 |
“E VËRTETA”... E
PAVËRTETË E PROF. EMIL LAFE
Gjuha Shqipe si tipar
themelor i kombit kërkon
bashkim e jo ndarje.
Nga KOLEC TRABOINI
Shkaku për të cilin
ka pasur nderin të dalë në opinionin publik prof. Emil Lafe në “Gazetën
Shqiptare” më 20 korrik 2014, është se kërkon të shumëzojë me zero një shkrim
mjaft serioz e konstruktiv të botuar në gazetën “Tirana Observer” të datës 7
qershor 2014 “Shqetësuese janë rrënjët e gjuhës shqipe” shkruar nga prof. dr.
Luftulla Peza, kryetar i Shoqatës “Qendra e Studimeve Pellazgjike” Tiranë –
Prishtinë.
Që në krye prof. Emil
Lafe shpalos platformën e vet kundërshtuese duke përmbledhur së pari në 9 pika
problematikat që shtron prof. Peza, për të pasur kësisoj më të lehtë në
kundërshtimin dhe minimizimin e vlerave të shkrimit në fjalë. Po cilat janë
pikat e dobëta të artikullit të prof. dr. Luftulla Pezës që sipas prof. Emil
Lafe, u dashkan të konsiderohen si probleme të paqena. Ja dhe esenca e shkrimit
të prof. dr. Luftulla Peza që u bë shkak i kësaj polemike në mes dy profesorësh
të nderuar:
“1) standardi i sotëm
i shqipes i vendosur në kohën e regjimit totalitar është i vjetruar, i plakur
dhe duhet të ecë përpara me shoqërinë; 2) ruajtja e këtij standardi mbyll
shtigjet e hulumtimit drejt lashtësisë pellazge; 3) kur u vendos standardi u
shkelën mjaft rregulla të gjuhës shqipe, sepse vendosi politika; 4) gjuhëtarët
dhe historianët shqiptarë, duke shkelur të gjitha rregullat shkencore, i kanë
prerë rrugën gjuhës shqipe drejt gjuhës pellazge dhe ilire me të cilat ajo
lidhet dhe ka vazhdimësi të plotë; veprat që e lidhin gjuhën e lashtë pellazge
me gjuhën shqipe as analizohen, as kundërshtohen dhe as pranohen; 5) Homeri dhe
Hesiodi, që kanë jetuar para shek. VIII para erës së re, i përkasin racës
pellazge, që e përshkruajnë me dashuri dhe madhështi (d.m.th. nuk janë grekë);
6) gjuhëtarët shqiptarë njohin vetëm standardin të bazuar në toskërishten dhe e
kanë shpërfillur gegërishten, prandaj nuk e përmendin lidhjen e fjalës së parë
të “Iliadës” menin, me fjalën e gegërishtes mëni (toskërisht mëri), që ka po
atë kuptim, por është jashtë standardit; 7) duke mohuar pellazgët si
stërgjyshërit tanë, historianët dhe gjuhëtarët shqiptarë nuk mund të vërtetojnë
autoktoninë tonë; 8) qindra mbishkrime me shkrimin ilir dhe në gjuhën ilire
janë në muzetë e Durrësit dhe të Apolonisë, por padrejtësisht gjuhëtarët
shqiptarë nuk i pranojnë si të gjuhës shqipe; 9) shqipja e njësuar është
arritje e madhe e kulturës sonë, duhet mbështetur, por edhe do pasuruar
dita-ditës. Disa nga këto nëntë pika kanë të bëjnë me gjuhën e sotme, me
shqipen standarde, ndërsa të tjerat me lidhjet shqiptaro-pellazge.”
Prof. Emil Lafe pasi
ka cituar objeksionet e mësipërme të prof. dr. Luftulla Pezës përpiqet lodhshëm
të hedhë poshtë këto 9 pika, madje duke dashur ta bëjë këtë gjë zellshëm, në vend
të përdorë argumentin gjuhësor si profesionist që është , i lëshohet trajtimin
rutinë si në shkrimet e rëndomta të gazetave të përditshme. Duke harruar
argumentin gjuhësor bie sa në ca kujtime të hershme fëminore aq edhe tek nostalgjitë
e studimeve e hulumtimeve të kohës së komunizmit, por pa harruar t’i dalë punë
edhe me varrosjen, bashkë me dialektet veriore të shqipes, edhe të problemit
pellazgjik, që shqiptarët e kanë për zemër por që prof. Lafes nuk i pëlqen. “Më
kujtohet – shkruan prof. Lafe,- mësuesi im i gjuhës dhe i letërsisë në
gjimnazin e Durrësit (1951-52), shkrimtari Bedri Rama, që më qortonte: Mos
ngatërro dialektet! – kur unë, që vija nga 7-vjeçarja e Lushnjës, përpiqesha
t’i shkruaja hartimet pak “durrsakçe”, si shokët.” Duke dashur të tallet me
problemin e paskajores si tipar themelor i dialektit të gegnishtes (dhe jo
gegërishtes siç e përdor rëndom), prof Lafe merr ca citate të Enver Hoxhës
psonisur në traktet e luftës ku qenka përdorur paskajorja jo siç duhet, ndaj,
mendon e konkludon Prof. Lafe, nuk shtrohet si problem i pranueshëm paskajorja
sepse krijoka ilaritet në të shkruar.
