokale, por jo kombëtare. Dhe shpenzimet marramendëse do të uleshin. Buxhete marramendese kur jemi vendi më i varfër në Europë. Tmerr!

Pa le kur marrin rrogat në RTSH dhe ndërkohë marrin dhe programe shtesë  me financime, rrogë mbi rrogë 50 milion lekë për 14 orë punë, paguaj o popull, niveli i programeve shumë i dobët madje antiedukativ. Po kush të lë more në televizione publike në Amerikë të drejtosh emisionin me shalë jashtë duke i treguar brekët të intervistuarit, a të pyesësh për jetën intime private pa asnjë interes publik, e hahahaa si histerike. RTSH për injorancë e banalitet ja kalon edhe televizioneve private. 

Televizion ku  mediokrriteti e banaliteti janë në Panteon.

A ka kush të argumentojë pse duhet ky Televizion kinse publik shqiptar dhe pse duhet të paguajmë me përdhuni. A ka ndonjë ligj që e mbron qytetarin nga pagesat e dhunshme kur ti nuk pranon të jesh konsumator i mediokrriteteve e banaliteteve të zyrtarizuara nga Parlamenti, ky sovran me deputetë delirantë që nuk e dinë ku e kanë kokën?

-----------------------------

Autori i shkrimit ka qenë kineast për 16 vjet në Kinostudio.

Masakra komuniste e Libohovës - nga K. P. Traboini

 

