29 July 2014

🟣 Dallandyshe pa qiell- nga Kolec Traboini

DALLANDYSHE PA QIELL 
Drita Çomo (1958-1981)

Tani që tirania është shuar, tani që ka feksur liria, si Doruntina e legjendës të na vinte poetja në botën e të gjallëve, qoftë dhe për pak ditë, pak orë, ti ngrohej e ti shkrihej prej trupit akulli siberian me të cilin e varrosi koha e çmëndur, ku fatalisht kishte lindur...
Shkrua nga KOLEC TRABOINI
 
Ishte engjĂ«llore si njĂ« fĂ«mijĂ« i posalindur. I vetmi faj i saj ishte se erdhi nĂ« kĂ«tĂ« botĂ« nĂ« njĂ« kohĂ« pa kohĂ«. Erdhi atĂ«herĂ« kur nuk duhej tĂ« vinte. Fati qĂ« e pĂ«rsjell njerĂ«zimin sipas tekave tĂ« tij e kishte sjellĂ« tĂ« lindĂ«te nĂ« njĂ« familje ku babai e nĂ«na, tĂ« dy, ishin nĂ« udhĂ«heqje tĂ« njĂ« sistemi absurd, sistem pĂ«r tĂ« cilin kishin punuar e luftuar, sistem qĂ« si njĂ« makinĂ« shtypĂ«se e deklaruar, ishte njĂ« mekanizĂ«m aq i verbĂ«r sa nga dĂ«shira e çfrenuar pĂ«r tĂ« masakruar nuk pyeste mĂ« madje as pĂ«r krijuesit e vet. Ishte njĂ« makinĂ« dhune e gjaku, pre e te cilĂ«s do tĂ« binin edhe udhĂ«heqĂ«sja e lartĂ« Liri Belishova me tĂ« shoqin Maqo Çomo. Por, do tĂ« binte rĂ«ndĂ« edhe mbi fĂ«mijĂ«n e tyre tĂ« pafajshĂ«m me emrin DritĂ«. Kjo DritĂ« e lindur nĂ« errĂ«sirĂ«n e njĂ« kohe tĂ« marrĂ«, duhej t’i paguante njĂ« haraç tĂ« rĂ«ndĂ« atij sistemi. Duhej ti paguante me vuajtje e mundime shpirtĂ«rore vetĂ«m pse zoti e kishte falur tek dy prindĂ«r tĂ« gremisur nĂ« honet e diktaturĂ«s. Babai, ish ministĂ«r, burgjeve, nĂ«na, ish zevĂ«ndĂ«sja nĂ« parti e Diktatorit, e internuar dhe e mbikqyrur natĂ« e ditĂ«, e pĂ«rgojuar dhe mallkuar nga diktatura nĂ« tĂ«rĂ« literaturĂ«n ideologjike dhe forumet e partisĂ« shtet . E ajo Drita, ferishte, shkonte pas nĂ«nĂ«s pa e ditur se pse tĂ« tĂ«ra fatkeqĂ«sitĂ« e botĂ«s kishin rĂ«nĂ« mbi prindĂ«rit e saj dhe mbi tĂ«. Ajo rritej pĂ«rditĂ«, derisa nisi tĂ« kuptonte se jeta e saj ishte e humbur, ajo rritej si njĂ« lule nĂ« greminĂ«, ku kishte fare pak diell. E megjithatĂ« ishte e bukur. NjĂ« bukuri e destinuar pĂ«r shkatrrim. Por nuk ishte vetĂ«m absurdi i sistemit qĂ« ja ngrinte buzĂ«qeshjen vajzĂ«s sĂ« re Drita Çomo. Erdhi njĂ« çast kur nisi tĂ« ndjente se nĂ« trupin e saj kish nisur tĂ« shfaqej njĂ« tjetĂ«r fatalitet vrasĂ«s, kanceri. I duhet tĂ« pĂ«rballonte tĂ« dyja, tmerrin e jetĂ«s nĂ«n diktaturĂ« dhe luftĂ«n pĂ«r t’i shpĂ«tuar vdekjes fizike. E nĂ« ecjaket