05 January 2020

🟩 Mitingu i 10 janarit 1991- nga K. P. Traboini

 
MITINGU I 10 JANARIT 1991


Nga KOLEC TRABOINI


Duke ditur se manipulimet e historisĂ« janĂ« arti i fallxhorĂ«ve tĂ« politikĂ«s, prej vitesh e kisha lĂ«nĂ« nĂ« heshtje mĂ«nyrĂ«n e organizimit e zhvillimit tĂ« mitingut madhĂ«shtor tĂ« krijuesve e intelektualĂ«ve tĂ« TiranĂ«s nĂ« kapĂ«rcyell tĂ« vitit 90-91 kur ende diktatura mbahej nĂ« kĂ«mbĂ«, mirĂ«po tani qĂ« ish-kryeministri i ShqipĂ«risĂ« e cilĂ«soi si "mitingun tonĂ«", ndĂ«rsa kryetari i PS, edhe ai nga ana e tij nĂ« librin e vet “Kurban” e konsideron si njĂ« miting partiak, unĂ« edhe mĂ« tej nuk mund tĂ« hesht, sepse tashmĂ« kjo heshtje do tĂ« ishte e pakuptimtĂ«. KĂ«ta liderĂ« partish janĂ« nĂ« tĂ« drejtĂ«n e tyre tĂ« bĂ«jnĂ« kurban bĂ«mat e veta gjatĂ« kĂ«tyre dy dekadave, por jo tĂ« personalizojnĂ« apo privatizojnĂ« ngjarje nĂ« tĂ« cilat kanĂ« qenĂ« thjesht tĂ« ftuar e jo organizatorĂ«. As njĂ«ri e as tjetri. KanĂ« aq shumĂ« merita mbi shpatulla kĂ«ta burra tĂ« telikosur shteti sa do tĂ« qe e pakuptimtĂ« tĂ« rĂ«ndoheshin edhe si nistore mitingjesh tĂ« bĂ«ra prej tĂ« tjerĂ«ve. Mos vallĂ« me kĂ«tĂ« duan tĂ« nĂ«nkuptojnĂ« se jashtĂ« partive nuk ekzistonte asfare aspirate pĂ«r liri e demokraci dhe se kurrkush tjetĂ«r veç partiakĂ«ve nuk mund tĂ« shkruajĂ« histori?
NĂ« librin qĂ« botuesja Arlinda Dudaj pĂ«rcolli me eufori nĂ« mediat televizive, “Kurban” tĂ« Edi RamĂ«s, kryetarit tĂ« opozitĂ«s sĂ« djeshme, thuhet tekstualisht: “
pak ditĂ« mĂ« pas kur ( nĂ«nkuptohet Sali Berisha- shĂ«nimi im K.T.) donte tĂ« na pengonte Ardianin (Klosin), Kasemin( TrebeshinĂ«n) dhe mua tĂ« flisnim nĂ« mitingun ku pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« u godit nĂ« fjalĂ«n time hapur nĂ« shesh figura e Enverit, te Stadiumi “Qemal Stafa”, ku na drejtoi gishtin nĂ« sy pa u mbledhur ende njerĂ«zit duke na thĂ«nĂ« se “ju s’mund ta merrni fjalĂ«n sot se s’kemi kĂ«rkuar leje nĂ« polici pĂ«r ju
” KĂ«tĂ« pjesĂ« libri botuar nĂ« gazetĂ«n “Panorama” viti X. Nr.3248 datĂ« 28 tetor 2011, redaksia ose autori e kanĂ« shĂ«nuar me titull: “Si mĂ« largoi Berisha nga mitingu i PD nĂ« `91”. Ne nuk dimĂ« çfarĂ« t`i themi Edi RamĂ«s, as nuk mund t`i japim ndonjĂ« kĂ«shillĂ«, sepse ai Ă«shtĂ« nĂ« majĂ« tĂ« piramidĂ«s socialiste e tash edhe pushtetit e zor se i shkon zĂ«ri ynĂ« aq lart, por gjithsesi e mira do tĂ« qe qĂ« ata kĂ«shilltarĂ« qĂ« i mban me bukĂ«, qĂ« mesa shihet janĂ« tĂ« painformuar, nuk lexojnĂ« as çfarĂ« shkruhet nĂ« gazetat shqipe, apo nĂ« TVSH pikĂ«risht pĂ«r kĂ«tĂ« njoftim tĂ« gabuar qĂ« pĂ«rcjell tek lexuesit e vet. ËshtĂ« shkruar nĂ« shtyp se Mitingu qĂ« pĂ«rmend Edi Rama nuk Ă«shtĂ« iniciuar e as organizuar nga PD dhe as ndonjĂ« organ tjetĂ«r pĂ«rpos se prej krijuesve tĂ« Kinostudios.
