Ataturku e
dinte që islami do ta shkatëronte Turqinë
Nga EDWARD LUTTWAK
Mustafa Kemal Ataturku, themeluesi i
Republikës së Turqisë sekulare që zëvendësoi Perandorinë Osmane, e cila ishte
një perandori myslimane, u nda nga jeta në vitin 1938, mirëpo turqit ndahen
ende në “pro” dhe “kundër” Ataturkut - femrat nuk ka nevojë të thonë gjë, sepse
vetëm fakti që mbajnë ose jo mbulesë është tregues i anës që mbajnë. Kampi
“kundër” Ataturkut që kërkon ta rikthejë Turqinë në një vend islam është
mbështetur tradicionalisht prej shumicës më pak të edukuar të popullsisë së
vendit, mirëpo deri në vitin 2002 ky rend është ruajtur nga forcat ushtarake,
ideologjia përbashkuese kemaliste e të cilëve ka qenë rreptësisht sekulare.
Ajo çfarë e zhbëri këtë ekuilibër ishte
aleanca fitimtare e islamistëve populistë, e drejtuar nga një ish-futbollist me
formim modest, Rexhep Tajip Erdogani, dhe nga ndjekësit e edukuar mirë nëpër
universitete e Fethullah Gylenit, një aktivist fetar i një shkalle të gjerë,
ndjekësit e të cilit kanë ngritur mbi njëmijë shkolla nga Teksasi në Tashkent;
dhjetëra shkolla, konvikte studentore dhe qendra kursesh. Talenti i Erdoganit
ishte miklimi i masave, duke i bërë thirrje identitetit të tyre islam përkundër
të tjerëve, pro-perëndimorëve të edukuar më mirë, por më pak të devotshëm nga
pikëpamja fetare; në vitin 1999 ai i kaloi në burg disa muaj, i akuzuar se
kishte nxitur urrejtje me bazë fetare në vend.
Ndërkohë që formula fituese e Gylenit
ishte mbledhja e fondeve prej vullnetarësh për të ofruar mundësi edukimi falas,
ose me ulje, në shkollat e paraqitura si kryekrejet shekullare, me një theks të
fortë në mësimdhënien e shkencave, ku edukimi fetar ofrohet vetëm miqësisht
ndërmjet njerëzish që ndikohen prej mënyrës së të jetuarit të njëri-tjetrit.
Nën ligjet e vendosura prej Ataturkut, universitetet e vendit nuk mund të jenë
veçse shekullare. Atje nuk lejohet hyrja e studenteve vajza të mbuluara, apo me
premisa të tjera të çfarëdo përkatësie fetare. Mirëpo, duke u ofruar vendbanime
të lira dhe falas në qytetet e shtrenjta për studentët e saporregjistruar nëpër
shkolla, ndjekësit e Gylenit arritën që të fitonin simpatinë e dhjetëramijëra
studentëve, të cilët dëshironin të ktheheshin në vullnetarë të lëvizjes, shumë
prej të cilëve, menjëherë pas diplomimit, ishin të gatshëm të kontribuonin edhe
ata duke dhënë mbështetjen e tyre, me dëshirën që të hapeshin edhe më shumë
shkolla, apo që të punonin si mësues në to, apo duke punuar në media për të
mbështetur këto nisma kaq pozitive. Të tjerë bënë edhe më shumë se kaq, duke i
nxitur të rinjtë që të rregjistroheshin nëpër shkolla ushtarake, duke qenë se
të rinjtë “pa mjekëra” dhe “pa shami” sipas interpretimit të Gylenit të
Islamit, do të pranoheshin lehtësisht në këto shkolla.
Kështu, kur Partia për Drejtësi dhe
Zhvillim (AKP) fitoi zgjedhjet në vitin 2002, ajo arriti që ta udhëhiqte
Turqinë me sukses, duke qëndruar në pushtet deri sot e kësaj dite. Duke arritur
kështu që të qëndrojnë më gjatë se çdo qeveri tjetër pa pasur asnjë ndërhyrje
nga ana e ushtrisë, siç ndodhte më parë, në rast të shfaqjes së qeverive
pro-islame. Nuk ishin punëtorët e thjeshtë dhe provinialët e Erdoganit që
zbatuan politikat ekonomike të Erdoganit ata që i paraprinë ndonjë grushti
shteti të mundshëm, por teknokratët kompetentë të Gylenit, por edhe trysnia e
vazhdueshme nga ana e Erdoganit për demokraci, apo vigjilenca e njerëzve të frymëzuar
prej Gylenit nga brenda ushtrisë, të cilët nuk do ta lejonin diçka të tillë.