e saj nga CĂ«rriku nĂ« spitalet e Elbasanit e tĂ« TiranĂ«s ajo meditonte nĂ« botĂ«n e saj, nĂ« vetmi. E çfarĂ« tjetĂ«r mund tĂ« bĂ«nte. E kush mund ti afrohej asaj nĂ«se do ta merrte vesh se e bija e kujt ishte. Edhe pse nĂ« mes njerĂ«zve nĂ« ato udhĂ«time cfilitĂ«se pĂ«r t'u mjekuar, i dukej se nĂ« mes saj dhe udhĂ«tarĂ«ve tĂ« pĂ«rhumbur nĂ« hallet e veta, kish njĂ« mur tĂ« trashĂ« xhami. Edhe zĂ«rat i vinin tĂ« largĂ«t si nga ndonjĂ« botĂ« tjetĂ«r. E aty nĂ« vetmi, nxirrte lapsin e letrĂ«n e shkruante vargje, me tĂ« cilat sikur donte tĂ« mĂ«lconte plagĂ«t e thella "PĂ«r durimin e dhimbshĂ«m pa fund".
Hidhte sytë pertej dritarës së vagonit ku rrëshqisnin peisazhe kalimtare, fusha të zymta, diku tej kuaj të lagur në shi."Shiu përplasi mbi xhama trishtimin/Shiu përplasi në xhama mërzinë/Shiu i lagu të gjitha mendimet/Për ditët që ikën dhe ato që do vijnë..."
Nuk ishte e mundur të kishte pak gëzim në jetë. Dhe ishte fare e re. Në të njëzetat. Ishte në pranverën e jetës.Ishte si një dallëndyshe me dëshira ngashërryese fluturimi. Po në cilin qiell. Ajo nuk kishte qiell. Qiellin dhe diellin ja kishin ndaluar. Me sy të pikëlluar prej ndalimeve shkruante "Vetmia është të duash shumë/ Dhe të mos kesh çfarë të duash/ Të mos kesh kujt t'i falësh dy lule/ Dy fjalë të mira të mos kesh kujt tia thuash...", "Vetmia" mars 1979.
Dhe vinin netĂ«t herĂ« me hĂ«nĂ« e herĂ« pa hĂ«nĂ« tĂ« CĂ«rrikut por qĂ« tĂ« gjitha kishin tĂ« pĂ«rbashkĂ«ta, pagjumĂ«sinĂ«. Vajza e re e pikĂ«lluar shkruante: " MbrĂ«mĂ« prapĂ« nata ish e qetĂ«/PĂ«rmbi pisha errĂ«sira ra/Nxorri kokĂ«n hĂ«na qĂ« nga retĂ«/Po askujt asgjĂ« ajo s'i tha /PrapĂ« mbrĂ«mĂ« vezulluan yjet/PrapĂ« klithi qyqja me trishtim/PĂ«shpĂ«ritĂ«n fletĂ«t nĂ«pĂ«r pyje/ DrurĂ«t ulĂ«n degĂ«t, psherĂ«tinĂ«.”..."NatĂ« pa gjumĂ«" 1976.
Kish nisur tĂ« gjente ngushĂ«llim tek gjyshja qĂ« e donte aq shumĂ«, por, o Zot, çfarĂ« ti thoshte fatit, çfarĂ« ti thoshte gjyshes sĂ« saj, tĂ« cilĂ«s i humbi drita e syve nga mungesa e pĂ«rkujdesjes mjekĂ«sore: " Ç'zĂ«mĂ«rim perĂ«ndish mbi supe tĂ« ra/Ç'hyjneshĂ« ke fyer me lumturinĂ« tĂ«nde/QĂ« pa dritĂ«n e syve tĂ« la...".