Do ta shtjellojmë këtë ngjarje të para tre dekadave më me hollësi, por le të shohin se çfarë mendimi kanë për këtë çështje pala tjetër antagoniste e politikës konfliktuale shqiptare. Mesa duket për gjithçka janë në kundërshti këto dy forca politike që zotërojnë vendin, por në një gjë janë në një mendje, që mitingun e parë të krijuesve dhe intelektualëve të Tiranës në përkrahje të zhvillimeve demokratike janë bërë nga PD. Po të mos isha unë që e kam inicuar e organizuar ketë miting, padyshim që nuk do të kisha marrë mundimin t`i përgënjeshtroj këta dy burra shteti, dy kryeministra të Shqipërisë që turp është të them se ma vodhën metingun. Mu ka mbush mendja top se në Shqipëri gjithçka vidhet, përderisa edhe mitingjet. Para se të hedhim dritë mbi këtë ngjarje, le të shohim çfarë thotë kryeministri i shkuar, që aso kohe ishte këmborë e madhe.

*      *      *

“Ky njeri, - thotĂ« nĂ« njĂ« konferencĂ« shtypi kryeministri Berisha pĂ«r opozitarin e vet tĂ« kolltukut, Edi Rama, - do tĂ« vinte nĂ« vitin `90 nĂ« mitingun tonĂ«, pas BibliotekĂ«s sĂ« Universitetit dhe do tĂ« mĂ« thoshte se ky fjalimi yt nuk Ă«shtĂ« gjĂ«, Ă«shtĂ« i butĂ«, sepse ata duhen varur. E pashĂ« drejt e nĂ« sy e i thashĂ«: - kĂ« duhet tĂ« varim? Ata, - mĂ« tha - Komitetin Qendror dhe ByronĂ« Politike. UnĂ« iu pĂ«rgjigja se nuk kam krijuar partinĂ« e varjeve, por kam krijuar PartinĂ« Demokratike.”
Në pikëpamje partiake e vetmja gjë që mund të them është si nistori edhe i formimit të degës së PD për Kinostudion, se as në atë kohë e as sot nuk kam qenë e nuk jam i mendimit se ne, veprimtarët e lëvizjes demokratike në terren, po formonin degët e partisë së liderëve të rinj. Ky nocion nuk ekzistonte në kokën time e të kolegëve të mi, sepse na ishte shpifur ideja e themeluesit të partisë komuniste dhe nuk na pëlqente të notonim në ato ujëra kultesh. Sa i përket bindjeve të mia, dhe besoj jo vetëm të mia, që i kam shprehur që në numrin 3 të gazetës RD, 16 janar 1991, ku kërkoja heqjen e yllit të kuq komunist nga Flamuri dhe kallëzave të grurit nga stema e Republikës, Partia Demokratike e atyre ditëve është formuar si një imediat historik, si parti e demokracisë dhe e kurrnjë individi të përveçëm në këtë vend të rënduar nga kulti gjysmë shekullor i individit. Kulti i Enver Hoxhës,(pse jo dhe i Zogut) i kishte lodhur aq shumë psiqikisht njerëzit (flas më tepër për intelektualët e jo turmat që nëpër tërë shekujt vetëm kanë brohoritur), saqë nuk kishim dëshirë të dëgjonim për liderë në ballë të tribunave. Por kjo çështja e personalizimit të partive, tashmë nuk është në preokupimin tim, sepse nuk bëj pjesë në asnjë prej tyre, kryekreje për faktin se nuk janë ato për të cilën mendoja se do të ishin. Le ta marrë mbi shpatulla kushdo që dëshiron të bëjë karrierë e të luftojë për mirëqenie e lavdi personale, sepse tashmë partitë janë leva Arkimedi për të marrë pushtetin dhe pushteti mjeti me të cilin mund të bëhen para me bollëk duke përdorur të dyja duart, në njërën duke mbajtur pankarta kolosale të luftës kundër korrupsionit, ndërsa në tjetrën duke mbushur xhepat e vet, ndërkohë që boshatisen xhepat e shtetit.