Paskajorja është punë
e kryeme për gjuhëtarin e nderuar nga Lushnja që bën fole në Institutin
Albanologjik në Gjuhësi dhe mbron gjithçka që është bërë në kohë të komunizmit.
Ja dhe përsiatja me stilistikën e Enverit që na e sjell si argument për
ilaritetin që sillka paskajorja në traktet e luftës: “Apo është fjala për të
“shartuar” në standard paskajoren, siç ka bërë ndër të tjerë edhe Enver Hoxha
në shkrimet e viteve të luftës, kur shkruante p.sh.: ... përpiqet me mish e me
shpirt me e shpërnda frontin e gjerë të popullit tonë; ... po shkelin vatrat
tona për me gjuejtë patriotët; ... ta gënjejë popullin, t’i hedhë hi syve për
me muejtë më mirë me ja mbërritë qëllimeve të tija; ... u përpoqën ta
mobilizojnë popullin për me e çue të vritet në Libi; Fashizmi e ruante këtë
spiun të vjetër (Mustafa Merlikën) për me e qitë kur ta shihte pisk ... etj. Ky
lloj shartimi, që pasqyron në gjuhën e shkrimit përzierje dialektore të rastit,
nuk pati (e nuk mund të kishte) sukses dhe u la mënjanë.”
Për gjuhtarin Emil
Lafe nuk ekziston asnjë shembull i mirë e i dobishëm i përdorimit të
paskajores, nuk i gjen këtë as tek Pashko Vasa, Ndre Mjeda, Gjergj Fishta, Migjeni
po shkon e mbështetet në frazeologjinë politike të Enver Hoxhës shkruar në
kushte ilegaliteti gjatë viteve të luftës. E drejtë e tij kujt i referohet. Po
ky ka harruar pa cituar edhe Mehmet Shehun se edhe ai ka mbajtur një fjalim
programor mjaft te gjatë e të mërzitshëm për punët e gjuhës, apo Mehmeti nuk u
marrka në konsideratë se ka qënë poliagjent dhe armik i popullit siç e
cilësonte ish miku i tij për kokë diktatori Hoxha. Madje për të qënë bindës në
kundërshtitë e veta profesori specialist i gjuhës, thërret në ndihmë krahas të
tjerave edhe kujtimet e tij personale për dy dhëndurët e prof. Aleksandër
Xhuvanit, Ramiz Alia dhe Bilbil Klosi, pa arritur të na bindë se çfarë lidhje e
funksion kanë këto dy emra në një përsiatje për Gjuhën Letrare. Inkursionet e
prof. Emil Lafes në shkrimin e tij mjerisht vetëm gjuhësi nuk shprehin. Është
vërtetë i marramendshëm sepse kur i fut një tëharrje problematike në brigjet
italiane, shkon thellë në histori për të na treguar si u bë standardi përtej
Adriatikut që nisi me 3 për qind( sipas tij) e tani na lulëzoka lumturisht me
100 për qind. Ky lloj tregimi me shifra përqindjesh më kujton shkrimet e “Zërit
të Popullit” për rendimentin për hektarë të produkteve bujqësore, me statistika
strikte, por që një herë nga pakujdesia e tipografeve titulli na doli i shtypur
jangllësh, kësisoj bathët na dolën bythë shifrore në rendimentet për hektarë. I
kanë germat këto rreziqe, kur nuk i përdor si duhet të bëjnë gjëmën.
Por profesor Lafe
vazhdon dhe me tutje përsiatjen e tij sikur të ishim ende në shekullin e
kaluar. Madje përveç Enverit na sjell në kujtesë edhe një lugat tjetër me
përmasa botërore, na kujton edhe programin e punës së vet në Kongresin e
Drejtshkrimit ku, siç pohon jo pa krenari, ka pasur si busull orientuese në Gjuhësinë
shqiptare mësimet e Josif Visiarionoviç Stalinit. Që të mos duket sikur po
sajojmë përralla me Stalin e luftë klasash, po paraqesim retorikën e të
nderuarit gjuhëtarin tonë luftëtarit të ashpër kundër gegnishtes.