MASAKRA KOMUNISTE E LIBOHOVËS
Nga Kolec P. Traboini

Ndërkohë që kishte plasur një debat i madh a duheshin nderuar si martir të demokracisë 65 shqiptarë të pafajshëm që pushkatoi katili Mehmet Shehu në shtator 1943, shumë njerëz me lidhje gjaku apo shpirtërore me komunizmin e konsiderojnë këtë dekorim një gabim i madh. Në këtë kor bretkosash postkomuniste nuk ndenji pa u përzierë edhe gërmadha e diktaturës Vito Kapo, e cila e lëshoi zërin e saj si qyqe vjeshte në mbrojtje të krimeve të komunizmit. Lexoni çfarë tha atbotë kjo hata e zezë: “Nuk ka gjë më të ulët. Si mund të dekorosh ata që u bashkuan me pushtuesin e huaj kundër partizanëve, bijve të popullit. Ata kanë qenë dhe mbetën tradhtarë të Shqipërisë që jo vetëm nuk duhen dekoruar, por nuk duhet të zihen fare në gojë”.
Ajo plakë e rrjedhur, gruaja e eksponentit të komunistëve shqiptare Hysni Kapo, kërkonte t'ju mësonte shqiptarëve se çfarë duhej të bënin a të mos bënin. Ajo kishte guximin të mos i quante as shqiptarë ata që u vranë egërsisht nga Mehmet Shehu, por thjeshtë e me përçmim: ballistë. Dhe as të analizonte sadopak se në çfarë rrethanash u vranë mizorisht ata 65 njerëz. Vito Kapo bënte sikur nuk dinte se pak më parë ishte bërë Marrëveshja e Mukjes ku partizanë e ballistë ranë dakort që me çlirimin e Shqipërisë do ta ndanin pushtetin në mes tyre. Nuk thoshte fare Vito Kapo se ishin komunistët të udhëzuar nga miku i saj dhe armiku i popullit shqiptar Dushan Mugosha, që prishën në mënyrë të njëanshme Marrëveshjen e Mukjes. Nuk thoshte plaka komuniste në buzë të varrit, se tash e morën dreqërit në ferr, as faktin se kur u bë ajo masakër në Lushnjë nuk kishte pushtues askund. Sepse italianët kishin kapitulluar ndërsa gjermanet ende nuk kishin ardhur në tokat shqiptare prandaj nga na dalin këto viktima të komunistëve që të kenë qenë bashkëpunëtorë të pushtuesve. Vito Kapo ka qenë në forumet udhëheqëse të komunistëve rreth pesë dekada, edhe ministre ka qenë dhe e di mirë mënyrën si funksiononte demagogjia, gënjeshtra dhe propaganda komuniste. Prandaj dhe në mënyrë krejt mashtruese i akuzonte 65 viktimat e pushkatuara si bashkëpunëtorë të armikut pushtues, kur ato ditë pushtues nuk kishte asgjëkundi në Shqipëri.
Po se çfarë ishte mashtruesja Vito Kapo më mirë se kushdo e dinë libohovitët. Sulejman Jusufati, ndjesë pastë, që nxirrte gazetën "Libohova" më tregoi një histori që lidhet me këtë eksponente të diktaturës vrastare.
Ka një ngjarje gjatë viteve të luftës që e tregon shpirtin gjakësor të asaj shtrige të kuqe komuniste. Dihet se në mes të libohovitëve, për shkak te ndarjes partizanë e ballistë kishte plas një luftë vëllavrasëse. Secila palë, herë partizanë e herë ballistë, vinin në këtë qytet paqësor dhe bënte terror mbi popullsinë, rrëmbenin qytetarë dhe i pushkatonin. Me mizore nga këta ishin partizanët. Në një nga këto ardhje, një njësit partizan rrëmbeu rreth 15 libohovitë dhe i mori me vete për ti dërguar në shtabin e përgjithshëm të ushtrisë së Enver Hoxhës në Odriçan. Atje improvizuan një gjyq dhe dy nga libohovitët që i mbanin rob, u vendos ti dënonin me vdekje. Fillimisht i lanë të lidhur nën hijen e një peme deri sa të vinte koha për ekzekutimin. Andej kalon partizania Vito Kapo që atë kohë shërbente në pranë shtabit të Enver Hoxhës dhe Dushan Mugoshës. Afrohet te robërit libohovitë dhe pyet se çfarë janë këta. I thanë i kemi sjellë nga Libohova e janë familje nacionalistësh. Vito Kapo që ishte vetë nga Zagoria, i njihte libohovitët ndaj iu afrua dhe i pyeti një për një. Pasi bëri këtë gjë u takua me atë që drejtonte gjyqin dhe e pyeti se sa do të pushkatonin.
- Dy, i tha ai partizani, - besoj se kaq mjafton. Të tjerët do ti lëmë të lirë.
- Jo, - thërriti partizania Vito Kapo. - Jo, dy janë pak, por të pushkatoni katër.
Pastaj shkoi tek ata që i mbanin të lidhur, zgjodhi dhe dy të tjerë, e kështu të katërt i mbajtën. Të tjerëve u thanë të iknin e po të donin mund të futeshin në radhët e partizanëve. Të katërt ata që i ndanë në një anë pas pak i pushkatuan. Kështu që shpirtrat njerëzorë të Riza Selamit 75 vjeç, Hyse Zhuhuni poet popullor, Bilal Ruçit dhe Sefer Tusunit memec janë në ndërgjegjen e pavrarë të shtrigës komuniste Vito Kapo që mbeti me shpirt katil deri në vdekje.
Meqë kam shkruar e botuar një libër "Libohovitët e Amerikës" dhe kam botuar shpesh tek gazeta "Libohova" e shoqatës "Avni Rustemi", jam i interesuar për çdo fakt historik që lidhet me këtë qytet. Kam në kujtesë edhe kërkesën që i bëra përgjegjësit të Kulturës së Libohovës në vitin 1980 kur po përgatitesha të bëj filmin dokumentar biografik për Avni Rustemin. I kërkova libohovitit të më çonte të shtëpia e Avni Rustemit.
- Te muzeu, - saktësoi ai.
Gjithnjë duke menduar se muzeu ishte shtëpia e Avniut i thashë:
- Këtu ka lind Avniu?
Libohoviti tundi kokën e nuk po fliste. Pasi heshti pak më tha:
- I kemi pas punët e ngatërruara këtu në Libohovë gjatë luftës.
- Si kudo, - i thashë dhe kërkova shtëpinë.
- Nuk ka shtëpi Avniu - më tha me hezitim. Pastaj duke parë këmbënguljen time me çoi tek një vend i rrenuar, një ish shtëpi e lënë në harrim ku dukeshin muret e themeleve mbuluar nga shkurret.
Libohoviti më shpjegoi se ishin bërë shumë vrasje e djegie shtëpish. Me këtë rast ishin ekzekutuar tre nipat e Avni Rustemit, Qazim Rustemi djali i vëllait të Avni Rustemit, Kaso Rustemi djali i xhaxhait të Avni Rustemit, Nexhmie Rustemit e shoqja e Kaso Rustemit dhe Pëllumb Rustemi, 15 vjeç, djali i Kaso Rustemit.
Nga heroi Avni Rustemi nuk kishte mbetur asgjë veç këto rrënoja.
I kisha thënë Sulejman Jusufatit pse nuk shkruani në gazetën "Libohova" për masakrat që janë bërë në këtë qytet, janë të përbindëshme. Nuk kanë vrarë italianet e gjermanët së bashkë aq sa kanë vrarë komunistët në Libohovë. Ai si u mendua më pat thënë:
- Janë plagë të rënda që ende dhëmbin. Nuk duam t'i trazojmë.
Kohët e fundit gjeta një shkrim të libohovitit inxhinjer Bexhet Çobani që kishte rradhitur emrat e viktimave të cilat po i përcjell.
Masakra komuniste mbi Libohovën nisi në gusht të vitit 1942 kur me atentat vranë intelektualin 1-Avni Voshtina, pronari i një kafeneje në qendër të Libohovës. Ai dinte disa gjuhë të huaja dhe i përkthente klienteve të lokalit lajmet nga stacionet italiane. Organizata komuniste e qytetit të Libohovës mori vendim dhe i bënë atentat gjatë rugës që shkonte për në shtëpinë e vet. E vranë thjeshtë se përkthente lajme, komunistët injorantë përkthimin e lajmeve e quajtën propagandë kundër ushtrisë së kuqe të Moskës.
Në 14 Shtator 1943 u kap në pabesi 2-Rukmedin Dino, i cili vinte nga Tirana dhe së bashku me 3-Ramiz Lilen, 4-Safet Tusunin dhe 5-Braho Peça të cilët e shoqëronin i çuan në Poliçan ku ndodhej shtabi partizan i Zonës dhe i ekzekutuan.