QĂ« nĂ« atĂ« kohĂ«, soj-soj beniaminĂ«sh e ligavecĂ«sh tĂ« rinj tĂ« politikĂ«s, vinin rrotull dhe me lajka pĂ«rpiqeshin tĂ« ngjiteshin nĂ« shkallĂ«t e pushtetit e mund tĂ« themi se ia arritĂ«n mjeshtĂ«risht. LuftĂ«tarĂ«t mĂ« tĂ« mĂ«dhenj zĂ« buçitĂ«s me bla-bla-bla oratorike gjatĂ« daljeve nĂ«pĂ«r podiume ishin komunistĂ«t, bijtĂ« e rrethi i afĂ«rt i tyre, por edhe ish-spiunĂ«t e sigurimit. Ata mĂ« shumĂ« se kushdo kishin nevojĂ« tĂ« shfaqeshin si liderĂ« tĂ« rinj dhe tĂ« mbulonin erĂ«n e keqe tĂ« sĂ« kaluarĂ«s sĂ« vet tĂ« palavdishme. Dihet qĂ« politikanĂ«t e interesit e jo tĂ« idealit janĂ« si minjtĂ« qĂ« braktisin tĂ« parĂ«t anijen qĂ« mbytet. KĂ«shtu ndodhi edhe nĂ« ShqipĂ«ri. MinjtĂ« e kuq nisĂ«n tĂ« zhargiten e llangosen blu. Kjo blujadĂ« nuk ishte e vĂ«shtirĂ« tĂ« binte nĂ« sy. Kushdo qĂ« ishte ndryshe, qĂ« nuk kishte tĂ« tilla orekse, por vepronte thjesht nga dĂ«shira pĂ«r tĂ« parĂ« popullin e lirĂ« pasi tĂ« shembej komunizmi, e ndjente veten tĂ« huaj nĂ« mjediset e kĂ«tyre liderĂ«ve tĂ« rinj qĂ«, kush e kush t’i ngrinte shpatullat mĂ« lart se njĂ«ri-tjetri. Koha e tregoi se lufta pĂ«r pushtet qĂ« u bĂ« nĂ« mes tĂ« liderĂ«ve tĂ« rinj tĂ« vetĂ«quajtur demokratĂ«, ishte aq e ashpĂ«r dhe e pa kompromis sa tĂ« duket se mĂ« shumĂ« luftonin njĂ«ri-tjetrin se sa me farĂ«n e keqe tĂ« komunizmit, e cila vĂ«rtet ishte tek kuadrovikĂ«t e PartisĂ« sĂ« komunistĂ«ve shqiptarĂ«, por edhe kĂ«ta liderĂ« tĂ« rinj ishin tĂ« molepsur jo pak me sporet e kuqe. Tani le tĂ« shqyrtojmĂ« shprehjen e kryeministrit qĂ« tekstualisht thotĂ«: -“Ky njeri do tĂ« vinte nĂ« vitin `90 nĂ« mitingun tonĂ«, pas BibliotekĂ«s sĂ« Universitetit”.

*      *      *

Biblioteka e Universitetit gjendet pranĂ« sheshit qĂ« tashmĂ« quhet “NĂ«nĂ« Tereza“ dhe nga pas ka stadiumin kombĂ«tar. TĂ«rĂ« gjasat janĂ« qĂ« ish-kryeministri Berisha t'i referohet jo mitingjeve tĂ« PartisĂ« qĂ« e ka formuar ai, sepse nuk dimĂ« tĂ« ketĂ« bĂ«rĂ« partia e tij ndonjĂ« miting nĂ« atĂ« shesh, pĂ«rkundrazi mĂ« i spikaturi ka qenĂ« mitingu madhĂ«shtor i intelektualĂ«ve tĂ« institucioneve artistike tĂ« TiranĂ«s nĂ« pĂ«rkrahje tĂ« zhvillimeve demokratike nĂ« ShqipĂ«ri. MirĂ«po nĂ«se Ă«shtĂ« fjala pikĂ«risht pĂ«r kĂ«tĂ« miting, ish-kryeministri Ă«shtĂ« i paqartĂ« sepse e personalizon. Madje shkon edhe mĂ« tej kur thotĂ« se ky njeri, pra Edi Rama, atĂ«botĂ« pedagog i Insitutit tĂ« LartĂ« tĂ« Arteve, paska shkuar nĂ« mitingun e PD-sĂ«. PĂ«rkundrazi, ishte kryepartiaku Sali Berisha qĂ« shkonte nĂ« atĂ« miting ku Edi Rama ishte nĂ« mjedisin e vet prej intelektualĂ«sh tĂ« institucioneve artistike tĂ« kryeqytetit (ani pse nĂ« mĂ«nyrĂ« habitore edhe vetĂ« Edi Rama nĂ« “Kurbanin” e tij e bĂ«n kurban kĂ«tĂ« miting duka ja faturuar PD-sĂ« dhe duke ia mohuar vetvetes), çfarĂ« tregon se tĂ« dy kĂ«ta kanĂ« rreth vetes kĂ«shilltarĂ« tĂ« paaftĂ«, sepse Kryeministri dhe Kryeopozitari ( tashmĂ« anasjelltas ne kolltuk qeveritar) sjellin referenca tĂ« gabuara nĂ« Median Publike qĂ« vetĂ« i kanĂ« nĂ«n pronĂ«si e vetĂ« i quajnĂ« kazan e hale.
