07 January 2014

đŸ”” AtĂ« Martin Gjoka kompozitor e mĂ«sues i madh - nga Kolec Traboini


ATË  MARTIN GJOKA - KOMPOZITOR E MËSUES I MADH I PLEJADES SË MUZIKANTËVE SHQIPTARË

Nga KOLEC TRABOINI

Kam parĂ« nĂ« lulishten para VllezĂ«rve FrashĂ«ri nĂ« qĂ«ndĂ«r tĂ« TiranĂ«s qĂ« "kuq e zinjtĂ«" e politikĂ«s kishin vĂ«nĂ« ca tabela me fotot e 101 personaliteteve tĂ« shekullit nĂ« kuadĂ«r tĂ« 101 vjetorit tĂ« shtetit shqiptar e thashĂ« mos shoh mes tyre portretin e Martin GjokĂ«s, kompozitorit themelues tĂ« muzikĂ«s sinfonike dhe i operes sĂ« parĂ« shqiptare, si dhe mĂ«sues i plejadĂ«s sĂ« muzikantĂ«ve shqiptarĂ« qĂ« dominuan gjysĂ«m shekullin qĂ« shkoi dhe bene histori. Por jo nuk e pashĂ«. Kish gjetur dikushi edhe ndonjĂ« emĂ«r pak tĂ« njohur, diku andej nga nahija vet, por Martin GjokĂ«n jo.  A thua se nuk merr vesh fare njeriu politik nga muzika apo se nuk e di se nĂ« kulturat kombĂ«tare, kombet lavdĂ«rohen mĂ« sĂ« shumti pĂ«r poetĂ«t dhe muzikantĂ«t e vet para se atyre qĂ« kanĂ« kĂ«nduar me dyfek e jo se dyfeku nuk ka bĂ«rĂ« punĂ« pĂ«r kombin, por forca e shpirtit gjithmonĂ« e mbizotĂ«ron forcĂ«n fizike dhe Ă«shtĂ« mĂ« jetĂ«gjatĂ« nĂ« histori. Por edhe ngre supet tek shoh se si i bĂ«jmĂ« punĂ«t kĂ«tu nĂ« ShqipĂ«rinĂ« tonĂ«. E vetmevete mĂ« lind pyetja: Pse nuk e bĂ«jnĂ« kĂ«tĂ« muzikant tĂ« madh Nderi i Kombit.  Apo e kanĂ« bĂ«rĂ« e unĂ« nuk e di!!!
Eh kjo botë e marrë ku jetojmë - nuk njeh as vetveten.
Po le tĂ« themi dy fjalĂ« kush Ă«shtĂ« Martin Gjoka? I lindur 20 prill 1890 nĂ« Tivar, qytet shqiptar nĂ« breg tĂ« detit, sot nĂ« Mal tĂ« Zi me emĂ«r tĂ« ndrruar, bir i kapitenit tĂ« portit Filip Gjoka, nĂ« moshĂ«n 15 vjeçare e çojnĂ« nĂ« shkollĂ«n e Françeskaneve nĂ« ShkodĂ«r ku drejtor ishte AtĂ« Gjergj Fishta. Martini 18 vjeçar u dĂ«rgua nĂ« qytetin e Moxartit Salzburg tĂ« AustrisĂ« ku studioj filosofi e teologji, por pasioni i tij pĂ«r muzikĂ«n e shty qe tĂ« ndiqte edhe mĂ«simet muzikore nĂ« Institutin e Profesorit me famĂ« Hartman. Kthehet nĂ« ShkodĂ«r pak para shpalljes sĂ« PavarĂ«sisĂ« dhe jep mĂ«sime nĂ« Kolegjin e Fretenve. NĂ« 1922 krijon orkestren "Illyricum" me tĂ« cilĂ«n do tĂ« fitonte konkursin kombĂ«tar muzikor nĂ« vitin 1930.  AtĂ« Martin Gjoka jepte koncerte nĂ«pĂ«r shoqĂ«ritĂ« kulturore tĂ« ShkodrĂ«s, shumĂ« tĂ« zhvilluara nĂ« atĂ« kohĂ«.
Krijoj në zhanre të ndryshme muzikore, polifonike dhe korale, krijoj opera dhe simfoni si dhe një numër këngësh epike dhe lirike. Martin Gjoka hapi i pari shtegun e artit muzikor shqiptar, krijuesit i të parës simfoni shqiptare "Dy lule mbi vorr të Skanderbegut" (1919) si dhe krijuesi i operas shqiptare "Juda Makabe" me libret të Gjergj Fishtës kompozuar në vitin 1917. Falë punës së Atë Martin Gjokës dhe muzikantëve të tjerë natyrisht Shkodra u bë qëndra më e rëndësishme e jetës muzikore në Shqipëri dhe djepi ku kanë lindur talente të mëdha.