Gjatë muajit shtator 1943, nga një skuadër terroristësh partizanë sulmohet stani veror i Beqajve i cili ndodhej në mal mbi Labovën e Kryqit, pa asnjë shkak, 6 barinjtë të cilët i zunë në pabesi dhe i çuan në shtabin partizan në Poliçan. Gjyqi partizan i dënoi me vdekje që të gjashtë dhe bagëtinë ua rëmbyen. Deri në atë periudhë Beqajt mereshin vetëm me punët e tyre si blegtorë.
Personat e ekzekutuar ishin:
6-Shaban Beqo 65 vjeç,
7-Kajtaz Beqo,
8-Alush Beqo,
9-Pëllumb Beqo,
10-Dule Beqo,
11-Fejzo Beqo.
Në një natë të errët në fund të shtatorit e fillim tetori 1943, çeta terroriste komuniste sulmoi me egërsi lagjen Marinë, ku shpërthyen bomba mbi banorë civilë (gra, pleq e femijë) të pambrojtur ku dogjën shumë shtëpi, shumë banorë u plagosun, ngelën të vrarë 6 vetë. Asnjë nuk e priste këtë hakmarrje mbi lagjen Marinë dhe familjen e heroit të Popullit Avni Rustemi.
Viktimat ishin:
12-Qazim Rustemi djali i vëllait të Avni Rustemit,
13-Kaso Rustemi djali i xhaxhait të Avni Rustemit,
14-Nexhmie Rustemit e shoqja e Kaso Rustemit.
15-Pëllumb Rustemi vetëm 15 vjeç, djali i Kaso Rustemit.
U vranë gjithashtu
16-Ahmet Ruçi 16 vjeç.
17-Malo Laze, banor i lagjes Marinë.
Në fund të tetorit 1943 e gjithë Libohova u sulmua nga forca të shumta partizane të ardhura nga gjith qarkori. Gjatë këtij terrori mbi banorë të pafajshëm u torturuan dhe u vranë 14 libohovitë të pafajshëm:
18-Tale Xhaxho 65 vjeç, merrej me bujqësi.
19-Nexhat Cico 60 vjeç, merrej me bujqësi dhe blegtori.
20-Bahri Peça 40 vjeç, merrej me bujqësi dhe blegtori
21-Mukin Ruçi 20 vjeç, e morën të sëmurë nga shtrati dhe e pushkatuan.
22-Nelo Rudi, një trim i rallë pjesmarr
ës në luftën kundër andartëve Grekë në 1914.
23-Sehid Bejleri vritet në Teqe mëhallë.
24-Nezir Shuaipi 40 vjeç teneqexhi, vritet para shtëpisë.
25-Bajram Leko vritet në lagjen Kalista.
26-Mustafa Kodra vritet në lagjen Kalista.
27-Selam Beqiri vritet në lagjen Kalista.
28-Ahmet Idrizi 52 vjeç mësues, vritet para shtëpisë së tij.
29-Hiqmet Gugo, 44 vjeç, e çojnë në Poliçan dhe e ekzekutojnë.
30-Eqerem Gugo, i biri 17 vjeç, e çojnë në Poliçan dhe e ekzekutojnë.
31-Servet Bashaka, e pushkatojnë në Labovën e Kryqit.
Në 17 Shtator 1943 kapen nga njësitet guerile komuniste në qytetin e Kavajës dy studentët libohovitë që kishin mbaruar studimet universitare në Itali dhe pjesmarrës në Konferencën e Mukjes, dërgohen në Pezë ku pushkatohen:
32-Besnik Çano,
33-Qeramudin Sulo.
34-Me urdhër të Enver Hoxhës në fillim të tetorit 1943 rrembehet e pushkatohet Hadi Kasimati, juristi i shquar Libohovit i cili jetonte në Korçë dhe ishte vetëm 25 vjeç.
Në 14 Shkurt 1944, Libohova u mbyt në gjak.
Natën e errët në orën 23.00 Libohova rrethohet me mbi 500 trupa partizane dhe me egërsi u lëshuan kundër popullit të Libohovës (gra,fëmijë, pleq) një terror i paparë. Lufta vazhdoi deri afër mëngjesit, lagjet Teqe Mëhallë dhe Marinë ishin pothuajse të boshatisura. Agresorët afër mëngjesit mbasi vranë, plagosën, dogjën shtëpi u larguan për në Poliçan. Në Libohovë ra zia, dëgjoheshin vetëm vajtimet e nënave dhe grave në Loçan, ku shumë nacionalishtë ngelën të vrarë e shumë të tjerë pa shtëpi, ushqime dhe të plagosur, një tragjedi e vërtetë
Komunistët vranë 32 libohovitë:
35-Shiko Peça, ish komandant i çetës së Libohovës në Luftën e Vlorës 1920, patriot.
36-Xhevat Peça, djali i Shiko Peçës .
37-Shefki Peça, djali i Shiko Peçës.
38-Shezo Myslimi, komandant i çetës së ballit kombëtar.
39-Sulo Bilibashi,
40-Sado Bilibashi,
41-Kadri Leko,
42-Masar Ruka,
43-Braho Bano,
44-Hasan Bano,
45-Teme Hysa
46-Enver Hysa,
47-Çerçiz Hysa
48-Mujo Çepo
49-Servet Çepo
50-Seit Roshi
51-Sulo Ruçi
52-Islam Ruçi
53-Daut Karavidha
54-Sherif Hunda
55-Teki Kodra
56-Shefqet Beqo
57-Tajar Beqo
58-Ramo Rustemi
59-Izet Tusuni
60-Eqerem Tusuni (i biri )
61-Baftiar Havo
62-Vedat Lulushi
63-Neshet Sinani
64-Neshet Shyti
65-Ramo Maçi
66-Xhelal Maçi
Në 19 Shkur 1944, pushkatohen 4 libohovitë me gjyqin partizan në Poliçan:
67-Riza Selami, 75 vjeç
68-Hyse Zhuhuni, poet popullor
69-Bilal Ruçi,
70-Sefer Tusuni, memec.
Viktima të terroristëve komunistë ishin dhe 6 të tjerë:
71-Sulo Ismailati,
72-Fehmi Kulla, nga Nepravishta
73-Selami Bilibashi, nga Nepravishta
74-Vesaf Hoxha, nga Nepravishta
75-Nazif Mushi, nga Nepravishta
76-Xhafer Mushi, nga Nepravishta
Mbas marjes së pushtetit nga komunistët në 1944 u dënuan me vdekje 5 libohovitë në gjyq ushtarak:
77-Hysen Havo, në vitin 1945
78-Nole Roshi, në vitin 1945
79-Nevrua Beqiri, në vitin 1945
80-Llahmi Rustemi, në vitin 1945
81-Idajet Kulla, në vitin 1947
U burgosën dhe vdiqen në burg 8 libohovitë:
82-Hajri Neviri vdiq në burg
83-Shazivar Islami vdiq në burg.
84-Hyqmet Roshi vdiq në birucë me tortura.
85-Muharem Bejleri vritet në burg
86-Nevruz Bejleri vdes në birucë
87-Fuat Asllani ish ministër
88-Myzafer Pipa e vranë në qeli Shkodër
89-Abaz Shehu vdes në burg,
Libohova martire, 89 të vrarë, të masakruar, a të djegur të gjallë, pleq, gra e fëmijë, duke përfshirë ekzekutimin e tërë familjes së heroit Avni Rustemi, të cilit i dogjën dhe shtëpinë. Libohova ka heshtur, e si te mos hesht e të pikëllohet kur kurrnjë kriminel i Enver Hoxhës nuk u gjykua, kur duheshin varë në mes të sheshit, te rrapi shekullor i qytetit të Libohovës.
Jo revansh, jo për atë Zot, por drejtesi, jo hakmarrje, por ti jepej çdo krimineli komunist atë që e meritonte.
Pyetja që shtrohet është si nuk kanë turp faqezinjtë të festojnë ditën e kinse çlirimit të qytetit, kur ajo ishte dita e një masakre e terrori të pa parë në historinë e Libohovës. Asnjë pushtues nuk ka vrarë në Libohovë aq shumë njerëz sa vranë komunistët. E akoma më tepër si mund që emri i njerit nga ata komandantat terrorist të njësiteve guerile komuniste, që ka masakruar libohovitët, emri i atij kriminelit pra, ti vihet një rruge në Tiranë, e kur, në kohën e demokracisë.
Gjithmonë kam menduar ku e gjetën komunistët atë urrejtje e atë frymë gjakatare kur u leshuan si hordhi e zezë vrastare në qytetin e Shkodrës e në Malësi duke bërë masakra të përbindëshme. Çdo ditë në muret e Rrmajit pushkatoheshim 5, 10 a më shumë njerëz, kalvar gjaku në Veriun e Shqipërisë. Veç kur kam lexuar për krimet e masakrën komuniste në qytetin e Libohovës e kam kuptuar se hordhite e Enver Hoxhës si bisha të egra e të tërbuara më parë e kishin bërë shkollën në gjakut në Libohovë e mbarë Jugun mbi popullin shqiptar. Ndaj kur u shfaqën në Shkodër e Malësi, por dhe në tërë Veriun e Shqipërisë, kriminelët ushtruan dhunën, mizorinë, etjen për gjak, torturat që u ishin bërë shprehi duke u dhënë falangave të tyre instiktet e bishave. Dhe këlyshet e Atilës na thonë të festojmë çlirimzezën, dyndjen e vrasësve, gjakpirësve, kriminelëve, xhelatëve, hordhive të zeza e më të egra që kanë parë këto troje. Pftuuuu. Racë e poshtër e fëlliqësi komuniste! Me tu dhimbtë përshtyma mbi fytyrën tuaj!