Ajo që i dha fund aleancës mes tyre
ishte pikërisht natyra e Islamit të përfaqësuar prej Gylenit, e cila nuk
hakmerret ndaj pandershmërisë së mashtrimit të vazhdueshëm, me një natyrë
pastërtisht të moderuar - besimi i tij e pranon bashkëjetesën me të gjithë
monoteistët e tjerë, përfshi këtu edhe myslimanët josunitë, duke ndaluar çdo
lloj akti dhune në emër të fesë, qoftë edhe kundër politeistëve (pavarësisht
qasjes jo të mirë të Kuranit ndaj këtyre të fundit).
Por për Erdoganin dhe kolegët e tij
kryesorë brenda partisë së tyre, siç është ish-ministri i Punëve të Jashtme,
Ahmed Davutoglu, Islami është tërësej ndryshe; veçanërisht Islami suni është e
vetmja fe që duhet të ekzistojë. Konkuista e tij në të gjithë planetin duhet
mbështetur me çdo mund, duke nisur nga edukimi fetar i detyruar brenda Turqisë
(i arritur duke mbyllur sa më shumë shkolla me natyrë shekullare) deri te
përdorimi i dhunës prej myslimanëve sunitë që luftojnë me josunitët në mbarë
botën, duke nisur nga Hamasi në Gaza deri te zgjatimet e Al-Kaedës në Siri, apo
ujgurët në Kinë. Kjo është edhe arsyeja pse presidenti Erdogan i erdhi në
ndihmë ISIS-it me aq sa mundi, së pari duke ndaluar përdorimin e Bazës Ajrore
të Inxhirlikut për të ndërmarrë sulme ajrore kundër këtij grupi dhe duke u
dhënë mundësi sipërmarrësve të naftës në vendin e tij për të importuar naftën e
tyre. (Nuk është rastësi që kur një varg kamionësh qenë rrëmbyer prej grupit
terrorist, shoferëve të tyre nuk iu qe prerë koka, por qenë lënë të lirë.) Edhe
kur aktet terroriste çnjerëzore të ISIS-it e detyruan Erdoganin që t’i lejonte
bombardimet ajrore të amerikanëve të ndërmerreshin nga baza e Inxhirlikut,
forcat ajrore të Turqisë bombarduan vetëm kurdët. Sërish bëhej fjalë vetëm për
identitetin e tij specifik sunit, që i bën gjithnjë të brishta marrëdhëniet e
tij me Iranin shiit - si edhe me Bashar al-Asadin e Sirisë, aleatin shiit alevi
të Iranit - pavarëisht urrejtjes së tyre të përbashkët për Perëndimin. (Kjo
duhet të jetë edhe arsyeja pse Erdogani dhe Davutogluja nuk e kanë përdorur
asnjëherë cilësorin e përbashkët “alevi” për të përshkruar religjionin e
liderit sirian, por kanë përdorur atë “nusajri”, që është një lloj epiteti për
heretikët mes sunitëve vendas.)
Kur u takuan me Erdoganin dhe
Davutogllunë, homologët e tyre evropianë dhe presidenti i Shteteve të
Bashkuara, Barack Obama, panë veç kostumet e tyre Armani dhe dëgjuan gjuhën e
tyre prej burrështetasish. Por nga 2009 e deri më sot, Gyleni u shpreh se paska
ndihmuar në krijimin e një monstre, një regjimi islamik ekstremist që do ta
shkatërrojë Turqinë dhe do ta dëmtojë Islamin, duke shkaktuar konflikte me
gjithë fqinjët, çka tashmë ka nisur.