Citojmë: “Më takon të
jap këtu nja dy sqarime të shkurtra, edhe si dëshmitar i punëve. Pas botimit të
librit të Stalinit “Marksizmi dhe çështje të gjuhësisë” gjuhëtarët nuk u
rrezikuan nga ndërhyrja e politikës. Pse? Sepse Stalini sqaroi në atë libër se
gjuha është një fenomen shoqëror i një tipi të veçantë, nuk është as pjesë e
bazës, as pjesë e superstrukturës së shoqërisë, se gjuha nuk ka karakter
klasor, nuk është ideologji, ajo u shërben njësoj si klasave shfrytëzuese,
ashtu edhe klasave të shfrytëzuara. Në atë libër Stalini kërkon që çështjet e
gjuhës të zgjidhen nëpërmjet diskutimesh shkencore dhe ka formuluar atë thënien
e njohur: “Gjithë bota e di se asnjë shkencë nuk mund të zhvillohet dhe të vejë
mbarë pa luftë mendimesh, pa liri kritike.” Ky citat, i shkruar me shkronja të
mëdha dhe me emrin e Stalinit poshtë, ka qenë një lloj embleme në veprimtari të
ndryshme shkencore të asaj kohe.” Të lumtë profesor Emil Lafe. Më bukur nuk ka
si thuhet. Programi stalinist u jepte liri të plotë intelektualeve madje edhe
liri kritike. I denjë ky konsiderim për rrugën dhe ideologjinë staliniste,
krenar për lugatin tonë që rrinte në Kongresin e Drejtshkrimit si një faraon
përpara të cilit drithëronte vetë vdekja. Të lumtë që na e solle në kujtesë
Stalinin që ne mëkatarët e kësaj bote të shekullit XXI mjerisht e kishim
harruar. I nderuar profesor Lafe vazhdo në llogoren e luftës kundër dialekteve,
vazhdo ekzekutimin e gegnishtes siç Enver Hoxha pushkatonte intelektualët
veriorë veç për dy shkaqe, se ishin gegë dhe katolikë.
Nuk ka nevojë të
bëhet gjykimi i thellë i Kongresit të Drejtshkrimit mjafton të lexojnë
broçkulla të tilla për të kuptuar në çfarë bataku kishte rënë gjuhësia
shqiptare në kazanin e shtrigave të komunizmit. Dua të sjell në kujtesë të
Profesor Lafes një emër shqiptari, studiuesi, shqipëruesi, profesor i gjimnazit
të Shkodrës Nikollë Daka, një pinjoll nga Hoti i burrave kreshnikë, në kohën
kur mblidhej Kongresi i Drejtshkrimit 1972 në Tiranë, ai pikllueshëm shkruante
për tragjedinë që po ndodhte me të bukurën gegnishte dhe krijonte kësisoj në
Shkodër poemën “Koineja e Gjuhës Shqipe”. Është shkruar bash atë ditë kur
vendoste Kongresi, dhe stigmatizonte tërë atë teatër kukllash ku dijetarët
vinin me shumë si servant se sa si shkencëtar sepse nuk kishte asnjë zë
kundërshtues në atë sallë. Dhe e dini çfarë u bë me këtë të vetmin zë
kundërshtues në Shqipëri pikërisht kur ndahej me sopatë gegnishtja prej trungut
kombëtar, u burgos dy herë dhe tërë jetën e kalbën në burg, sa kur doli nga
burgu i dytë nuk shkoi gjatë dhe vdiq. Një atdhetar i madh, përkthyesi i madh i
latinishtës, siç e cilësonte vetë albanologu i paharruar Norbert Jokli, pasi
kishte lexoi përkthimet e tij. Ju profesor Emil Lafe mund të vazhdoni e
shkruani e botoni nëpër gazetat e Tiranës, të na flisni deri në ekstazë e
stërlodhje për Enverin e Stalinin që paskan u dhënë liri të plotë për
zhvillimet gjuhësore në Shqipëri, por mjerisht fjalët nuk e fshehin dot synimin
tuaj për mbylljen e gjuhës shqipe dhe bjerrjen e pasurive gjuhësore dialektale,
ato pasuri të paçmuara që ende falë Zotit mbahen gjallë. Ju kësisoj rrënoni
tërë pasurinë e letërsisë shqipe që shpejt do të konsiderohet një minoritet.
Kam pasur e ruaj mendimin që kushdo që kërkon të shkatërrojë dhe jo të pasurojë
atë çfarë kemi ndërtuar në Gjuhësi, por dhe e kundërta, siç po bëni ju dhe
kolegët tuaj konservatore që dërgoni dhe peticione në qeveri, që mbroni deri me
histerizëm çfarë keni ndërtuar keq me shmangien mizore të gegnishtes, u them me
plot gojë se i keni hipur kalit mbrapsht dhe po kalëroni të gjithë në qorrollisje.
Gjuha është një trase
e madhe, gjigante, që nis prej historisë dhe vjen prej të gjitha skajeve të
trojeve dhe shqiptarisë e ku mund të ecim të gjithë shqiptarët pa pasur aspak
nevojë të shtyjmë, të anashkalojmë apo dhe shtypim e shkelim njëri-tjetrin, çfarë
në komunizëm mjerisht është bërë. Ndaj le të guxojmë të bëjmë atë që kërkon
koha dhe e drejta: Hapjen e arkapijave të gjuhës, heqjen e brakeshave të
fanatizmit akademik mediokër dhe bashkimin e natyrshëm gjuhësor nëpërmjet
pasurimit të saj nga çdo burim i kthjelltë dialektor (ashtu siç lumenjtë
krijohen nga burimet), për më tepër ashtu siç kërkohet dhe bashkimi kombëtar,
sepse me ndarje e përçarje nuk shkohet kurrkund.
 |
| TRABOINI ART STUDIO CHANNEL |