_________________
Autori i shkrimit është krijues i filmit "Avni Rustemi" 1982 dhe i monografisë "Libohovitët e Amerikës" Boston 2016, si dhe mjaft shkrimeve për libohovitët në gazetën "Libohova" të shoqatës "Avni Rustemi".

Lavdi trangujve tanë kombëtarë - ese nga Kolec P. Traboini

LAVDI TRANGUJVE TANË KOMBËTARË
Kolec P. Traboini 

Rrinë e na flasin me orë të tëra nëpër televizione për meritat që kanë shefat e tyre politikë në ardhjen e demokracisë e në transformimin e Shqipërisë sikur të kishim hipur në maj të pikaloit.
A ka njeri të më shpjegojë një gjë, po flasim për beteja në Termopile, në Çanakala, në Albulenë, në rrethimin e Shkodrës 1478 ku qëndresa zgjati 10 vjet apo për kaosin e vitit 1991-1992 ku, se kush po përpiqej të kapte një copë tokë, një fabrikë a uzinë, por më shumë një kolltuk në qeverisje. Mos vallë na kish pushtuar kush e duhesh luftuar për çlirim? Dhe duhej trimëri për ta përballuar? Po, po, na kish pushtuar dallgëdia. Po ku kishin qene këta trima që si dy tufa çakejsh, ish komunista, ish spiunë, a bij të kuadrove të lartë të nomeklaturës, të llangosur kuq e blu luftonin për kolltuk, ku gjeja e parë që do bënin ishte të vidhnin popullin e vet. E vlerësoj vështrimin shumë realist në përshkrimin e luhatjeve të personalitet të një figure qëndrore të viteve 90, por në kushtet e sotme të një mediokrriteti e agresiviteti të turmave duhet me të vertetë kurajo për të artikuluar të vërtetën, aq më tepër bëhem konfuz kur shoh të shkruajnë në komente trim ky e trim ai. Po me se, e çfarë kriteri përcaktohet trimëria.
Se kështu me yrysh e hovada, budallai më i madh duhet të jetë trimi më i madh në këtë vend. Dhe kësisoj trimash që e vrasin tjetrin se, "me pe vëngër" ka plot. Jemi vendi i trimave. Vendi që u këndon hajdutëve të piramidave financiare.
Kur flasim për ndryshime të mëdha historike nuk ndahen cilësitë, as lavditë, siç ndajmë tortën për ditëlindje. Trimëria e mençuria shkrihet e treten në një, pa arritur të kuptohet ku fillon njëra e ku mbaron tjetra. Si nuk ju ngrit një lapidar mendjes në këtë vend, ku shitet aq shumë e ka aq pak? Prandaj në 1991-1992 dhe më pas nuk di të ketë pasur trima kjo tokë. Ju veç tregoni përralla të lavdishme televizive. Lufta është bërë kaçakshe, me çeta e klane, hajdutështe dhe mendja flinte gjumë. Pa le kur përdorin dhe termin "karizmatik". Të mjerët ne për mjerimin ku kemi rënë, ku luftojmë për mbijetesë e pjerdh-flasim për ideale të mëdha dhe trimëri heroike rrugaçërore.
Më falni po unë jam shumë skeptik si për trimëritë ashtu dhe karizmen e liderëve sharlatanë dhe pupetave të tyre që e shkatërruan këtë vend. Çfarë kishin më shumë vende si Bullgaria e Rumania që u bënë antare të BE e ne pas dere që 32 vjet. Si nuk na ndihmoi sadopak karizma e liderucëve tanë që i pomponi nëpër asamble apo tollovi foltoresh?
Lavdi trangujve tanë kombëtar! Krenar për mediokrriteti kolektiv që fluturon me pras aty ku nuk thuhet.
Ndjesë për mënyrën "trimërore" të shprehjes, por thashë të bëhëm një herë "trim" dhe unë,... e mendjen e vura në gjumë.

A po i trazon Amerika ujrat e moçalit politik të Tiranës?- nga K. P. Traboini

A PO I TRAZON AMERIKA UJRAT E MOÇALIT POLITIK TË TIRANËS?

 