Kur merrte frymë në krahërorin e saj sikur buisnin lulet. E ndjente ti zgjoheshin dëshira që nga ndonjëherë i përndizmin fantazinë. Ikte larg me ëndërrime sepse fizikisht nuk e linin të largohej nga vendi internimit pa leje. Por veç, për të ëndërruar nuk kishte pse të kerkonte leje. Ishte e vetmja mënyrë për tu ndjerë e plotë. Ishte e vetmja mënyrë për të tejkaluar mjergullat e zymta të mendimeve që ja ushqente një realitet absurd i përbaltur "Në këtë botë të ndyrë dhe të ashpër"... E në këto ikje ndjehej herë si pëllumb e herë si mjellmë. Por më së shumti si dallëndyshe krahëthyer.
Ishte janar, dimër i egër me ngrica, me të ftohtin deri në palcë, e megjithatë ajo ndjente gjakun ti vershonte, ndjente afsh, i ndizeshin dëshira sepse ishte në moshën e dashurisë të cilën, o Zot, përse, ja kishin ngrirë e kallkanosur brenda tonelatave akulli tiranik , "Dashuria është ajo pisha e gjelbër/që lëkundet nën qiellin me hënë/Që ngrin në të ftohtin e janarit/ Si një dëshirë e pathënë.."
Ajo kishte plot dëshira të pathëna, madje të pathënat e saj qenë me mijra sepse përditë e më shumë filli i jetës po i këputej. Diçka e përvëlonte brënda trupit. Ajo përditë po tretej. Por dëshira për jetë kurrë nuk i humbi edhe pse e ndjente se " Ngrica i rrëzon(te) lulet përtokë".
Ajo e ndjente se çdo gjë po i shkiste, si retë që iknin në të tjera hapsira qiellore. Ajo e ndjente se kish ardhur koha ta linte këtë botë në një moshë kur as mund të mendohet vdekja. E megjithatë, e ndergjegjëshme se fati i saj qe tragjikisht i pakthyeshëm, shkroi: "Dreqi e di ç'do të bëhet, po kujt t'i vësh faj."
Veshtrimi ju ngri dhe fryma e saj u pĂ«rplas nĂ« qiell. QanĂ« Ă«ngjĂ«jt prej dhĂ«mbjes. FrymĂ«n e saj e morĂ«n por trupin ja lanĂ« nĂ« atĂ« botĂ« tĂ« egĂ«r e terrinĂ«, pĂ«r tĂ« cilĂ«n poetja Drita Çomo shkroi : "...mbi botĂ« ka kaq akull /Qeli tĂ« lagĂ«shta dhe hekura.../ Kur varrosĂ«n pĂ«r jetĂ« tĂ« gjallĂ«t/ Si nuk ngrihen tĂ« bredhin tĂ« vdekurit...
Ajo e ndjente se po e varrosnin së gjalli, se gjithësesi nuk kishte vdekur. Se si mund të vdesë një vajzë, një lule e bukur në moshen 23 vjeç?! Si mund të mbulohej në dheun e zi klithma protestës për tragjizmin e fatit të një poetje, e pertej saj të mbarë një populli
"Në sa gradë nën zero paske lindur /Dashuria ime siberiane.".
Tani qĂ« tirania Ă«shtĂ« shuar, tani qĂ« ka feksur liria, si Doruntina e legjendĂ«s tĂ« na e vinte poetja nĂ« botĂ«n e tĂ« gjallĂ«ve, qoftĂ« dhe pĂ«r pak ditĂ«, pak orĂ«,  ti ngrohej e ti shkrihej prej trupit akulli siberian me tĂ« cilin e varrosi koha e çmĂ«ndur, ku fatalisht kishte lindur...
Dallandyshe pa qiell
Drita Çomos

