ELENI VULGARI - GOLEMA
Nëna greke në Athinë që me përcolli në Amerikë me lot në sy - si zbulova tek ajo, pas 30 vjetësh, heroinën e burgjeve të Juntës Ushtarake Greke.
Nëna greke në Athinë që me përcolli në Amerikë me lot në sy - si zbulova tek ajo, pas 30 vjetësh, heroinën e burgjeve të Juntës Ushtarake Greke.
Nga K. P. TRABOINI
Duhet pranuar se pa ndihmĂ«n e Eleni dhe Babi Golemes gazeta “Egnatia” nuk do tĂ« botohej kurrĂ«. Pse e them ketĂ«? Sepse askush nĂ« AthinĂ« nuk mori pĂ«rsipĂ«r tĂ« bĂ«nte trajtimin kompjuterik, formatimin e faqosjen e gazetĂ«s edhe kundrejt pagesĂ«s qĂ« nĂ« fund tĂ« fundit ishin ata qĂ« e vendosnin. GrekĂ«t kanĂ« tjetĂ«r sistem alfabetik, cirilik, qĂ« krejt ndryshe nga gjuha shqipe qĂ« Ă«shtĂ« mbĂ«shtetur nĂ« shenjat grafike tĂ« alfabetit latin. Mund tĂ« ishin edhe shkaqe tĂ« tjera qĂ« mĂ« pengonin, por me ndĂ«rmjetĂ«simin e shkrimtarit minoritar Spiro Xhai, ishte vetĂ«m ky çift bashkĂ«shortĂ«sh qĂ« mĂ« hapĂ«n derĂ«n, me pritĂ«n me ngrohtĂ«si e mĂ« thanĂ« se do bĂ«jmĂ« tĂ« pamundurĂ«n dhe gazetĂ«n e emigrantĂ«ve shqiptarĂ« do ta botojmĂ«. Kisha rĂ«nĂ« nĂ« njerĂ«z tĂ« mirĂ« tek tĂ« cilĂ«t nĂ« ato tre vjet qĂ« u gjenda e punova aty pĂ«r gazetĂ«n shqipe, u ndjeva gjithmonĂ« mirĂ«. Me kishte thĂ«nĂ« Spiro Xhai se kishin qenĂ« tĂ« dy tĂ« burgosur politike nĂ« kohĂ«n e JuntĂ«s Ushtarake. Se pĂ«r jetĂ«n e tyre nĂ« burg ishte bĂ«rĂ« njĂ« film artistik. Nuk i kisha pyetur se nuk doja t’u lĂ«ndoja plagĂ«t e vjetra. Por njĂ« herĂ« kur po punoja me Dinen, mĂ« vjen zonja Eleni Golema e mĂ« thotĂ«, eja se do tĂ« them diçka se je gazetar. Shkova pas saj dhe u futĂ«m nĂ« zyrĂ«n e pronarĂ«ve. Aty ishte Babi me njĂ« djalĂ« te ri elegant e simpatik, me flokĂ« tĂ« gjata siç ishte nĂ« mode nĂ« vitet 90. Ky Ă«shtĂ« djali ynĂ«, mĂ« tha zonja Eleni. Ky ka lindur nĂ« burg kur kemi qenĂ« tĂ« dy tĂ« burgosur politikĂ« burg. Dhe ndĂ«rkohĂ« qĂ« i dhashĂ« dorĂ«n djalit tĂ« tyre, zonja Eleni vazhdoi, Ă«shtĂ« student nĂ« Universitet. Babi Golemas i qeshnin sytĂ« me krenari. Djali i tyre lindur nĂ« burg ishte drita e syve tĂ« tyre.