Nga Kolec P. Traboini

 
Çeshtja Pilinçi, si doli, nga erdhi, kush e solli, nuk është e lehtë për tu trajtuar, por hamendësime mund të bëhen. Duhet të jetë një grup shqiptaro-amerikanë që kanë biznese e të ardhura dhe kanë gjithashtu influenca. Ata interesohen për zhvillimet politike e ekonomike të Shqipërisë dhe të Kosovës, por gjithnjë kujdesshëm e në mënyrë të padukshme, jashtë vemëndjes se mediave të Tiranës dhe Prishtinës. Ata kanë vëzhguar në vazhdimësi sjelljen e deklarimet e gjithsecilit faktor politik nëpër vite dhe kanë një pasqyrë të qartë të gjëndjes së punëve të shqiptarëve në Ballkan.
Mesa duket janë nga ata që e kanë mbështetur Berishën nëpër vite, por e shohin se tashma e ka të vështirë, për të mos thënë të pamundur ardhjen me partinë e tij në qeverisje. Edhe "Non Grata" ti hiqet, Berisha e ka të humbur betejën për pushtet. Është i tejkaluar.
Dy a tre vjet më parë ky grupim lobistesh shqiptarë përtej oqeanit u përpoqën të ndikonin në skenën politike shqiptare në favor të krahut kinse i djathtë, por që operonte me dogma të majta, sepse asnjë çatmë të së djathtës nuk la komunizmi në Shqipëri. I shfarosi pa mëshirë. Jo vetëm si ideologji, por edhe si strukturë, madje deri dhe biologjikisht komunizmi u përpoq ti zhdukte pasardhësit e shtresave ish të pasura të mbetur trokë në vitin 1990. Çfarë mbijetoi u degdisën nga sytë këmbët nëpër botë sepse u ndërtua një platformë kinse demokratike që pasardhësit e mbramë të shtresave të pasura të mos merrnin asgjë, kështu të mbetura pa bazë materiale vetzhdukeshin. Kontributin themelor në këtë zhdukje e dha ligji 7501. Ky ligj konsakronte krijimin e një shtrese të re ku pronat do ti gëzonin jo ata që i kishin deri në ardhjen e murtajës së kuqe, por të trashëgimtarëve, të zbatharakëve të vitit 1944 që morën pushtetin dhe e ushtruan me dhunë gjysmë shekulli. Dhe ata pak që vetëm si emërtim quheshin të djathtë, ikën nga Shqipëria.
I vetmi vend në botë ku një pakicë e papërfillshme e të djathtës tradicionale shqiptare mbijetoi, ishte Amerika.
Të paktë, por veçse influenca në Shqipëri ishte fare e vogël dhe e pandjeshme. Merret me mend kur ulësh të analizosh ngjarjet e vitit 1990. Kjo pakicë në Amerikë më shumë ja ndjente nevojën e konsultimeve me kreun e regjimit në rënie, Ramiz Alia, se sa kishin interes dhe te merrnin pjesë në zhvillimet politike në Shqipëri. Duke mos e njohur terrenin e realitetin shoqëror në atdhe, u arrit deri atje sa diktatori në rrënim Ramiz Alia ju serviri skemën politike, madje ju afroi dhe emrat e liderëve të së ardhmes, të gjithë pjesë e nomeklaturës komuniste që mund të ndërronin ngjyrat e kostumit apo pardesyve, por konstrukti, trupëzimi, mentaliteti ishte i njëjtë, brumë komunist. Kësisoj e djathta mbeti vetëm fjalë, e më së shumti fjalë në erë. E majta po trashëgimtare e partisë komuniste terroriste shqiptare. Se si mund të ishte i djathtë tradicional një njeri që shiste tre banane në rrugë? Si mund të ishte konservator një tjetër që nuk kishte as shtëpi e as katandi. Fillikat. E mos o Zot, si mund të ishin të djathtë ish sekretarët e Partisë komuniste apo kuadrot e lartë të saj. Si mund të ishin të djathtë spiunët e Sigurimit të shtetit që na u bënë ministra e deputetë të Partisë kinse të djathtë?
Por fatet e kombeve jo rrallë i vendosin ata që për atë komb asgjë nuk dinë. Kësisoj lobi shqiptar në Amerikë, hija e Diasporës së viteve deri në 1920, bashkëpunoi me diktatorin komunist për kalimin e pushtetit në duart e po ish komunistëve ku ish të përndjekurit bënin rolin e ornamentit dekorativ. Dhe me tragjikja në popullin shqiptar asnjë nga kriminelët e komunizmit nuk u dënua, madje morën edhe mirënjohje civile dhe pensione të veçanta.
Kohëzgjatja plot eksese e Berishës në pushtet, rroposja e Nanos, deri në ardhjen e Edi Ramës, që vjen e nuk di të ikë, e vuri sërish në moto diasporën shqiptare të Amerikës e cila në tre dekada flinte e nanuriste, por në gjendje paniku kur u erdhi zgjimi. Veçmas pas daljes nga pandemia e përbotshme që tkurri popujt e solli plot pasoja edhe nder shqiptarë.
Tabloja sinoptike e politikës shqiptare ishte në kaos. Një parti socialiste që sundonte solide në qeverisje të turbullt, ku qeveritarët deri në rangjet më të larta, zevëndëskryeministri, vidhnin sa fshehur aq hapur, shpallja non grata e eksponentit kinse karizmatik Sali Berisha, një opozitë që luftonte me vetveten si Don Kishoti me mullinjtë e erës, deri në rrethimin e selisë e vërshimin e verbër e marrëzisht të dhunshëm, e partisë blu që të kujtonte betejat mesjetare. Shto luftën groteske për vulën ku u përfshinë si në qorrsokak edhe gjyqtarët mediokërr, kjo tablo i vuri në panik dhe lobin shqiptaro- amerikan, që ishte dhe ai, në një dozë sado të pakët, kontribues në krizën politike shqiptare. Veçmas në katrahurën e asaj që në fasadë shënohej si e djathtë e në thelb ishte e mbetet parti klan.
Berisha duke qenë një njohës i mirë i psikologjisë së turmave, arriti të shkatërrojë marionetën, të cilit i vuri epitetin tallës "brava" që vetë e kish krijuar, rimori kreun e partisë me vulë e kusur e, anipse elektoratin gri nuk e bindte dot, arriti të krijojë rreth vetes një skalion servilash të devotshëm e të dobishëm.
Papritur në Tiranë, nga përtej oqeanit u shfaq shqiptaro-amerikania zonja Evi Kokalari, nga një familje patriotësh gjirokastrit, me njohje të mira në rrethin republikan në Washingtin DC dhe New York. Ajo u rradhit në krah të Sali Berishës, kësisoj duke ndezur shpresën se me ardhjen në pushtet e të djathtës konservatore në Amerikë, do ndryshonte dhe qëndrimi ndaj politikanit Berisha që vuante "Nongratën" e tij por kusuret i hiqte partia. Prania e saj ndikoi deri diku në "triumfin" e Sali Berishës mbi të vetët dhe djalin shpirtëror "plangprishës" Lulëzim Basha.
Por ky solidaritet i të ardhurës nga Amerika ishte një behar i shkurtër në skenën politike plot ambicje dhe stërkamca. Rritur dhe edukuar në shkollat amerikane ajo nuk mund të përshtatej me metodat bizantine të "karizmatikut" të djathtë, që më shumë se sa potencialet intelektuale preferonte sejmenët e bindur e kryeultë që e shihnin si babazot e perëndi. Gjithçka që ndodhi në këtë prishje mund të klasifikohet si Casus Belli "Këlliçi". Shqiptarët, që u pelqen të thonë gjërat troç shprehen "për të çarë një trung duhet një pykë" - dhe pyka u gjet, ani pse emrin e ka si armë e kohës së osmanëve.
Belind Këlliçi humbi garën për kryetar Bashkie i Tiranës ndërsa aktivistja Evi Kokalari veç e avancoi platformën e saj për të bërë më konservatore të djathtën në Shqipëri, megjithëse ishte jashtë forumeve të PD. Në paraqitjet e saj në mediat publike ajo u shpreh se Berisha duhej të tërhiqet e ti dorëzojë asaj vulën e partisë. A shihet kjo si një rrezik nga kryetari aktual i partisë PD ku sundon që 35 vjet. Nuk dihet, sepse Berisha nuk është shprehur për këtë, e anashkalon sikur asgjë nuk ka ndodhur, sikur Kokalari nuk ekziston.
Po cili është qëndrimi i lobit shqiptar në Amerikë që kurrë nuk ka ndenjë indiferent? Nuk kemi asnjë indicje, por disa gjëra duhen nënkuptuar.
Në këto rrethana nga Amerika erdhi dhe u shfaq si krah i djathtë konservator Prof. Pëllumb Pilinçi. Nuk ishte i panjohur. Ishte nga një familje e madhe, i lindur e rritur në qendrat e internimeve famkeqe të komunizmit, i arratisur nga Shqipëria, ai ishte kthyer në vitin 1990 për të ndihmuar në zhvillimet demokratike. Kish qenë në rrethin e shqiptarëve të Amerikës që kishin ndikuar për ardhjen e krahut të Berishës në pushtet në mars 1992.
Më pas nuk ishte parë më. U rishfaq në vitin 2025 në turne nëpër Shqipëri menjëherë pas zgjedhjeve të marsit ku PS e Edi Ramës fitoi me shumicën 83 deputet. Ky rezultat mesa duket e tronditi lobin shqiptar në Amerikë, njëkohesisht ndikoi tek ata edhe shpartallimi elektoral i PD të Sali Berishës.
Në këto kushte a është Pëllumb Pilinçi dërgesa politike kartpostale e lobit shqiptar drejt Tiranës? Guximi me të cilin shprehet Pilinçi, kurajo për të demaskuar politikën e qeverisjen 34 vjeçare pa kursyer as Ramën e Berishën, as median televizive, as gazetarët që na u kthyen në pasunarë, as avokatët e gjyqtarët, ndërkohë duke mbeshtetur vetëm SPAK-un, tregon se shqiptaro amerikanët e kanë humbur durimin dhe e kanë orientuar të mos ketë mëshirë e të mos ketë frikë se është i mbrojtur dhe mbështetur financiarisht.
Akuzat që bën Pëllumb Pilinçi janë aq të rënda e kërcënimet aq të mëdha sa, po ti bënte një tjetër do të përballej me gjyqin. Përballë oratorisë me akuza të Pilinçit kanë rënë squk si Rama ashtu edhe Berisha. Ata nuk flasin. Pilinçi trimërohet. Ka partinë "Shpresa", shpalli dhe qeverinë e vet në Vlorë. Asnjë televizion nuk i jep takimet e fjalimet e Pëllumb Pilinçit, por në media elektronike është më i preferuari në shikime dhe pëlqime, çfarë është tregues se ka elektorat të mundshëm dhe interes publik. Nuk mungojnë edhe përshëndetjet e njerëzve që e kanë humbur shpresën tek kjo skemë politike me klane e tarafe familjare, ku pasuria kombëtare përvetsohet dhe parat e taksapaguesve shqiptarë vidhen shpërdorohen masivisht.
Po pse kjo heshtje mediatike, pse nuk reagon asnjë nga ata që i akuzon aq rëndë, mos vallë as nuk e shohin dhe nuk i dëgjojne ato që thote Pilinçi në intervistat e përnatëshme në median e tij elektronike? Nuk besoj se nuk e ndjekin, madje e ndjekin ne shumë vemëndje. Ja t'ju jap një rast e gjykoni vetë. Në një nga fjalimet e tij në Vlorë, Shkodër e Korçë, Pilinçi tha se nuk ka nevoje të kemi një parlament të madh në një shtet të vogël e me popull të varfër. 100 deputetë në parlamentin shqiptar do të ishin të mjaftueshëm.
Nuk shkuan veç pak ditë dhe kryeministri shqiptar përsëriti pikë për pikë mendimin e dhe argumentin e Pellumb Pilinçit. Kryeministri tha shprehimisht shifren 100 deputetë do të ishin të mjaftueshëm. Po pse nuk e tha kryeministri këtë gjë gjatë fushatës se zgjedhjeve, apo kohë më parë kur në media është folur dhe është sugjeruar, por ka bërë veshin e shurdhër. E ndjekin Pilinçin me veshë ngrehur e sy të shqyer, por enigmë mbetet se si është e mundur ku këta bajlozët e politikës së sotme shajnë e shilojnë këdo që kanë përpara, por përballë Pellumb Pilinçit heshtin. Pse vallë?
Pellumb Pilinçi me bodyguardë si presidenti amerikan, me Limuzinë të shtrenjtë, padyshim që është i programuar, i orjentuar dhe i financuar mjaft mirë. Ne shqiptaro amerikanët e dimë se Prof. Pellumb Pilinçi, me një rrogë sado të madhe ta ketë, nuk e përballon gjithë këtë paraqitje të kushtueshme për të bërë efekt në publik. Aq më tepër që u pa në zgjedhjet e fundit se cili ishte fati i partive të vogla, qëndrimi i elektoratit ndaj partiçkave me xhepa të çpuar. Këto partiçka në mungesë të antarëve nëpër listat zgjedhore vunë familjet e tyre, me daje e teze, me krushka e mushka, duke krijuar një grotesk e komedi zgjedhore që gajasi shqiptarët dhe i ktheu zgjedhjet në farsë.
E mëtej, a ka shanse që gjithë këto arrestime që thotë Pellumb Pilinçi të realizohen, a ka burg në Shqipëri që i zë të gjithë këta hajdutë. Ma do mendja se jo. Por një efekt e bën. Lobi shqiptaro- amerikan punon me koncepte e stil amerikan që shohin perspektivën, nuk rrekën pas suksesit të vogël e të menjëhershëm. Duke parë se një parti e majtë, trashigimtare e partisë komuniste diktaturë, zgjidhet për të katërtën herë rradhazi në pushtet, të shqetësuar nga kujtesa historike e partisë shtet, nëpërmjet formacionit modest shqiptaro-amerikan "Shpresa" duan ti kujtojnë atyre që kanë pushtet absolut se nuk ka sundim të përjetshëm dhe nëse abuzoni me pushtetin çdo gjë do t'ju rrjedhë nëpër duar si ranë e nxehtë. Shëmbëllesa në botë të rrënimit të pushteteve që degradojnë ka plot. Më së fundi Nepali dha një shëmbull lemeritës duke djegur gjallë në zjarr e ekzekutuar qeveritarët sepse i kishin humbur lidhjet me popullin, vidhnin dhe shpërdoronin pasuritë kombëtare kur populli vuante edhe për bukën e gojës.
Mesazhi që përcillet nëpërmjet Pilinçit me dënime drastike për këdo që nga pozitat e pushtetit përvetëson pasuri, që bëhet promotor i korrupsionit qeveritar e administrativ, nuk është për të mos u marr në konsideratë. Populli shqiptar që sodit pa reaguar, vërtetë është i qetë, por kur i shkon thika në asht e zë dallga dhe ngrihet për lemeri. E dimë të gjithë vitin katastrofik 1997, por qeveritarët duhet ta dinë më mirë se kushdo, se një vit me pas për të shpëtuar kokën u veshën burrat me fustane grash e krisën e ikën në Maqedoninë e Veriut. Vrimë e miut 300 grosh.
Ka një thënie e gjeneral Napoleon Bonaparti kur po hynte triumfator në Paris dhe Fusheja i tha dil e përshendete popullin francez madhëri, se shiko si po të brohorasin. Napoleoni ja ktheu: Kështu do të brohorisnin edhe sikur mua të më çonin për t'më prerë kokën në gijotinë.
Edhe këtë duhet ta dinë qeveritarët që lazdrohen madhnueshem në pushtet e qeverisje. Piliçi vjen nga Amerika dhe ua sjell ketë mesazh në të gjitha parashtresat e veta se si e mendon ai qeverisjen në Shqipëri. Andaj mos u çudisni që asnjë nga udhëheqësit e
"mëdhenj" në këtë vend të vogël, nuk thotë asnjë fjalë, asnjë gazetë nuk shkruan, asnjë televizion nuk i jep intervistat e tij të përnatëshme ku u kujton vjedhjet që kanë bërë dhe burgun ku do të përfundojnë.
I natyrshëm ky bojkot, në shtëpinë e të varurit nuk kujtohet litari, aq më tepër se Pilinçi po ua vërvit litarin parasysh. Populli i vuajtur nga politika është skeptik, por lobi shqiptaro-amerikam që përtej oqeanit dëshiron të japë sinjale shprese duke i trazuar ujrat e qelbura të moçalit politik të Tiranës.

