 |
| Zhaneta Ogranaja (1938-2013) |
-POEZIA E PROTESTËS E ZHANETA OGRANAJ-
Nga KOLEC TRABOINI
Poetja Zhaneta Ogranaja (1938-2013) që në rininë e saj ra në sy
si një krijuese me talent e me të ardhme, me aq mundësi të pakta sa mund të
kishte një krijues në diktaturë. Poezitë e saj ishin lirike dhe pëlqeheshin nga
lexuesit, por dikujt i vriste sytë shkëlqimi i talentit të Zhanetës dhe e
burgosën për shkak të shpirtit të saj të lirë. Edhe në burg duke parë një
realitet poshtërues ndaj të cilit kishte fare pak rezistencë, shkruante: “
Medet- Asnjë, për shpërblimin e lirisë s’e ngre zënë/qoftë dhe kur uji u hyn në
palcë në trupat lakuriq”.
Pas shumë viteve burg ajo e priti
shembjen e diktaturës si një rilindje e vertetë fizike e shpirtërore, mirëpo
shumë shpejt poetja e ndjeshme do të zhgënjehej. Shumë ëndërrime që t`i
përndizte liria do t’i veniteshin. Horizontit të shoqërisë shqiptare do të
shfaqej një tymnajë përngjashëm me atë që një poet si Ali Asllani do ta quante
që herët në vitet `40 të shekullit të kaluar “Kohë e maskarejve”, ku: “ të
papunë i gjeti dreka, milionerë i gjeti darka”. Shkuar pas këtij rendi, disa
servilë të politikes një b. për dy
karrike, ia dolën të mbijetonin e të dilnin në elitën politiko-shoqërore të
kohës si vaj mbi lakër, por edhe mjaft të përzgjedhur të real-soc-it, që ishin
beniaminë të spërdredhur të regjimit shtypës, bënë goxha karrierë pas shembjes
së diktaturës duke u shfaqur me një shkëlqim të rremë si politikanë, shtetarë e
diplomatë, duke i harruar idealet e shkrimtarëve të vërtetë e duke vënë pasuri
me të dyja duart.
Përkundër kësaj lukunie, një poete si
Zhaneta Ogranaja u la në varfëri, u braktis, sepse ajo siç nuk e bëri rolin e
servilit poetik në të djeshmen, s'mund ta bënte as në të sotmen për sundimtarët
e rinj. Për këtë e dënuan, jo me burg natyrisht, por me braktisje e heshtje,
pasi ata që mbajnë skeptrin në të gjitha hallkat e piramidës së shtetit dhe
politikës nuk mund t’i përtypnin vargjet e saj: "Partia ime është populli
i varfër i rënduar nga çmimet”/ Partia ime është populli im, i thjeshtë, i
uritur...." apo më tej: “ Po iki prap` me zhgënjimin për gjithçka/ nga
politika, demokracia dhe miqtë/nga smirëzinjtë, që shtiren si shpëtimtarët e
mi, ata/që me të keq ma kanë mua dhe Shqipërisë.( botuar në gazetën "Egnatia"
Athinë 1994).
Në parathënien " Dy fjalë për
veten" të librit të saj, poetja shkruan: "Karrierës sime letrare i
kanë zënë çdo shteg, bile me pusi të shëmtuara dhe banale, misterioze, me akuza
të verbra, duke më rrasur burgjeve, nga burg shtëpiak, burg social dhe doemos,
burg shtetëror.”.
Gjithçfarë shkruante Zhaneta Ogranaja ishtë
vërtet drithëruese. Ishtë dhimbje, thirrmë proteste ndaj atyre që i rrëmbyen
dikur lirinë, apo të tjerëve që lirinë e saj, fituar pas vite robërie e
viktimizuan për hir të interesave të karrierës e pasurive personale. Eh, sa pak
gjëra kanë ndryshuar në shoqërinë shqiptare që nga koha e Migjenit, më të
madhit poet shqiptar, shkëlqimi i të cilit veç rritet duke zënë kryevendin e
letërsisë shqipe, sepse art i tij ishte e mbeti mishërim i idealeve njerëzore,
art i protestës e jo i lajkave, art i revoltës për padrejtësitë, çfarë ata që
shkruajnë sot dhe kërkojnë skeptrin as kanë guximin qytetar ta mendojnë e jo më
ta trajtojnë.
Ata e kanë më të lehtë të kërkojnë
thërrime të përgjakura tek sofra diktatorit ku kriminelët i hanë kokën
njëri-tjetrit, se sa ta prekin kokrrën e misrit migjenian nga frika se i
“shiton zana”.
Demagogjia krejt përngjashëm më të
djeshmen nuk ka fund. Thonë se arti është i lirë, ndërkohë artistët e vërtetë i
lënë të vdesin në varfëri, pa harruar që kur të ndërrojnë jetë t’i qajnë me
lotë krokodili.
Në këtë sens, ndoshta Zhaneta është sot
zëri më i guximshëm e më i veçantë i protestës kundër hipokrizisë bashkohëse,
falsitetit e hipokrizisë që sundon në shoqërinë shqiptare. Por në të njëjtën
kohë, zëri që nuk deshen ta dëgjonin e për më tepër, zëri që u përpoqen ta
mbysin sepse e vërteta është si Dielli që, kur e sheh me sy, të verbon nëse je
urith i vrimave të nëndheut.
Zhaneta Ogranaja ishtë poetja që e
anashkaluan se u çirrte maskën shumëkujt në këtë shoqëri të pamëshirshme dhe
aspak humane. Këtë poete e kishin halë në sy edhe ata që trumbetojnë vuajtjet e
veta nën diktaturë duke u paraqitur si viktima të mëdha me të vetmin qëllim -
përfitime materiale, duke qënë pikërisht ata që u bënë promotorë për t’u
shkaktuar vuajtje të tjerëve. A e dini se kush i ka shkaktuar vuajtjen e re,
plagë mbi plagë Zhaneta Ogranajt? Pikërisht ata që e monopolizuan vuajtjen e
popullit nën diktaturë për t’u shfaqur si sundimtarë të rinj. Mjerisht ky lloj
pisllëku i dy sistemeve ia ka arritur qëllimit. Mjafton të shohësh kush ka
ardhur në krye të punëve në dy dekadat e fundit dhe çfarë meritash kanë që janë
me të prapmen në majë të kolltukëve. Edhe në prerjen historike, paraardhësit e këtij
lloj pisëllë ku kanë bërë rolin e puthadorëve të tërë sistemeve, madje kanë
qenë dylberë të devotshëm të pushtuesve. Harrojnë këta mjeranë që kanë pas
shpatullave hiç-kurrë-mosgjënë, se janë kalimtarë dhe kur të kenë ikur, po
ashtu hiç-kurrë-mosgjë prej tyre ka për të mbetur, ani pse sot fryhen në media
si gjela deti në fund të dhjetorit... Paçin fatin e tyre!
Fati i poetëve dihet dhe kurrnji prej
atyre që vërtet janë poetë nuk do të kishin kurrfarë dëshire për të patur fat
tjetër nga ai që kanë përshkuar, anipse plot vuajtje e tundime. Edhe Zhaneta po
ashtu. Poezia e saj është dhimbja e popullit, atij që e quante partia ime, të
cilit i dërgonte vargjet e zemrës së saj, me zogjtë, me qiellin, me erën...
gjithnjë e gjithnjë.
NEXT: Nuk guxojme te harrojme