Nga fundi i Korrikut 1995, kur preva biletën e avionit që familjarisht të shkonim në Amerikë, në qytetin Filadelfia, nuk mund të rrija pa shkuar e takuar edhe çiftin Golema. Më kishin bërë një surprizë. Nuk e mendoja kurrë se do të ndodhte ashtu. Në një nga dhomat kishin vendosur një tavolinë të madhe e mbi të torta, biskota, ëmbëlsira të ndryshme. Erdhën të gjitha vajzat e gratë që punonin në kompjutera. Foli Babi Golema, foli dhe zonja Eleni. I përshëndeta dhe unë. Më thanë se ti do të ikësh në Amerikë, por mos na harro, eja ndonjëherë të na takosh. Eleni Golema me lot në sy më përqafoi e më tha se të kemi si djalin tonë, u mësuam me ty.
Ishte fat i madh që i njoha, por jo vetëm për gazetën, por për cilësitë njerëzore që kishin. Isha ndarë një ditë më parë edhe me pronarin e kompanisë Medit AE, Llazaros Dukaqis, që pasi merrte fonde nga Brukseli për emigrantet e huaj ndihmonte nga pak botimin e gazetës, por ndarja me të ishte e ftohtë.
ĂshtĂ« e natyrshme qĂ« pas vitesh nga dĂ«shira pĂ«r tĂ« mĂ«suar pĂ«r njerĂ«zit qĂ« kam njohur tĂ« kĂ«rkoja njoftime mbi ata. TanimĂ« kushtet janĂ« e çdo kush e ka njĂ« kompjuter e celular me tĂ« cilĂ«t mund tĂ« informohet pĂ«r çdo gjĂ« nĂ« botĂ«. NdĂ«r kĂ«to kĂ«rkime, pĂ«r mua, ato tĂ« GreqisĂ« janĂ« mĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishmet. NĂ« kĂ«to kĂ«rkime me emrin Eleni Golema, gjeta njĂ« njoftim tĂ« vjetĂ«r. NjĂ« letĂ«r qĂ« ajo i drejtonte opinionit publik grek dhe botĂ«ror ndĂ«rkohĂ« qĂ« ishte e burgosur politike nĂ« burgun e Koridalos. Gazeta qĂ« botohej nĂ« Kanada, sepse Greqia ishte nĂ«n sundimin e JuntĂ«s Ushtarake, mbante datĂ«n 28 prill 1972.
Zonja Eleni, ajo grua me shpirt të madh shkruante në atë letër për fatin e saj, çfarë unë nuk do ta kisha mësuar kurrë nëse nuk do të gjendej faqja e kësaj gazete shkruar në anglisht. Zonja Eleni me mbiemrin e vajzërisë Vulgaris, ishte e bija e një mësuesi, me baba atdhetar demokrat të pushkatuar nga hitlerianët, me një nënë stoike, që e burgosën politikisht dhe katër vajzat e saj jetime e të mitura, rriteshin nga gjyshja. Kur Eleni ishte gjimnaziste e kishin arrestuar dhe kur i kishin kërkuar të hiqte dore nga idetë demokratike i kishte kundërshtuar sepse ishin idetë e babait që ja kishin ekzekutuar pushtuesit hitlerianë.
Elenit ju dha një dënim absurd vetëm pse burri i motrës se saj Nikos Genas një revolucionar ky i dënuar pesë herë me vdekje, në vitin 1954 kishte hyre ilegalisht në Greqi dhe ishte strehuar ca kohë në familjen e gruas, qe ishte e motra e Elenit. Vetë Nikos Genas u arrestua dhe u burgos bashkë me të gjithë pjesëtarët e familjes Vulgaris. Edhe pse i dënuar pesë herë me vdekje, doli amnistia e presidentit dhe ai ishte i lirë, pikërisht në këtë kohë, gusht 1966, arrestohet Eleni dhe për këtë ngjarje të kaluar ku ajo nuk kishte asnjë përgjegjësi, dënohet me 10 vjet burg, ngjarje që bëri bujë në Europë dhe për te cilën ndërhyri Amnesty International.
E mora këtë letër, e përktheva dhe tani po e vendos ndër kujtimet e mia për kohën e qëndrimit në Greqi. Kisha parë tek Eleni mirësinë, shpirtin e bukur e zemrën e pastër të një nëne, por nuk mund ta mendoja kurrë se ajo ishte dhe një heroinë që përballej sypatrembur me regjimin diktatorial të Juntës Ushtarake.