 K. P. Traboini 2025

Gazeta SOT 18 shtator 2025

Gjaku i pafalun i Gegë Sokolit - nga K. P. Traboini

 

GJAKU I PAFALUN I GEGË SOKOLIT

( 11 mars 1939 - 10 shtator 1991)

Shkruar nga K. P. TRABOINI

Në dhjetor të vitit 1958, në Shtëpinë e Fëmijës në Shkodër, ku kishim gjetur strehë ne jetimët, erdhën dy malësorë, hijerëndë, dhe kërkuan Gegë Sokolin. Gega ishte disa vjet më i rritur se ne, i datëlindjes 11 mars 1939, por duke qenë një djalë i urtë, i sjellshëm dhe i çiltër, e kishin mbajtur në konvikt si kujdestar gjatë orëve të studimit sepse me mbarimin e gjimnazit nuk kishte ku të shkonte. Ai do të vazhdonte studimet e larta sepse ishte nxenës i shkëlqyer. Çdo problem që kishim na e zgjidhte Gega. Zakonisht më të rriturit tregoheshin disi mospërfillës e autoritar me ne të vegjëlit. Por Gega ishte ndryshe. Ai ishte i gjatë, apo kështu na dukej ne, me flokë të bardhë, vështrim të butë, i përqëndruar dhe pasionuar pas lojrave të shahut. Kur luante Gega, ne mblidheshim rreth tryezës dhe dëshironim të fitonte ai. Dhe gjithëherë fitonte. Na mësoi dhe ne të vegjëlve të luanim. Tek dera e oborrit të Shtëpisë së Fëmijës, që dikur kishte qenë konsullatë e huaj, bënim çdo ditë roje. Ishim kurioz të dinim kush hynte e kush dilte. Kur dy malësorët pyetën për Gegën, ne fëmijët vrapuam duke thirrur “Gegë, Gegë!”. Për ne ardhja e çdo njeriu që donte të takonte fëmijët, përbënte ngjarje. Gega shkoi të porta, u përqafua me dy malësorët, njeri duhet të ketë qenë Mark Qerimi, i mori me vete dhe shkuan tek zyra e drejtoreshës në katin e parë. Ata kërkuan ta marrin Gegën për një javë në Nikaj Mërtur se pak ditë e vinte festa e Shënkollit, e do ta kthenin prap. Drejtoresha Persa Grabova që e dinte historinë e jetës e të familjes së Gegë Sokolit, gjakun që i kërkohej për vrasjen që kish bërë i ati kur Gega akoma nuk kishte lindur, megjithëse i ati vetë qe vrarë në burgun e Shkodrës në përpjekje për të ikur, ndaj ajo në fillim kundërshtoi. Por ata e bindën se donin ta shpëtonin e jo ta lëndonin këtë djalë malësor. Drejtoresha pyeti edhe Gegën dhe ai pranoi, madje me kënaqësi se do shkonte të takonte edhe nanën. E përcollëm me sy ndërsa ikte në mes të dy malësorëve e ne na dukej se po fluturonte. Të vegjël asokohe nuk e dinim se Gega jonë i mirë atë fluturim po e bënte nën rrezikun e vdekjes, sepse gjithmonë pëllumbat që kanë një butësi të pambrojtur e kanë rrezikun më afer. Me se mund të mbrohet një pëllumb. Kaloi festa e Shënkollit e mbas një jave Gega u kthye. Ndoshta ai ishte më shumë se i gëzuar, i ngrysur për atë që përjetoi në Nikaj-Mërtur, por nuk e jepte veten e fjalëpakë siç ishte ne nuk kuptonim asgjë. Nuk shkoi shumë dhe drejtoresha Persa Grabova, që bënte kujdes për jetimët që ata të shkolloheshin, arriti të siguronte një bursë studimi për Gegë Sokolin. Në Rumani ku kishte shkuar së pari me studime, kishte qëndruar vetëm një vit. Prishja e marrdhënieve me kampin socialist ndërpreu studimet e shumë shqiptarëve. Mbas mbarimit të studimeve universitare në Tiranë, Gegë Sokoli punoi në rrethet e Veriut, në Pukë, Kukës e Tropojë si inxhinjer specialist por edhe drejtues në sektorin e pyjeve për mjaft vite duke lënë kudo përshtypjet më të mira. Ky afirmim në rradhët e specialistëve të kësaj fushe u bë shkak ta merrnin në trupën mësimore të Institutit të Kamzës. U martua me Marien, vajza e dy prindërve që punonin në Shtëpinë e Fëmijës Shkodër, dhe duke qenë pinjoll i vetëm i familjes së vet, fati e solli t’i vinin në jetë katër djem. Gjatë viteve rasti më kishte sjellë ta takoj në Tiranë te Biblioteka Kombetare. Kjo ishte gjithçka dija për Gegë Sokolin deri në vitin 1990. Jeta e gjatë në mërgim, në fillim në Greqi e më pas në Amerikë më shkëputi nga shumë ngjarje që ndodhnin në atdhe, por nuk kishin jehonë jashtë. Tepër vonë do të vinin ato ndërlidhje informative që janë sot, kur unë në Washington DC të shoh rreth 10-12 kanale televizive shqiptare. Në vitin 2013 në bashkëpunim me veprimtarin e kauzes së jetimëve shqiptar Ilir Çumani, morëm përsipër të realizonim një film dokumentar për ish jetimin Skendër Daja i ekzekutuar nga diktatura pas revoltës në burgun e Spaçit. Një miku ynë i përbashkët, që kishte jetuar dhe ai shumë vite në Shtëpinë e Fëmijës në Shkodër, Filip Gazulli, erdhi nga New Yorku ku jetonte dhe dha ndihmesën e vet për këtë film. Kishim kujtime të përbashkëta nga jeta në shtëpinë e fëmijës në Shkodër dhe natyrshëm bisedonim e përmendnim edhe emrat e mjaft prej fëmijëve të asaj kohe. Fjala ra edhe për Gegë Sokolin. Në fakt e përmenda unë në kuptimin se ishte nga jetimët më të suksesshëm të brezit tonë. Filipi u pre në fytyrë. “Pse a nuk e di?”- më tha. Pastaj shtoi: Gegën e kanë vra për gjakmarrje në vendlindje, në Mërtur. Më pas duke lexuar edhe disa shkrime, ndër të tjera atë të ndjerit Murat Gecaj, mësova rrethanat tragjike të vrasjes së pedagogut Gegë Sokoli. Në vitin 1991 njerëzit ndjeheshin pak më të lirshëm se diktaturës po i binte ora fatale. Rinisën të festohen ngjarjet e kalendarëve fetarë. Vendlindja e tij do të festonte mbas mbi 20 vjetëve ndalesë festen e vet, Natën e Zojës të Mërturit. Ka që thonë se shkak u bënë disa studentë të tij nga vendlindja që afruan mbështetje e siguri që nuk mund të ndodhte gjë dhe gjakmarrja në malësi ishte diçka e harruar. Miku i tij, Murat Gecaj e këshilloi të mos shkonte, por Gegë Sokoli i tha se donte të takonte nënën. E kish ndarë mendjen, por kishte edhe besim se gjërat kishin ndryshuar edhe në vendlindje. Dhe u nis. Në shtëpi la gruan me katër fëmijë. Shkoi i gjallë dhe u kthye i vdekur. E vranë për gjak, madje brenda fisit çfarë ishte një vëllavrasje. Askush nuk e kuptoi këtë urrejtje shtazore të gjakmarrësve, për një vrasje që kishte ndodhur në vitin 1933, kur Gegë Sokoli akoma nuk kushte lindur, dhe i ati që bëri vrasjen qe vrarë dhe ai vetë kur tentoi të arratisej nga burgu. Mirëpo familja që duhej të merrte gjak nuk e konsideroi vrasjen e gjaksit në burg si fundi i gjakmarrjes sepse, sipas tyre, nuk e kishin vrarë ata, por të tjerë. E kështu, në ditën e tretë të festës së Zojes, e ndodhën me pabesi Gegë Sokolin, i zunë pritëd he vranë. E vranë për turp të tyre, intelektualin më të shquar të krahinës së tyre, që ishte gjithashtu specialisti më i shquar i inxhinjerisë së pyjeve në Shqipëri. Kolegu i tij Ilia Foto e vlerësonte “Fatosi i shkencave mjedisore shqiptare”. Pas këtij fundi tragjik, e shoqja me katër djemtë iku nga Shqipëria dhe u vendos në Amerikë, për të ikur larg nga këto hakmarrje të egra, qe të rrënqethin e të kujtojnë mesjetën. Nuk e di më tej fatin e tyre, por di që ata duan të jetojnë në dritë, se kështu ishte shëmbëllesa e babait të tyre. Duket se kujtimi për Gegë Sokolin mbaron këtu pas kësaj pike në rrëfim. Por jo. Ime bijë Denisa në Washington DC më kishte porositur që kur të vija nga Tirana ti sillja botimin “Rrno për me tregue” të At Zef Pllumit. E gjeta në librarinë e Kishës Katolike në rrugën e Kavajës Tiranë. Ishte botimi i Franceskanëve, urdhërit të cilit i përkiste At Zef Pllumi. E solla në Washington DC nga ku po e shkruaj këtë kujtim tragjik për Gegë Sokolin. Librin e At Zefit e kisha lexuar pjesërisht. Vendosa ta lexoj të plotë në tre volumet. Dhe ndodhi ajo që kurrë nuk e mendoja. Në faqen 89 të volumit të dytë, në episodin “Nata e Shënkollit”, shfaqet Gega. Vetëm me emër por detajet tregojnë se ai ishte Gegë Sokoli. Paraqitja është mjaft tronditëse. Një përshkrim dramatik, me skena konfliktesh, me elemente tragjik si dramat shekspiriane. Dhe aty në qendër të disa fytyrave të murrëtyera prej halleve të jetes, e një mjedisi të ashpër të dimrit një djalosh, e vetmja fytyrë që reflektonte dritë, rrethuar nga erresira, do të shkruante At Zef Pëllumi. Por le ti lidhim fijet e këputura të ngjarjes. Në kishën e Shoshit ku shërbente At Zefi u shfaq një malësor e i kërkoi të shkojnë me pajtue një gjak në Brisë të Mërturit, se pa Kryqin e Krishtit e pa frat nuk pajtoheshin gjaqet në Malësi. Ai duhet të ketë qenë Mark Qerimi që ishte martuar me nënën e Gegës, pas vrasjes së burrit të saj në burgun e Shkodrës. Marku e donte Gegën, e donte si djalin e vet. Ai ishte interesuar që ai gjak të mbyllej nëpërmjet faljes edhe per faktin se gjaksi ishte vra edhe vetë. Rruga do kalonte në Rreth të Brashës, shkruan At Zef Pllumi në librin e vet, ku do të takonin Dodë Prelën e Salcës me burrat e Mërturit. Gjatë rrugës malësori i tregoi fratit se pse kjo ngutje. Aty nga viti 1933,në katundin Brisë kishin lind grindje deri dhe vrasje. Vrasësi Sokol Zenuni, babai i Gegës,u burgos në burgun e Shkodrës, dhe në momentin kur Italia fashiste pushtoi Shqiperinë, të burgosurit duke përfituar nga rrëmuja e krijuar nga ndërrimi i regjimit,tentuen të arratiseshin. Ndër ato ishte edhe Sokol Zenuni, i cili për fat të keq vritet nga rojet e burgut, duke mos iu gjetur as varri. Vrasja e Sokol Zenunit la pas gruen e re vejë, e tre fëmijë jetim, dy vajza, Buten e Filen, dhe djalin e vetëm Gegën. I vetmi mashkull i mbetur në truallin e Sokol Zenunit ishte Gegë Sokoli. I vetmi qe duhet të paguante gjakun e babës së vet kur të rritej. Ai ishte një djalë i bukur me flokë të grunjtë e me fytyrë si drita. Mark Qerimi i cili kujdesej për fëmijtë e Katrinës (të shoqes) si të ishin fëmijtë e tij, bëri të pa mundurën për ta larguar Gegën nga fshati. Më 1947 kur ishte 8-vjeç me pretekstin e shkollimit e dërguan në jetimore në Xhan të Dukagjinit e Theth, por më vonë e zbritën në Shtëpinë e Fëmijës Shkodër. Ato malësorë të mirë që ju dhimbsej ai djalë përgatiten rrethanat për faljen e gjakut dhe shpëtimin e tij. Ata zbritën në Shkodër dhe e sollën Gegë Sokolin, adoleshent tashmë, në Malësi. Kur mbrritën në Ndreaj të Shoshit, simbas rrefimit të At Zef Pllumit, u bashkuan me një grup burrash e bashkë me ta ishte djaloshi Gegë për të cilin do kërkohej falja e gjakut. “Megjithëse ishte rrit në shtëpi fëmije, kishte një sjellje më të vërtetë fisnike”- shkruan At Zefi, e shton: “Fola gjatë me të. Kishte studjue mirë dhe, mbi të gjitha, kishte një shpirt fisnik. Më tha se do fillonte studimet. Mu ba zemra mal….ai meritonte me u shpëtue”. Por gjërat nuk rrodhën ashtu siç dëshironte zëmra e mirë e At Zefit. Kërkesës së fratit për ta falë gjakun, plaku 80-vjeçar Nosh Luci ju përgjigj se nuk mund ta bëntë këtë falje nga që nuk i kishte gjithë burrat e shtëpisë të pranishëm e ai vetë nuk mund ta merrte një vendim të tillë, por, shtoi se një herë për një herë mund ta lëmë këtë punë deri në një kohë të gjatë, por të pa caktueme, se nuk mundemi me ja tha zemrën nuses së shtëpisë, e cila ishte tezja e këtij djali. Pra gjithë mundimi u shkoi kot. Gega do të vazhdonte të kishte për tërë jeten mbi shpatulla barrën e rëndë të gjakut të pafalun. Nuk u muar parasysh se Sokol Zenuni që kishte ba atë vrasje në shpi të Ujk Delisë, ishte vra edhe ai në burg, kishte lanë gruan Katrinë Palja me tre jetima, Buten, Filen dhe Gegën , të cilëve gjaksit ua morën të gjitha, shtëpinë, tokën e pasurinë, e kjo grua fisnike pa kurrfarë ndihme, e "pa gja mbas shpirti" siç thotë populli, për të mbijetuar u martua me Mark Qerimin, për te cilin edhe sot e kesaj dite flasin fjalët më të mira. I rriti jetimët si ti kishte fëmijët e vet. Duhej të vinte viti 1991 që gjaku i vjetër të merrej në mënyrën më mizore, prej dorës se atyre që Profesor Gega i kishte ndihmuar sepse ai ishte pishtar drite dhe donte të shkolloheshin sa më shumë djem e vajza të malësisë. Nana e Gegë Sokolit, në ditët e festës së Zojës së Mërturit përjetoi në sy të saj tragjedinë më të tmerrshme që mund t’i ndodhte një nane, masakrimin e të birit që sapo kishte dalë nga konaku i vjetër për tu nisur tek gruaja e fëmijët e vet në Tiranë. Sokol djalë, njeriu që shpërndau kudo buzëqeshje e mirësi, e që të kujton krimin e parë të botës, kur Kaini vrau vëllain e vet Abelin duke i thënë “Ti duhet të vdesësh se je i mirë!”. I miri Gegë Sokoli u masakrua si Krisht prej vllaznisë më 10 shtator 1991 në vendlindje, ku gjaku vrau gjakun e vet.

Washington DC, 13 prill 2022

Një kalendar historik për Marko Boçarin - nga K. P. Traboini

Kalendari Arvanit për Marko Boçarin

NJË KALENDAR HISTORIK PËR MARKO BOÇARIN

 

Nga K. P. Traboini

Se pari shpjegojmë përse bëhet fjalë në këtë parashtresë: Kalendari Arvanit 1990, që përmban 12 figura, të gjitha për Marko Boçarin, paisur me shpjegime përgatitur nga Aristidh Kola, Angjeliki Arvanitaki-Pilihu, Panajotis Gjinosatis dhe në faqen e muajit shtator, është tabloja me motivin e piktorit italian Ludovico Lipparini (1800-1856), jo origjinali, por një riprodhim i saj me porosi për Muzeun Historik të Greqisë. Në qendër të tablosë është Bajroni i veshur me fustanellën shqiptare dhe bën homazhe mbi varrin e Marko Boçarit, ngjarje që ndodhi në shtator 1823. Poeti veshur me fustanellën shqiptare, mori shpatën që ishte lënë mbi varr dhe me të në dorë u betua: “Dëshëroj të jetoj me ju, të luftoj armiqtë me ju, dhe nëse lind nevoja, të vdes bashkë me ju”.