Ai miting nuk ka qenĂ« iniciativĂ« e asnjĂ« partie, ai Ă«shtĂ« organizuar nga krijuesit e Kinostudios, por thĂ«nĂ« saktĂ« ka qenĂ« nisiativa ime personale dhe nuk ka njeri qĂ« i del pĂ«r zot kĂ«saj pune veç meje. Po pse e bĂ«ra kĂ«tĂ«? Sepse po vija re se pak intelektualĂ« tĂ« institucioneve artistike tĂ« kryeqytetit po solidarizoheshin me partinĂ« e re demokratike qĂ« sapo ishte formuar. Po krijohej pĂ«rshtypja se intelektualĂ«t krijues ishin indiferentĂ«, gjĂ« qĂ« nuk ishte e vĂ«rtetĂ«. Aq mĂ« tepĂ«r neve si kineastĂ« na takonte tĂ« ishim nisiatorĂ« pĂ«r faktin se kushdo nĂ« ShqipĂ«ri e dinte sesi kolektivi krijues i Kinostudios e kishte pĂ«rcjellĂ« me bisht ndĂ«r shalĂ«, sekretarin e Komitetit Qendror tĂ« PartisĂ« dhe anĂ«tarin e byrosĂ« politike, Foto Çami, sa u pĂ«rhap fjala nga kuadrovikĂ«t e partisĂ« diktaturĂ« se nĂ« Kinostudio kish bĂ«rĂ« fole armiku. NdĂ«r veprimtaritĂ« qĂ« kam zhvilluar ato ditĂ« tĂ« fundit tĂ« dhjetorit 1990, ka qenĂ« edhe hapja e njĂ« fushate ndihmash monetare pĂ«r PD-nĂ«. Mblodha njĂ« grup punonjĂ«sish dhe kĂ«rkova tĂ« krijonim degĂ«n e PD-sĂ« pĂ«r Kinostudion. PĂ«r kĂ«tĂ« kam shkuar e takuar Azem Hajdarin, i cili e pĂ«lqeu dhe e pĂ«rkrahu idenĂ« e krijimit tĂ« degĂ«s sĂ« PD dhe mĂ« pajisi me njĂ« autorizim tĂ« posaçëm me firmĂ«n e tij. AtĂ« ditĂ« qĂ« e kam takuar, e kam pritur gjatĂ« tĂ« zyrat e PD nĂ« rrugĂ«n “Fortuzi”, sepse mĂ« thanĂ« se Ă«shtĂ« nĂ« njĂ« mbledhje tek Presidenti Ramiz Alia. Kur Mark Topallaj e pyeti pĂ«r Sali BerishĂ«n, Azemi na tha se "Saliun e mbajti Ramizi nĂ« zyrĂ«". VĂ«rtetĂ« nuk jam nĂ« gjendje tĂ« vĂ«rtetoj se si e pse e mbajti nĂ« zyrĂ« Ramiz Alia Sali BerishĂ«n dhe çfarĂ« kanĂ« qenĂ« bisedat e tyre, por fjalĂ«t e Azem Hajdarit i kam dĂ«gjuar me veshĂ«t e mi. Pra takime kokĂ« mĂ« kokĂ« Sali-Ramiz vĂ«rtetohen nĂ« mes tĂ« dhjetorit 1990. Deri me sot nuk kam lexuar askund rrĂ«fime tĂ« Sali BerishĂ«s pĂ«r kĂ«to takime tĂ« mbyllura e biseda kokĂ« me kokĂ« me diktatorin Ramiz Alia. Dua tĂ« sjellĂ« nĂ« kujtesĂ« edhe diçka, duke i parĂ« lĂ«vizjet e mia, sepse edhe Kinostudio ka patur tĂ« paktĂ«n 12 spiunĂ« me "500", dy oficerĂ« sigurimi tĂ« veshur civilĂ«, kanĂ« shkuar nĂ« Kinostudio dhe kĂ«rkuan tĂ« mĂ« takojnĂ«, por atĂ« ditĂ« kam qenĂ« me xhirime jashtĂ« Tirane. KanĂ« takuar drejtorin duke kĂ«rkuar prej tij tĂ« dhĂ«na pĂ«r personin tim. Viktor Gjika mĂ« ka thirrur e njoftuar se tĂ« kanĂ« nĂ« sy tĂ« keq ata tĂ« MinistrisĂ« sĂ« Brendshme, ndaj bĂ«j kujdes pĂ«r vetĂ«n dhe shtoi se u pĂ«rpoqa sa munda tĂ« marr nĂ« mbrojtje. Pa patur parasysh kĂ«tĂ« presion, vazhdova punĂ«n pĂ«r formimin e degĂ«s sĂ« PD-sĂ« pĂ«r institucionin tonĂ«. FotografitĂ« e asaj dite janĂ« ende nĂ« fondin e kameramanit Spartak Papadhimitri nĂ« TiranĂ«. Kjo sa pĂ«r njoftim qĂ« tĂ« mos ngrihet ndonjĂ« i vonuar, qĂ« ka hyrĂ« nĂ« PD nja dhjetĂ« vjet mĂ« pas dhe brenda natĂ«s na u gjend ministĂ«r e tĂ« na thotĂ« ky i pĂ«rkĂ«dhelur i tarafit -"Po, ne s'tĂ« njohim fare". Se kĂ«ta, fillimin e historisĂ« sĂ« partisĂ« blu apo rozĂ« e llogarisin nga dita kur kanĂ« nxjerrĂ« lugĂ«n nga brezi e kanĂ« nisur tĂ« hanĂ« mjaltĂ« qeverisje sa janĂ« dendur mirĂ«.