LETĂR NGA BURGU
Një nëne greke kërkon drejtësi botuar anglisht më 28 prill 1972
Thirrja pĂ«r drejtĂ«si nga Elena Voulgari-Golema, njĂ« nga shumĂ« gra tĂ« burgosura politike tĂ« mbajtura nĂ« burg nga regjimi i kolonelĂ«ve tĂ« zinj nĂ« Greqi, iu dĂ«rgua gazetĂ«s nga LĂ«vizja Sindikale e Bashkuar Greke kundĂ«r DiktaturĂ«s. Nga Burgu i Koridallos, ku po mbahem e izoluar si e burgosur politike me 15 gra tĂ« tjera greke luftĂ«tare pĂ«r demokraci dhe paqe, i drejtohem opinionit publik grek dhe botĂ«ror, organizatave ndĂ«rkombĂ«tare, liderĂ«ve politikĂ«, intelektualĂ« dhe socialĂ«, ju parashtroj nĂ« mĂ«nyrĂ« tĂ« shkurtĂ«r tragjedinĂ« e pabesueshme tĂ« familjes sime. U arrestova nĂ« gusht tĂ« vitit 1966 dhe nĂ« tetor tĂ« atij viti u dĂ«nova nga gjykata ushtarake e LarisĂ«s me 10 vjet burg pĂ«r arsye thjesht politike. Rasti ishte i mbĂ«shtetur nĂ« ngjarjet e 15 vjetĂ«ve mĂ« parĂ«, rreth vitit 1954, ndĂ«rsa unĂ« isha ende studente nĂ« shkollĂ« tĂ« mesme. “Krimi” im i supozuar ishte se shoqĂ«roja nga Athina nĂ« Larisa bashkĂ«shortin e motrĂ«s sime, Nikos Genas, nĂ« njĂ« kohĂ« kur ai persekutohej pĂ«r veprimtaritĂ« e tij demokratike. Sado e paimagjinueshme qĂ« mund tĂ« duket, por Ă«shtĂ« nĂ« fakt, dĂ«nimi im ishte pĂ«r shkak pĂ«rgjigjes qĂ« i dhashĂ« kryetarit tĂ« gjykatĂ«s ushtarake, kur ai mĂ« pyeti nĂ«se kĂ«mbĂ«ngulja nĂ« bindjet e mia politike. PĂ«rgjigja ime ishte: “NĂ«se gjykohem pĂ«r idetĂ« e mia, pra pĂ«r idealet pĂ«r tĂ« cilat pushtuesit nazistĂ« ekzekutuan babanĂ« tim, njĂ« patriot i shquar, demokrat dhe edukator, qĂ« kaloi vite nĂ« birucat e regjimit diktatorial tĂ« Metaksasit dhe mĂ« nĂ« fund i sĂ«murĂ« rĂ«ndĂ«, ishin hitlerianĂ«t qĂ« e dĂ«rguan para njĂ« skuadre ekzekutimi, po ju pĂ«rgjigjem juve me krenari: Po, unĂ« insistoj nĂ« ato ideale njerĂ«zore universale”. Kaq mjaftoi qĂ« gjykata ushtarake tĂ« mĂ« dĂ«nonte me 10 vjet, pa marrĂ« parasysh faktin se isha nĂ« muajin e pestĂ« tĂ« shtatzĂ«nisĂ«. Kunati im, Nikos Genas, ishte i pranishĂ«m nĂ« sallĂ«n e GjykatĂ«s Ushtarake, ndĂ«rsa unĂ« isha nĂ« gjyq. Por ai ishte i lirĂ« sepse “krimi” pĂ«r tĂ« cilin ishte dĂ«nuar pesĂ« herĂ« me vdekje Ă«shtĂ« amnistuar. Dhe unĂ« po gjykohesha si bashkĂ«punĂ«tor nĂ« tĂ« njĂ«jtin "krim!"