Muzikologu dhe studiuesi i apasionuar i historisĂ« sĂ« muzikĂ«s shqiptare Tonin Zadeja, nĂ« njĂ« jetĂ«shkresĂ« tĂ« shkurtĂ«r  tĂ« At Martin GjokĂ«s shkuan: “JanĂ« kuptimplotĂ«,  dhe njĂ« vlerĂ«sim i madh i punĂ«s sĂ« tij, fjalĂ«t qĂ« Bajram Curri  i drejtoi atij  kur, nĂ« krye tĂ« orkestrĂ«s frymore, shkoi pĂ«r ta urue me 1924:  “ Ky peshqesh( asht fjala pĂ«r njĂ« sasi tĂ« hollash- T.Z.)  asht pĂ«r kalamajt dhe pĂ«r Ju, uratĂ«. Vazhdoni tĂ« punoni pa u lodhun pĂ«r idealin kombĂ«tar e pĂ«rparimin e vendit”.”
Për 50 vjet është thënë se opera e parë është krijuar në vitin 1958, por e verteta është ndryshe. Madje shumë prej pjesëve muzikore apo këngëve të Martin Gjokës se ndaluar, kanë arrit të futën në repertore pa emrin e tij.
At Martin Gjoka edhe pse vdiq në moshën 50-të vjeçare nga nje atak në zemër, në moshën më prodhimtare për një kompozitor, na ka lënë një pasuri të madhe muzikore në të gjitha gjinitë.
Simfonia “Dy lule mbi vorr tĂ« SkandĂ«rbegut” Ă«shtĂ« ekzekutuar nga Orkestra e Operas nĂ«n drejtimin e Eno Koços nĂ« vitin 1986  i cili e vlerĂ«son: “At Martin Gjoka, mund tĂ« thuhet me plot zĂ«, Ă«shtĂ« krijuesi i njĂ« gjuhe muzikore specifike shqiptare e cila  rrezatoi tek mjaft kompozitorĂ« shkodranĂ« qĂ«, tĂ« gjithĂ« e dimĂ«, kanĂ« qĂ«nĂ« nĂ« pararojĂ« tĂ« artit muzikor shqiptar” .
NjĂ« punĂ« pasionante pĂ«r nxjerrjen nĂ« dritĂ« tĂ« veprĂ«s sĂ« kĂ«tij kompozitori tĂ« madh ka bĂ«rĂ« me librin e vet Robert Prennushi, ku krahas shkrimeve  mbi jetĂ«n e veprĂ«n e AtĂ« Martin Gjoka OFM janĂ« botuar edhe partiturat “Album pĂ«r harmonium  pĂ«r 24 copa” e tjerĂ« pjesĂ« muzikore.
E kemi "takue" tĂ« madhin At M. Gjoka, tek filmi "SkĂ«nderbeu",  ku kompozitori Çesk Zadeja, shfrytĂ«zon me mjeshtri temĂ«n e kĂ«ngĂ«s sĂ« Martin GjokĂ«s  e mbĂ«shtetur kjo nĂ« njĂ« motiv tĂ« vjetĂ«r tĂ« kĂ«ngĂ«ve malĂ«sore.
Motivi i huazuar i filmin “SkĂ«nderbeu” nuk Ă«shtĂ« vĂ«shtirĂ« tĂ« dallohet. ËshtĂ« marrĂ« nga kĂ«nga "Kenkan mbushun malet me borĂ«" por Martin Gjoka ishte i ndaluar , thjeshtĂ« se qe prift ndaj atĂ«herĂ« u tha se Ă«shtĂ« shfrytĂ«zuar njĂ« kĂ«ngĂ« popullore, vetĂ«m e vetĂ«m qĂ« tĂ« mos dilte emri i mĂ« tĂ« madhit muzikant shqiptar, ai qĂ« hapi shtigjet e artit muzikor klasik nĂ« ShqipĂ«ri, ai qĂ« mĂ«soi nĂ« shkollĂ« e ngjalli pasionin pĂ«r muzikĂ«n tek plejada e muzikantĂ«ve tĂ« mĂ«vonshĂ«m si Çesk Zadej, Tish Daija, Tonin Harapi, Simon Gjoni, Abdulla Grimci, PjetĂ«r Dungu, Gjon Kapidani e tjerĂ«.
GjithĂ«sesi muzika e filmit “SkĂ«nderbeu” Ă«shtĂ« vertetĂ« njĂ« mrekulli nĂ« tĂ« cilĂ«n kanĂ« shkrirĂ« talentin e tyre dy artistĂ« tĂ« mĂ«dhej mĂ«sues e nxenĂ«s: At Martin Gjoka e Çesk Zadeja.

6 janar 2014

Ne kete link keni nje vidiomontazh me sinfonin e Ate Martin Gjokes OFM"Dy lule mbi vorr te Skanderbegut" kompozuar ne 1919.


Editor: ©