Nga fundi i dhjetorit 1990 kam shkuar nĂ« MinistrinĂ« e Brendshme dhe ata ma prenĂ« shkurt se nuk japim leje pĂ«r mitingje se ato janĂ« ekskluzivitet i partive tĂ« miratuara me legjislacion prandaj tĂ« shkoni e tĂ« bĂ«ni kĂ«rkesĂ«n nĂ«pĂ«rmjet tyre. Siç dukej ishin marrĂ« tĂ« gjitha masat nga Partia PunĂ«s mbase nĂ« marrĂ«veshje edhe me krerĂ«t e PD-s, qĂ« çdo veprimtari tĂ« mbikĂ«qyrej duke mbyllur çdo shteg tĂ« iniciativave qytetare prej tĂ« cilave kishin frikĂ«. Duke mos pas rrugĂ« tjetĂ«r kam shkuar nĂ« selinĂ« e PD ku kam takuar njĂ« dibran qĂ« rrinte nĂ« holl si sekretar pĂ«r informacionin me emrin Zenel Hoxha, sot Ă«shtĂ« drejtues i DhomĂ«s Shqiptare Britanike tĂ« TregtisĂ« dhe IndustrisĂ« (ABCCI). Zenel HoxhĂ«s i kam kĂ«rkuar ndihmĂ« qĂ« tĂ« nxjerrĂ« njĂ« leje pĂ«r zhvillimin e mitingut, pĂ«r arsye se lejet pĂ«r mitingjet nuk mund tu jepeshin drejtpĂ«rdrejte qytetarĂ«ve, por duhej tĂ« kalonin pĂ«r tu vĂ«rtetuar nĂ«pĂ«rmjet zyrave tĂ« partive. Zenel Hoxha mĂ« ka kĂ«rkuar tĂ« mbush njĂ« formular ku duhej tĂ« pĂ«rshkruaja qĂ«llimin e mitingut, ditĂ«n , orĂ«n, dhe kush do tĂ« ishin organizatorĂ«t qĂ« do mbanin pĂ«rgjegjĂ«si ligjore nĂ« rast incidentesh gjatĂ« zhvillimit tĂ« tij. Pasi e kam mbushur e firmosur formularin me kĂ«rkesĂ«n pĂ«r njĂ« miting krijuesish e intelektualĂ«sh tĂ« Kinostudios, mĂ« ka kĂ«rkuar edhe emrat e dy personave tĂ« tjerĂ« qĂ« do tĂ« shĂ«noheshin si garant nĂ« atĂ« letĂ«r e qĂ« bashkĂ« me mua do tĂ« ishin pĂ«rgjegjĂ«s para ligjit pĂ«r zhvillimin e mitingut, fjalĂ«t e tij. KĂ«rkesĂ« qĂ« ai me emrat tonĂ« do ta paraqiste nĂ« MinistrinĂ« e Brendshme. I kĂ«rkova ndihmĂ« regjisorit Mark Topallaj qĂ« u shpreh i gatshĂ«m ta firmoste. Duhej edhe njĂ« i tretĂ«, tĂ« cilin duke mos pasur mundĂ«si ta gjeja menjĂ«herĂ«, sepse duhej tĂ« shkoja sĂ«rish nĂ« Kinostudio, vendosa tĂ« shĂ«noj regjisorin Saimir Kumbaro dhe ta lajmĂ«roja mĂ« vonĂ«, i bindur qĂ« Saimiri nuk do tĂ« kundĂ«rshtonte vĂ«nien e emrit tĂ« tij nĂ« atĂ« listĂ«, ani pse pa e lajmĂ«ruar. KĂ«sisoj si nismĂ«tar i atij mitingu bĂ«ra dhe njĂ« akt tĂ« kundra ligjshĂ«m, i ndĂ«rgjegjshĂ«m se do te dĂ«nohesha penalisht, duke firmosur nĂ« vend tĂ« njĂ« tjetri. Falsifikim i dĂ«nueshĂ«m. Ndoshta koha dhe rrjedhimet historike mĂ« shfajĂ«sojnĂ«. ShĂ«nova datĂ«n pĂ«r zhvillimit e mitingut 10 janar 1991, ora 4 pas dite, tek sheshi para stadiumit “Qemal Stafa”. TĂ« gjitha detajet i kisha menduar mĂ« parĂ«. Vendosa kĂ«tĂ« orĂ« qĂ«llimisht sepse shumica e ndĂ«rmarrjeve e mbyllnin punĂ«n nĂ« 3 e njĂ« orĂ« na duhet pĂ«r tu mbledhur, por gjithashtu nĂ« atĂ« orĂ« ishin tĂ« lirĂ« tĂ« gjithĂ« studentĂ«t e Universitetit dhe AkademisĂ« sĂ« Arteve.