Kjo ështe e vërteta historike, por çfarë nuk zbulojmë e sajojmë ne shqiptarët e sotëm në shtypin tonë të përditshëm. A thua që vetëm në momentin që ne e shohim a lexojmë një objekt a shkrim, a pikturë apo artifakt, pra që në atë moment ka nisur të bëhet e njohur, që në atë moment ekziston dhe ne jemi zbuluesit e asaj gjësë së zbuluar për të cilën flitet nëpër tituj gazetash me germa të mëdha. Kam mbetur disi i habitur jo pak herë. Herën e fundit ishte shkrimi në një gazetë ku një autore me emrin V. M. bënte njoftimin “sensacional”: “Zbulohet tabloja kur Bajroni u betua mbi varrin e Marko Boçarit”.
Mbeta i habitur për faktin se kur e në çfarë rasti konsiderohet zbulim një tablo. Për t’u zbuluar duhet së pari të jetë e mbuluar a të ketë humbur. Ta kene vjedhur. A të ketë mbetur fshehur diku me vite e shekuj. Por kjo nuk ka ndodhur kurrqysh me tablonë e betimit të Bajronit në varrin e Marko Boçarit. Vërtetë kjo autore e këtij shkrimi i referohet librit “Shqiptarët në artin botëror”, por ai libër është një enciklopedi e arteve figurative që afirmon e nuk ka marrë përsipër të bëjë zbulime. Libri në fjalë ka shumë vlerë, ka materiale që botohen për herë të parë në Shqipëri, por as kjo nuk e bën një tablo të zbuluar, aq me tepër kur ajo ndodhet e ekspozuar në muzetë e botës. Madje fare afër, matanë detit në Itali.
Gazetarja shkruan: “Disa thonë se kjo tablo, po edhe shumëfishimi i litografive bazuar te kjo pamje ndodhen në Muzeun e Historik Kombëtar të Greqisë, por në enciklopedinë në fjalë, kjo tablo shënohet të jetë në një nga muzetë e Italisë.”
Mendoj se shprehja “disa thonë” kur bëhet fjalë për një vepër të njohur nuk shkon. Nuk ka të bëje kjo me thashetheme shtypi, për faktin se është e ditur se vepra origjinale ndodhet në Trevizo, Veneto, ku është realizuar në vitin 1850, gjashtë vjet para se të ndërronte jetë piktori Ludovico Lipparini.
Tani të shohim çfarë është ky “zbulim” që pretendon gazetarja. Siç e thamë është fjala për kompozimin e betimit të Bajronit mbi varrin e Marko Boçarit, që është e njohur dhe e publikuar dhe mund të gjendet lirshëm. Madje edhe ne që po shkruajmë këto rradhë kemi një kopje të kalendarit botuar në përkujtim të 200 vjetorit të lindjes së Marko Boçarit. Ky kalendar është botuar në Athinë në vitin 1990 nga Lidhja Arvanitasve e Greqisë. Kalendari përmban 12 figura, të gjitha për Marko Boçarin, pajisur me shpjegime të shkurta dhe përgatitur nga Aristidh P. Kola, Angjeliki Arvanitaki-Pilihu, Panajotis Gjinosatis. Në faqen e muajit shtator, është pikërisht piktura në fjalë, Bajroni veshur me fustanellën shqiptare bën homazh mbi varrin e Marko Bocarit. Madje poshtë foto-tablosë kemi dhe një shpjegim në greqisht. Ndryshe nga se shkruan V. M.: “Shumë e kanë ngatërruar, po fotoja që shihni të botuar është e nënshkruar dhe i takon piktorit italian Ludovico Lipparini ku dëshmon një fragment, që ka bërë xhiron e botës, në art e letërsi: poeti i famshëm anglez, lordi Bajron betohet para varrit të luftëtarit shqiptar Marko Boçarit.”, ndërsa krejt ndryshe thuhet në kalendarin Arvanitas. Ky kuadër është një lithografi e Kapelos (Capello) mbështetur në një skicë-plan të Markovich dhe ndodhet në Muzeun Kombëtar Historik të Greqisë. Pra nuk është foto e pikturës së Ludovico Lipparinit, por një variant i saj në litografi. Historia e artit punon me seriozitetin e çdo lloj historiografie tjetër.
Tani dy fjalë për kalendarin. Është realizuar nga Lidhja Arvanite në nderim të heroit Marko Boçari, me rastin e 200 vjetorit të lindjes se tij (1790-1990). I njohur është fakti se emrin e Marko Boçarit e ka marrë qendra kulturore e Lidhjes Arvanite dhe për këtë është e nevojshme një shpjegim. Marko Boçari, nuk ishte vetëm një luftëtar dhe një nga heronjtë me të shquar të kryengritjes së vitit 1821, përveç veprimtarisë luftarake ai ishte i njohur për patosin e tij për krijimtarinë, shkrimin dhe të bukurën. Ëndrra e tij e madhe ishte ti arsimonte suljotët që të largoheshin nga gjendja luftëtarëve të paditur e te pashkolluar, që shpesh luftonin të përçarë pa bërë asnjë përparim që të rronin në paqe në një shoqëri të lirë e të drejtë. Njëkohësisht shqetësohej se mos arsimimi e zgjimi kulturor të mos ndikonte të humbnin mjaft prej karakteristikave të njohura që i kishte Suljoti, si traditat, rrëfimet popullore, këngët e vallet, të cilat në mes të paditurisë dhe varfërisë qe kishin gjithnjë Suljotët të cilët edhe në vështirësitë më të mëdha të kushteve të jetës njerëzore, gjithnjë dëshironin mrekullira.
“Dëshiroj të arsimohesh, -i shkruante Marko Boçari djalit të tij Dhimitrit, që gjendej në Ankona të Italisë, - por përveç kësaj dëshiroj të njihesh me kulturën popullore Suljote, të mbetesh gjithnjë suljot, siç ka mbetur babai yt”.
Në atë epokë të ndryshimeve të mëdha në Ballkan e në Europë, ishte e qartë se shpirti liridashës arvanitas si “luftëtar me armë” nuk ishte e mjaftueshme për të krijuar një jetë më të mirë, një shoqëri më të mirë. Nevojitej arsimimi i bijve të atij populli dhe pikërisht për këtë Arvanitasit e epokës së pas revolucionit do t’ju duhej të shisnin gjithçka të çmuar që kishin që të “mësonin e shkollonin fëmijët e tyre”.
Shqetësimi dhe frika që kishte Marko Boçari në letrën dërguar të birit në Itali, se mos arvanitët do të humbnin identitetin vet, ishte jo vetëm i vërtetë, por ajo ndodhi. Në Greqi jetojnë miliona arvanitë, shto dhe rreth një milion shqiptar të ardhur si emigrantë, por mjerisht konstatohet se identiteti arvanitas është gërryer aq shumë, sa jo vetëm që nuk e flasin më gjuhën shqipe, i kanë harruar traditat e prejardhjen, por më e rënda ndjehen me grekë se vetë greket.
Kur ishte i ikur ne Korfuz, shqiptari suljot Marko Boçari hartoi “Fjalorin dygjuhësh Romaiko dhe Arvanitiko” (1809), ai gjithashtu shkroi se këtë e bëri me kërkesën e konsullit Pukëvil, por edhe që suljotët të mësonin greqisht që të komunikonin me banorët e Korfuzit ku qenë strehuar.- shkruhet ndër të tjera ne faqen e fundit të kalendarit.
Fati i Marko Boçarit ishte tragjik edhe pas vdekjes së tij. Tri herë e varrosën dhe e zhvarrosen. Monumenti mbi varr, i realizuar nga francezi David D'Angers ( 1788-1856), pati një fat të ngjashëm: u shkatërrua, e dërguan përsëri në Francë, u riparua, u kthye në Greqi, por jo në varrin e heroit, por në një vend tjetër. Më në fund e vendosën në Parlamentin e vjetër ku ndodhet edhe sot.

Dy fotot e para janë të Kalendarit Arvanit dhe e treta vepra origjinale e Ludovico Lipparinit që ndodhet në Itali. Kompozimi është i njejtë, por trajtimi është i ndryshëm. Çfarë ka këtu për të zbuluar?!