dyfish tragjike, vajzë-dallandyshe
me dy krahë thyer, në lëndine zalisur
me deshira ngashërryese fluturimesh të largëta
në një botë ku të kish më shumë dritë e liri

po në cilin qiell, ajo nuk kishte qiell
qiellin dhe diellin ja kishin mohuar
e pikëllimin koha ja ktheu në shi

ja kishte ndaluar përjetë fluturimin
ndaj frymën e fundit e la në lendinë
me endrra të ngrira fluturimesh në sy
dallandyshja pa qiell.

 Kolec Traboini
Boston, prill 2007

DRITA ÇOMO lindi nĂ« TiranĂ«, mĂ« 1958. NĂ« nĂ«ntor tĂ« vitit 1960, nĂ« moshĂ«n dy-vjeçare, internohet pĂ«r shkak tĂ« dĂ«nimit politik tĂ« nĂ«nĂ«s sĂ« saj, Liri BelishovĂ«s. Babai i saj, Maqo Çomo, u dĂ«nua dhe ridĂ«nua nga regjimi komunist. NjĂ« pjesĂ« tĂ« fĂ«mijĂ«risĂ« dhe tĂ« adoleshencĂ«s Drita e kaloi e internuar nĂ« Kuç tĂ« VlorĂ«s, mĂ« pas nĂ« Progonat tĂ« Kurveleshit. SĂ« fundi e internojnĂ« nĂ« CĂ«rrik, ku edhe mbaroi shkollĂ«n e mesme, por pĂ«r arsye tĂ« sĂ«mundjes sĂ« pashĂ«rueshme si dhe tĂ« njĂ« keqdashjeje politike, u pengua nĂ« mbrojtjen e maturĂ«s. SĂ«mundja avancoi dhe, mĂ« 19.02.1981, nĂ« moshĂ« fare tĂ« re, vdes nĂ« spitalin onkologjik tĂ« TiranĂ«s. NĂ« momentet tragjike tĂ« ditĂ«ve tĂ« fundit tĂ« jetĂ«s nuk iu lejua tĂ« kishte pranĂ« as nĂ«nĂ«n, dhe deri nĂ« grahmat e vdekjes ajo mbeti e vetme.( sipasQSHRT).

 NEXT: ---> 24 shkrime link :


"E vërteta"... e pavërtetë e prof. Emil Lafe - nga...
Zhvillimi letërsisë shqipe në Mal të Zi- nga Rrok Gjolaj
Akademia e mykur e TiranĂ«s- nga Kolec Traboini 
Kështu vret vetëm mafia - nga Kolec Traboini
Një spot që ministrit mund ti kushtojë postin- nga..
Aristidh Kola - një libër i ri i Kolec Traboinit
Disidenti i heshtur Zef Zorba - nga Kolec Traboini...
Lazarati në tym - shteti në delir- nga Kolec Trabo.
 Zeusit i lajkatohen tĂ« gjithĂ«- nga Traboini
 Big Show me Canabis Sativa- nga Kolec Traboini
Njerka shkon në ballo- nga Kolec Traboini
Vasil Josif Pani- ne krye të oborrit të shqiptariz...
Stina e mjekrrave të hajthshme - nga Kolec Traboin...
Edgar Allan Poe - më së fundi i kthehet vendlindje...
Kur shpresa s’Ă«shtĂ« veçse njĂ« kurvĂ«...- nga Kolec ...
Atë Martin Gjoka kompozitor e mësues i madh - nga ...
Dekorimi politik i Kol Idromenos- nga Kolec Traboi...
Dhjetë vjet thirrje për bustin e Ded Gjo Lulit- ng...
Prejardhja e Hotit dhe Flamuri i Deçiqit - nga Kol...
Requiem i Verdit në vjeshtën politike të Tiranës- ...
Epika blu e Edison Gjergos- nga Kolec Traboini
Ardhacaket e Ballkanit Sofie-Safete Juka
Boston- një shekull përballë greqizimit
KATËR INTERVISTA NGA KOLEC TRABOINI
Editor: ©