 *      *      *

TĂ«rĂ« problemi ishte se Ministria e Brendshme nĂ« fillim rrinte duke i lĂ«vizur datĂ«n mitingut e kur pĂ«rfundimisht u caktua njĂ« datĂ«, nisi odiseja e vendit ku do tĂ« zhvillohej. NĂ« shtatĂ« ditĂ«t e fundit, shtatĂ« herĂ« Ă«shtĂ« ndĂ«rruar vendi i zhvillimit tĂ« tij. Kjo nxirrte shumĂ« problem, sepse sa herĂ« ndĂ«rrohej vendi, aq herĂ« isha i detyruar tĂ« shkoja e tĂ« lajmĂ«roja tĂ«rĂ« institucionet artistiko-kulturore tĂ« TiranĂ«s. Na thanĂ«, nuk ua japim sheshin pas BibliotekĂ«s Universitare, por do tĂ« shkoni ta zhvilloni tek Fusha e lagjes "Ali Demi". DitĂ«n tjetĂ«r, kĂ«rciste telefoni i Zenelit e njĂ« zĂ« i rĂ«ndĂ« oficeri thoshte: "Nuk do ta bĂ«ni atje, por do tĂ« shkoni tek fusha e druve nĂ« Qytetin e NxĂ«nĂ«sve, tek kazermat e Ali Rizait". A Ă«shtĂ« e saktĂ«? - i thosha Zenelit. “Eja nesĂ«r prapĂ« mĂ« thoshte Zeneli, i cili bĂ«nte punĂ«n e ndĂ«rmjetĂ«sit. Pas kĂ«saj niste vrapi im nĂ«pĂ«r institucionet qĂ« nga Kinostudioja tek Opera, Biblioteka KombĂ«tare, Teatri Popullor, Estrada e Cirku, Radio Televizioni, NdĂ«rmarrja Botuese, Instituti i KulturĂ«s Popullore, Insituti i Monumenteve tĂ« KulturĂ«s ku mĂ« priste me shprehjen "Prap e anulluan, derrat!"- e ndjera Fatbardha Shkupi. Pastaj me vrap tek Filologjiku, Universiteti dhe Instituti i LartĂ« i Arteve. Ishte njĂ« lodhje e rraskapitje e krijuar me qĂ«llim qĂ« tĂ« na bĂ«nim tĂ« hiqnim dorĂ« ose mĂ« e pakta, duke e ndĂ«rruar vendin shtatĂ« here, njerĂ«zit do tĂ« futeshin nĂ« konfuzion dhe nuk do tĂ« mblidheshin nĂ« njĂ« vend, por do tĂ« shpĂ«rndaheshin nĂ« tre vende. DitĂ«n e fundit, datĂ« 10 janar 1991, aty nga ora 11:00 u gjenda me njĂ« fryme tek Zenel Hoxha pĂ«r tĂ« pyetur pĂ«r herĂ« tĂ« fundit ai me tha se Ministria e Brendshme na njoftoi se ishim tĂ« lejuar ta bĂ«nim atje ku kishim kĂ«rkuar, por do tĂ« mbanin pĂ«rgjegjĂ«si tĂ« plotĂ« personale nĂ«se devijonte nga programi. Merreni me mend çfarĂ« tensioni. Kishin mbetur vetĂ«m pak orĂ«. TĂ« gjitha institucionet e dinin se mitingu do tĂ« zhvillohej tek Qyteti i NxĂ«nĂ«sve tek “Kazermat e Ali Rizait!. M`u krijua pĂ«rshtypja se ky miting ishte paracaktuar tĂ« dĂ«shtonte. BĂ«ra vrapimin e fundit atletik, njĂ« maratonĂ« e vĂ«rtetĂ« nĂ«pĂ«r TiranĂ« dhe si njoftova kĂ« munda, shkova drejt e tek sheshi pas BibliotekĂ«s Universitare. Isha i pari. Krejt vetĂ«m. I rraskapitur dhe i pangrĂ«nĂ«. U ula nĂ« njĂ« shkallĂ« guri e po qetĂ«soja frymĂ«n, kur nisen tek-tuk tĂ« duken njerĂ«z qĂ« mĂ« pyesnin se