 

 

Riprodhim i veprës së Lipparinit në Litografie Capello-s

Betimi i Bajronit në varrin e Marko Boçarit - nga Ludovico Lipparini

Ar - lashtësia që fle e zgjohet në një fjalë - nga K. P. Traboini

 

Arkimedi

AR - LASHTËSIA QË FLE E ZGJOHET NË NJË FJALË

Nga K. P. TRABOINI

Kanë dalë në skenat mediatike internetike tashma dy kategori që luftojnë si Don Kishotë ndaj njeri-tjetrit, sa tragjikë aq dhe komikë, që na bëjnë herë të qajmë e herë të qeshim. Një palë, tragjikët, që kërkojnë çdo gjë në gadishullin Ilirik, por edhe në Europë ta bëjnë shqiptare, pa marrë parasysh se popujt para se të formësoheshin si kombe kanë qenë përzier me njeri-tjetrin ani pse ishte gjuha që i dallonte. Të shohësh në thellësi të shekujve me syzet e ideologjive nacionaliste të sotme do të thotë, o të mos gjesh asgjë, o të gjesh gjithçka ashtu siç ta do qejfi. E kështu, për faqe të bardhë, Shkodrën e bëjmë Trojë e Romën e bëjmë shqiptare. Si në kaledoskop ku, aty ku më parë shihje të kuqe, pas pak copzat e qelqta të shfaqen si arabeska blu.
Por ka edhe ndryshe. Kur dikush në pasione të ndezura thotë është shqip"Eureka", Evrika, që thoshte Arkimedi në Siçili kur ju pre koka nga luftëtari pushtues romak, nihilistët e zgaqun qeshin e gajasen. Por, mor zotni nihilista që nuk gjeni asgjë historike nga lashtësia në këto troje, që mohoni edhe atë çfarë bota shkencore pohon;
në Malësi, ku gegnishtja ende ruhet si nga lashtësia, thonë VRE KAH/ Shiko këtu/ nga del edhe kuptimi etimologjik i kësaj fjale që përdori Arkimedi, qe duan ta quajnë greke, por është iliro-pellazgjike sepse në asnjë gjuhë tjetër veç shqipes nuk i gjen anën kuptimore të fjalës E VRI KA. Arkimedi i hutuar nga gëzimi për zbulimin vet i tha ushtarit "Evrika" (ej shiko këtu), pa ditur qëllimin e ushtarit i cili i zgjidhte problemet me shpatë, si këta nihilistet tanë. Arkimedi nuk ishte romak, por se ç' janë këta nihilistat tanë e për kë punojnë as dreqi nuk e di. Dalin tufa zgaqamanësh që qeshin e përqeshin kur flitet për identitetin dhe autoktoninë e shqiptarëve, lashtësinë e gjuhës shqipe, ndikimin e saj në gjuhët e tjera, del dhe lista e peticioni i 120 kuazi-intelektualëve, me o pa tituj shkencorë, me firmë e vulë akademike për të ndaluar në media TV këdo që ka mendim të ndryshëm nga këta çobanët e stanit akademik. Berihaj profesora, në stilin komunist të Enver Hoxhës! Ndalim posi, mirë kur nuk thoni burgim e pushkatim. Del pastaj dhe një nga stani i Enverucave, një asistent i Akademisë përralltare të Tiranës që qesh si klloun nga New Yorku e në vend të VRA/ VRE MENDJES, veç zgërdhihet. Bën edhe libër të zgërdhishëm pa dhënë asnjë argument bindës dhe të besueshëm që punët janë ashtu, siç i do zogu i qejfit të tij e jo ndryshe.
Ata, anti etimologët për të cilët fjalët nuk thonë asgjë, nuk duan të dëgjojnë për mendim ndryshe, kur brenda fjalëve gjendet e kristalizuar vetë historia. Nuk ballafaqohen. Nxjerrin ndonjë profesor plak të rrjedhur, që ka nostalgji për kohën e monizmit e që thotë se vetëm 4 deri në 6 shekuj ka gjuha shqipe. Pra, ky soj gjuhëtari enverist, e nxjerr gjuhën e lashtë shqipe më të vonshme se ardhja e sllavëve.
Më vjen ndërmend një rrëfim që më bëri këto ditë miku im, shkrimtari Agim Gjakova. Esat Dishnica në kohën e Zogut ishte ndodhur në Pogradec. Vuri re një grup burrash që rrinin në pritje. Ju afrua kureshtar. Njëri nga ata që prisnin e pyeti Esatin "Edhe ti për ato po pret?" Esat Dishnica nuk mori vesh asgjë, ndaj e pyeti se përse bëhet fjalë. "E mor dhe ti, -i tha bashkëbiseduesi, ato more, paratë që na jep çdo muaj konsulli serb."
Një gjë dihet dhe pohohet nga vete qarqet serbe, në Shqipëri shpërndahen çdo vit në mënyrë të vazhdueshme disa miliona dollarë në kuadër te spiunazhit ndërballkanik. Pyetja është kush i merr ato miliona dollarë që jep çdo vit shërbimi i fshehte serb, se qëllimi dihet, ngjallja e frymës së antishqiptarizmit, gërryerjes së indentitetit deri në shkombtarizim?
Po përse vallë mbllaçiten profesorat pleq kështu? Ata e dinë mirë vjetërsinë e shqipes dhe rrënjët e saj pellazgo-ilire, por halli i madh i ka vënë përmbys, i bën të mohojnë edhe atë që pohojnë e vërtetojnë të huajt për gjuhën shqipe, se në kushtet e mungesës së historisë së shkruar e artefakteve, gjuha e kombeve është i vetmi mjet që na mban lidhur madje edhe me epokat prehistorike. Është si litari që na mban lidhur me fundin e pusit e prej të cilit nxjerrim ujin jetëdhënës.
Jo pak herë në historinë e popujve e shkuara ka qenë jetdhënëse për të ardhmen. Rilindja Europiane erdhi pas kërkimeve të lavdisë se dikurshme dhe u bë kësisoj drita e të ardhmes që botën e pruri deri këtu. Po ne pse të mos bëjmë të njëjtën gjë me rilindjen shpirtërore të kombit tonë e të themi me fjalën tonë të lashtë sa bota E VRE KAH /Shiko këndej/. Shkoni në Hot, Grudë e Malësi të Madhe që ashtu si Arkimedi mbi ranë e thonë edhe sot e kësaj dite atë shprehje që disa na e shesin për greqisht. Madje çdo gjë ilire e konsiderojnë greke.
Ka që veshtrimet historike i banalizojnë. Nuk e dimë për çfarë qëllimesh. Nuk mendoj se zhargonet e vonëshme sjellin ndonjë risi në pikpamje historike as sociale. Në kohën e pushtimit turk, mjaft familje të pasura që ishin islamizuar e quanin veten turq, pra ndryshe nga popullsia e thjeshtë të cilët i konsideronin raja të tyre e ata ishim arbnesh e jo abëresh siç rendomë përdoret. Nuk funksiononte fenomeni gjuhësor rotacion në Gegni e Gegnisht, që është litari që na lidh me fundin e pusit historik. Arbnesh ishte emërtimi i popullsisë vendase para se të merrej emërtimi shqiptar që është i ri. Nga vjen emri arbën/arbnesh është çeshtje etimologjie, gjithësi nuk është vështirë të gjendet në vramendje sepse ka rrënjë fjalën AR, ndër më të vjetrat fjalë të trojeve të lashta ku ne kemi mbijetuar si popull. Ajo fjalë vjen që përtej lashtësisë. Profesori arvanitas Jorgo Miha e shtjellon këtë fjalë me shumë derivate deri te fjala Thes/ar, Thes/ali/, Thesaloniki / pra Selaniku. Ai argumenton se Thesali u quajt vendi që ishte aq i begatë sa produktet bujqësore, të lashtat prodhoheshin me shumicë, me thes. Edhe në Malësi të Madhe, deri vonë madje janë matur gjërat me thes. Kaq thasë grunë më nxjerr ara, ishte një shprehje e zakonshme. Pra thesi përdorej në lashtësi si njësi matëse.
Bërthama gjuhësore ngërthehet pas fjalëve aq të vogla sa i afrohen tingullit. Nuk mund të ketë fjalë më të shkurtër se ar, dhe metal më të çmuar se sa ari. A vjen fjala Arbëni nga rrënja AR, meqë ka kuptimin e arit metal, pra a mund hipotekisht të themi se Arbëni ishte vendi ku prodhohej ar. Dihet se në Iliri ka pasur vende ku nxirreshin minerale dhe prodhoheshin metale.
Por fjala jonë që na lidh me lashtësinë AR ka edhe kuptime të tjera të buruara prej saj, arë i thonë tokës së punuar rreth e përqark shtëpive. Njeriun që pronari merr me pagesë për të punuar tokën e tij e quajnë argat. Siç thamë dhe më lart në zona të caktuara në vend të fjalës argat përdornin arbnesh, kjo më se shumti përdorej nga ato familje që kishin mendësinë se ishin turq dhe ndryshe prej vendasve, arbneshëve, kishin një indentitet tjetër. Ka që shkojnë më tej gjeografikisht dhe historikisht me këtë hamendsim, ku, periferive të Romës së lashtë kishte rajone që quheshin arbans, ilirë që punonin tokat e ishin një mburojë për qytetin, po dihet se edhe në Kroaci shqiptarët e hershëm vetquheshin arbanas, ndoshta dhe sot.
Gjithësesi e gjithë kjo orbitë gjuhësore, gjeografike dhe historike zanafillen e kanë te fjala magjike AR, aq lakonike, aq prodhuese, dhe po aq tunduese kur kthehet në tokë e punueshme dhe në metalin me të çmuar - dy burime të mëdha në ekonominë njerëzore.
Hulumtimet në mungesë të artefakteve a dorëshkrimeve bëhen nëpërmjet fantazisë pjellore, gjë të cilen modestisht u përpoqa ta bëj thjeshtë se më tundojnë mendimet denigruese të atyre soj sorollop akademikësh që na nxjerrin të huaj në shtëpinë tonë, ku kemi jetuar këtu e përtej 10 mijë vjetëve.
Pasha qiell e pasha dhe, pasha këtë bukë që po ha e këtë ujë që po pi, pasha gur e pasha dru, pasha babë e pasha nanë, Zoti në këtë tokë pellazge na ka dhanë, e kjo tokë e vjetër i ka eshtnat tonë që dhjetmijë breza e kurrnji tjetër veç nesh. Kur ne me krenari themi kështu, kujt i dhëmb e kujt i djeg? Në mos qofshin shqiptarë këta djegabythës, kush janë e çka dreqin duan këtu?

Gravura Arkimedi