Ky Ă«shtĂ« lloji i drejtĂ«sisĂ« qĂ« kam marrĂ«. ĂshtĂ« e pamundur tĂ« pĂ«rshkruash atĂ« qĂ« ka pĂ«suar familja ime e pambrojtur, veçanĂ«risht qĂ« nga dita kur hitlerianĂ«t ekzekutuan babanĂ« tim. ShtĂ«pia jonĂ« u dogj vazhdimisht si nga gjermanĂ«t ashtu edhe nga bandat e tradhtarĂ«ve kolaboracionistĂ« qĂ« endeshin tĂ« shfrenuar nĂ«pĂ«r vend. NĂ«na ime e ve, e cila duhej tĂ« rriste katĂ«r vajza, jo vetĂ«m qĂ« nuk hoqi dorĂ«; ajo vazhdoi veprĂ«n patriotike tĂ« babait tim, duke nderuar kĂ«shtu kujtimin e tij.
Shpërblimi i saj ishte tetë vjet të kaluara në burgjet mesjetare dhe po aq në kampet e paraburgimit në ishujt e shkretë. Edhe më vonë, kur mezi mund të ecte, ajo u fut me forcë në një makinë të blinduar dhe u dërgua në ishullin famëkeq të burgut Jura. Për fat të mirë, si rezultat i thirrjeve nacionale dhe ndërkombëtare, ajo sot është e lirë. Guximi i saj i pakrahasueshëm, mirësia, patriotizmi i saj, së bashku me shëmbullin e babait, ndikuan thellë tek unë. Kam një djalë të vogël të lindur në burg dhe tani jeton me nënën time, e cila është vetëm, e moshuar dhe e sëmurë në fshat. Burri im, Babis Golema, është gjithashtu një i burgosur politik në një burg të juntës që vuan një dënim prej 16 vjetësh të vendosur nga gjykata ushtarake në Athinë për veprimtarinë e tij kundër diktaturës. Kërkesat e mia të shumta për drejtësi dhe mëshirë refuzohen gjithmonë nga ata që qeverisin. Unë kërkoj drejtësi, jo mëshirë, nga pushtetarët ushtarakë. Kërkoj lirinë time, të cilës më kanë privuar për rreth gjashtë vjet, në mënyrë të paligjshme. Kërkoj t'i jepet fund krimit të kryer dhe që ende vazhdon kundër meje, ndaj një fëmije të vogël, ndaj gjithë familjes sime, ndaj gjithë grekëve. Kjo tragjedia ime dhe e familjes sime së bashku me mijëra tragjedi të tjera të patriotëve grekë në periudhën e pasluftës, jep një pasqyrë të qartë të vajtjeve dhe torturave që i janë bërë popullit grek si dhe përmbysjen barbare të vlerave morale në tokën tonë. Në vend të ushqimit, patriotëve u është dhënë vrer, ndërsa ata që populli i përbuz, shpërblehen, nderohen dhe sot sundojnë Greqinë. Në vend të bukës, patriotëve u është dhënë vreri ndërsa atyre të cilët populli i përçmon, shpërblehet, nderohet dhe sot sundojnë Greqinë. Unë besoj se burrat e denjë dhe gratë në mbarë botën nuk mund të qëndrojnë të heshtura përballë krimeve të tilla politike. Ata duhet të ngrenë zërin më ashpër duke kërkuar t'i jepet fund vuajtjeve dhe persekutimit të burgosurve politikë në Greqi. Më në fund është koha për t'i dhënë fund kalvarit të tyre nëpërmjet dhënies së një amnistie të përgjithshme politike, e cila përbën gjithashtu një parakusht për rivendosjen e demokracisë në vendin ku ajo lindi.
Letra Ă«shtĂ« publikuar nga Shoqata Botuese “Fisherman”.
138 East Cordova Street, Vancouver 4, Đritish Columbia, Canada.
Shkrimi që paraqesim është pjesë e kujtimeve të mia si emigrant në Greqi, që po përgatis për ti botuar në një libër.