a do tĂ« ketĂ« kĂ«tu njĂ« miting. MĂ« sĂ« fundi arritĂ«n tĂ« mblidhen jo mĂ« shumĂ« se njĂ«qind vetĂ«. NisĂ«n ta marrin fjalĂ«n njerĂ«z qĂ« e kishin dhĂ«nĂ« emrin nĂ« listĂ«n qĂ« kisha nĂ« dorĂ«, por edhe spontanisht. Kisha ndĂ«rmend tĂ« flisja dhe unĂ« por nuk kisha pikĂ« fuqie, pastaj i thashĂ« vetes, nĂ«se ky miting zhvillohet mirĂ«, unĂ« e kam thĂ«nĂ« fjalĂ«n time mĂ« mirĂ« se mĂ« oratori nĂ« megafon. Nuk shkoi shumĂ« dhe erdhĂ«n studentĂ«t AkademisĂ« sĂ« Arteve dhe ata tĂ« Universitetit Politeknik. Nisa tĂ« shoh njerĂ«z qĂ« mund tĂ« ishin çfarĂ«do, por jo intelektuale. I kisha thĂ«nĂ« njĂ« tĂ« njohurit tim inxhinier nĂ« kombinatin e drurit dhe ai i kishte njoftuar tĂ« gjithĂ«, por edhe nĂ« ndĂ«rmarrje tĂ« tjera kish shkuar fjala. Kur mitingu ishte nĂ« gjysmĂ«n e kohĂ«s sĂ« caktuar, nĂ« shesh nuk mund tĂ« lĂ«vizje prej dendĂ«sisĂ« sĂ« njerĂ«zve.
MĂ« kot e mbaja letrĂ«n nĂ« dorĂ«, kurrkush mĂ« nuk mund ta drejtonte atĂ« miting. Çdo gjĂ« ishte nĂ« dorĂ«n e spontanitetit. Edi Rama tha atĂ«herĂ« kĂ«to fjalĂ«: "Na skuqĂ«n si indianĂ«, na zverdhĂ«n si kineze e na nxinĂ« si afrikanĂ«", por ama, ai nuk Ă«shtĂ« pĂ«rzĂ«nĂ« nga ai miting. KundĂ«rshtitĂ« dhe meritĂ« vetjake qĂ« kishin ata qĂ« aspironin pĂ«r tĂ« ngjitur shkallĂ«t e pushtetit( a ishin caktuar pĂ«r atĂ« punĂ« nga diktatori) janĂ« çështje qĂ« nuk kanĂ« asnjĂ« lidhje me kĂ«tĂ« miting historik, tĂ« cilin dikush mbase qĂ«llimisht e ka harruar ngaqĂ« nuk e kanĂ« bĂ«rĂ« vetĂ« dhe as dine fare si Ă«shtĂ« organizuar. Kaq shumĂ« thirrje kundĂ«r diktaturĂ«s nisĂ«n tĂ« lĂ«shohen nga qytetarĂ«t, sepse ata tĂ« tribunĂ«s ishin tĂ« pĂ«rmbajtur, sa fjalimet u bĂ«nĂ« jo vetĂ«m tĂ« padĂ«gjueshme por edhe tĂ« pakuptimta. NĂ« mes tĂ« atyre qĂ« nguteshin pĂ«r tĂ« folur vura re dy kategori, njĂ«ra pĂ«rbĂ«hej nga ata qĂ« Ă«ndĂ«rronin tĂ« ngjisnin shkallĂ«n e karrierĂ«s, tjetra nga ata qĂ« kĂ«rkonin tĂ« mbulonin diçka pas vetĂ«s. Ky ishte stili, ky ishte e vazhdon tĂ« jetĂ« karakteri i shumĂ« laskandraqve qĂ« flasin nĂ«pĂ«r foltore partish e shoqatash, madje edhe nĂ« Kuvendin e madh tĂ« Popullit, duke spekuluar me hapjen e dosjeve, kur spiunĂ«t e deklaruar i mbanin pranĂ« vetĂ«s, i pĂ«rkrahnin e ju gjenin edhe ndonjĂ« vend tĂ« ngrohtĂ« pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« allishverishe e korrupsion. Deri dhe ministra e deputetĂ« spiunĂ«. Mbyllja e mitingut, ishte jo fund por fillimi i shprehjes sĂ« revoltĂ«s popullore. Ishin mbledhur mijĂ«ra njerĂ«z nĂ« sheshin para