Ndoshta simpatizuesit e Gylenit në
polici dhe në sistemin gjyqësor u përpoqën që ta zgjidhnin këtë problem në
vitin 2013, duke u përpjekur që t’i tregojnë vendin Erdoganit dhe disa prej
ministrave të qeverisë së tij, me akuza të arsyetuara se ata ishin të përfshirë
në afera të majme korruptive; nuk ka asnjë shpjegim tjetër për miliardat e
dollarëve që zotëron familja e presidentit turk. Mirëpo në vend të dorëheqjes,
Erdogani urdhëroi pushimin nga puna të prokurorëve dhe policëve të përfshirë në
këtë proces, duke i besuar pikërisht mbështetjes që kishte nga baza e Partisë
për Zhvillim dhe Drejtësi. Kjo pasi konceptet e ligjit dhe të së drejtës janë
koncepte perëndimore, të cilat përbëjnë diçka shumë pak të njohur për
mbështetësit më të thekur të kësaj partie në vend.
Erdogani bëri sikur u tërhoq në mbrojtje
duke deklaruar se mbështetësit e Gylenit ishin një “strukturë paralele” brenda
shtetit dhe u shfaq para popullit si pastruesi i tyre nga radhët e shtetit,
duke shkarkuar nga detyra shumë njerëz, përfshi këtu edhe nga forcat e
armatosura, duke i cilësuar si spiunë të këtij të fundit. Kjo ishte një mundësi
mjaft e mirë për ta justifikuar veten që të mbyllte me dhjetëra institucione,
banka, biznese dhe organizma mediatikë, pa harruar këtu edhe gazetën “Zaman”, e
cila ishte gazeta me tirazhin më të lartë në vend. Por, duke qenë se nuk
ekzistonte diçka e prerë se kush mund të quhej “njeri i Gylenit”, pastrimi u
kthye në një gjueti shtrigash të mirëfilltë, e cila u zgjerua sa vjen e më
shumë me rritjen e numrit të denoncimeve në çdo shkallë, shumica të motivuara, pa
dyshim, nga rivalitete personale, apo ambicie për karrierë. Ishin edhe diku te
2500 nëpunës të tjerë nga forcat e armatosura, nga policia, prokurorë, apo
gjyqtarë që planifkohej të largoheshin kur ndodhi ndërhyrja ushtarake, apo i
ashtuquajturi “grusht shteti i dështuar” e datës 15 korrik.
Kjo e bëri Erdoganin, që tashmë nuk
kishte më asgjë që ta mbante, të niste nga pushimi nga detyra masive dhe
arrestime madje edhe para shpalljes së gjendjes së jashtëzakonshme, përfshi
këtu edhe në forcat e armatosura të cilat humbën plot 87 prej 198 gjeneralëve
të tyre, 30 prej 72 gjeneralëve të forcave ajrore dhe 32 nga 55 admiralët e
forcave detare, 7 prej 36 komandantëve të xhandarmërisë dhe të vetmin admiral
të mbrojtjes së vijës ujore, si dhe plot 1099 oficerë. Për një shtet që, për
hir të së vërtetës, është duke luftuar me forcat kurde të Partisë Komuniste të
Kurdistanit (PKK) dhe jo edhe aq me ISIS-in, siç pretendon, këto janë humbje
shumë të mëdha.
Ndërkohë që, përsa i përket ekonomisë së
vendit, konfiskimi dhe bllokimi i shumë bizneseve, të mëdha dhe të vogla, po
shkaktojnë dëme marramendëse, kur duhet të kujtojmë se edhe kërkesa për turizëm
në Turqi ka pësuar një rëndie në pikiatë. Megjithatë më shumë dëme duket se do
të ketë, duke parë se shtresa më pak e edukuar, e keqedukuar, ose fare e
paedukuar e militantëve të partisë së presidentit Erdogan do të vihen në
pozicionet kyçe të shtetit të mbetura bosh pas largimit dhe arrestimit në massë
të të supozuarve si gylenistë.
Ataturku nuk do të çuditej po t’i shihte
këto që po ndodhin; ai e dinte se ishte “Islami” njëfarësoj ai që do t’i
shkaktonte rrënimin Turqisë.
LAPSI
Lidhja e analizës: http://foreignpolicy.com/2016/08/03/erdogans-purge-is-a-sectarian-ëar-turkey-gulen/
Lidhja e analizës: http://foreignpolicy.com/2016/08/03/erdogans-purge-is-a-sectarian-ëar-turkey-gulen/