Universitetit rreth e qark shatĂ«rvanit. Kish nisur tĂ« errĂ«sohej dhe disa njerĂ«z kishin gjetur qirinj dhe i kishin ndezur. Dikush ndizte gazeta tĂ« vjetra duke i bĂ«rĂ« si pishtarĂ«. Turma prej mijĂ«ra vetĂ«sh po derdhej si njĂ« lumĂ«. Ishte njĂ« lum vigan qĂ« kĂ«rkonte shtrat dhe hapĂ«sirĂ« pĂ«r tĂ« vĂ«rshuar. DĂ«shira ishte qĂ« ky lumĂ« njerĂ«zor tĂ« vĂ«rshonte nĂ« bulevardin kryesor, mes KryeministrisĂ« dhe selisĂ« sĂ« Komitetit Qendror pĂ«r t'i bĂ«rĂ« sfidĂ« atyre qĂ« tashmĂ« dridheshin si minjtĂ« duke kujtuar kufomĂ«n e pushkatuar tĂ« Çausheskut tĂ« RumanisĂ«. Sigurimi e nuhati dhe bllokoi rrugĂ«n kryesore duke lejuar vetĂ«m kalimin e pjesshĂ«m nĂ« trotuar. Turma prej mijĂ«ra vetĂ«sh duke kĂ«nduar "Se mjaft nĂ« robĂ«ri,/e mjera ShqipĂ«ri,/o djem rrĂ«mbeni pushkĂ«t-Ă«,/ja vdekje, ja liri", ktheu drejtim dhe mori nga rruga e Librit Universitar drejt kryqĂ«zimit tĂ« TiranĂ«s sĂ« Re. E tĂ«rĂ« Tirana buçiste. Nuk e di pse atĂ« natĂ« ndjehesha mĂ« i lumtur sĂ« kurrĂ« e mĂ« dukej se kisha bĂ«rĂ« gjĂ«nĂ« mĂ« tĂ« mirĂ« nĂ« jetĂ«n time. Dhe kĂ«tĂ« mendim e ndjenjĂ« kam edhe sot kur i kujtoj ato skena, qĂ« nuk mund tĂ« pĂ«rsĂ«ritĂ«n kurrĂ« mĂ«. NĂ« mitingu i 10 janarit 1991 ishte pararendĂ«si i njĂ« zhvillimi tjetĂ«r madhĂ«shtor, populli, punĂ«toret dhe studentet e intelektualĂ«t me pas do te guxonin dhe e plandosi pĂ«rdhe duke e hequr zvarrĂ« bronzin e diktatorit mĂ« tĂ« egĂ«r e tĂ« paskrupullt tĂ« EuropĂ«s pas LuftĂ«s se DytĂ« BotĂ«rore.
Mirë të gjitha këto që i mori historia, po çfarë kanë dy kryeministra që edhe pas 27 vjetësh dalin e na e vjedhin mitingun antikomunist të Tiranës se ashtu ishte domethënia e tij? Ndoshta se ai që vidhet gjithnjë është populli. E popullit gjithherë i vidhet jo vetëm pasuria por edhe historia. Dhe ja shpërblejnë duke vënë buste e monumente sharlatanësh nëpër rruge e sheshe të cilët vjen koha prapë për ti rrëzuar. Aspirojnë bronz të lavdishëm politikanët tanë, ndaj hedhin mbi supe e veta gjithfarë historish e trimërisht të sajuara e shfaqen si Don Kishotë më armë të ndryshkura. Për të qeshur, por edhe për të qarë gjithashtu...

© Kolec Traboini “Vitet 1990-1991 nĂ« memorien time”.
Dorëshkrime. Në foton poshtë në Kinostudio, dhjetor 1990, me grupin e lëvizjes demokratike, Kolec P. Traboini, Reiz Cico,Vasil Tabaku e tjerë.
Foto nga Spartak Papadhimitri.

 Shkrimi botohet nĂ« gazetĂ«n "Telegraf", TiranĂ«  mĂ« 10 janar dhe nĂ« vazhdim 11 janar 2018, nr. 5(3812) f.10-11 dhe nr.6 (3813) faqe 14.

Editor: ©