Në kujtimet e një artisti
Intervistë me artistin Kolec Traboini
- See more at: http://www.hermesnews.org/articoli/eksluzive.asp#sthash.3uCWv5Zy.dpufNë kujtimet e një artisti
Intervistë me artistin Kolec Traboini
- See more at: http://www.hermesnews.org/articoli/eksluzive.asp#sthash.3uCWv5Zy.dpufNë kujtimet e një artisti
Intervistë me artistin Kolec Traboini
- See more at: http://www.hermesnews.org/articoli/eksluzive.asp#sthash.3uCWv5Zy.dpufNë kujtimet e një artisti
Intervistë me artistin Kolec Traboini
- See more at: http://www.hermesnews.org/articoli/eksluzive.asp#sthash.3uCWv5Zy.dpuf
NĂ« kujtimet e
një artisti
Intervistë me artistin Kolec TraboiniÇfarë kujtoni nga fëmijëria e rinia juaj në Shkodër ?
Rrugicën time që ishte dhe bota ime
e ku një ditë më hyri në këmbë një gozhdë e ndryshkur, ku më janë përgjakur
gjunjët, ku kam mësuar biçikletën, një rrugicë që kisha një dashuri të madhe
për të, por që ishte dëshmitare e shumë dhimbjeve të mia së pari me vdekjen e
tim eti që ka qënë mësues i kohës së para pavarësisë dhe sekretar i Ded Gjo
Lulit dhe ka marrë pjesë në dy luftra kombëtare, pastaj me vdekjen e Dadës sime
Katrina Skanjeti-Traboini që ishte e bija e motrës Tone e cila më kish vënë
edhe emrin e dajës së vet Kolë Idromeno. Pastaj kujtoj se si vrapoja nga
rrugica ime përmes rrugicës së Gurazezve, ku e kishte shtëpinë shoku im Gjon
Rrok Luli, pastaj dilja në Gjuhadol e në shkollën time që kishte qënë dikur
shkollë e fretënve e kishte në mes një çinar të madh që ende gjelbëron edhe
sot. Në Shkodër kujtoj Shtëpinë e Fëmijës ku kalova disa vjet e mësova të bëj
njĂ« jetĂ« ku pĂ«r gjithçka duhej t’i shĂ«rbeja vetvetes. NĂ« ShkodĂ«r kujtoj se kur
isha në shkollën pedagogjike më morën ushtar e më dërguan në Tropojë, e se kur
u ktheva isha tashmë një djalë i rritur e duhej të isha shumë më serioz sesa më
parë dhe se koha e jetës si harrakat kishte ikur njëherë e përgjithmonë. Kujtoj
Kombinatin e Drurit apo më saktë fabrikën e Fibrës në bregun e Zallit të Kirit
ku punova disa vjet. Kujtoj Frederik Rreshpën i cili punonte edhe ai në
Kombinat dhe mbasditeve me Tonin Shtjefnin, Alfred Çapalikun e Skënder Temalin
bisedonim për letërsinë ndërkohë që bënim xhiro në Piacë. Por kisha edhe shokë
të tjerë që i kujtoj aty në rrugët e Shkodrës ku kaluam rininë tonë e ndër ta
Shyqyri Mollaj, Ernest Andrakja, Dodë Kaçaj, Xhahid Bushati, Burhan Kurti, Riza
Lahi e Mehmet Gucia. Kujtoj shkrimet e mia të para të botuara në Almanakun e
klubit të rinisë që drejtonte Hasan Lekaj si dhe redaktorët e gazetës lokale
“Jeta e re” Vehbi Çanga, Ndue Zef Toma e Hilmi Picoka, qĂ« i mirĂ«pritĂ«n shkrimet
e mia të para. Kujtoj aq shumçka nga fëmijëria e rinia ime në Shkodër sa mund
të them se këto nuk janë thjesht kujtime, por janë një jetë që gjithnjë më rri
pranë sikur ka ndodhur dje.
Ju njohim si kineast, gazetar, e shkrimtar, cili nga këto profesione është më afër pasionit tuaj ?
Ju njohim si kineast, gazetar, e shkrimtar, cili nga këto profesione është më afër pasionit tuaj ?
Pasioni im është e bukura, që nuk
është profesion e për të cilën Dostojevski shkruante se e bukura do ta shpëtojë
botën. Që i vogël më pëlqente të vizatoja e të lexoja libra pafund. Pastaj nisa
tĂ« shkruaj vjersha e t’i recitoja nĂ« dritaren e katit tĂ« dytĂ« tĂ« shtĂ«pisĂ« sime
me zë të lartë. Ajo çfarë dua të them është se profesioni është një zgjidhje
apo një rastësi, e bukura në art është domosdoshmëri. Kur kam qënë i vogël filmin e
parë e kam parë në faqen e murit të shkollës fillore në Hot të Ri. Mbaj mend të
kem parë fusha me grurë, lulëkuqe dhe tufa me pëllumba, tre elementë që mendoj
se ma ushqyen dashurinë për të bukurën pa menduar kurrë se unë do të isha një
ditë kineast, të cilën ma sollën rrethanat e nuk ishte zgjidhja ime. Kur isha
student në gazetari botova një libër me tregime që miqtë ma kujtojnë edhe sot
“Petalet e bajames sĂ« hidhur” i cili mori edhe çmim kombĂ«tar inkurajues, por
kur mbarova studimet më afruan punë në Kinostudio si redaktor e më pas skenarist.
Punova me përkushtim e vura re se rashë në dashuri me filmin. Pastaj koha solli
qĂ« tĂ« shkoja nĂ« mĂ«rgim nĂ« Greqi ku pasioni pĂ«r gazetarinĂ« m’u zgjua aq shumĂ« sa
krijova njĂ« gazetĂ« “Egnatia”. KĂ«tu gjen mishĂ«rim dashuria pĂ«r gazetarinĂ« pĂ«r tĂ«
cilën edhe jam diplomuar. Por mërgimi i gjatë më zgjoi një dashuri tjetër të
madhe, poezinë, e cila është bërë bashkudhëtarja ime e përhershme kudo ku
ndodhem e them do të më ndjekë besnikërisht deri në fund. Të tre këto
profesione i bashkon pasioni e dashuria, i bashkon e bukura.
ǒmund të na thoni për rolin tuaj si skenarist, pasi keni punuar për një periudhë të gjatë me filmat dokumentarë në Kinostudio ?
Fillimisht kam punuar redaktor nĂ« kronikĂ«. Jo pak por dy vjet, kohĂ« e mjaftueshme pĂ«r tĂ« njohur ShqipĂ«rinĂ« nĂ« çdo kĂ«nd tĂ« saj. PĂ«r aty dy vjet mĂ« shumĂ« isha nĂ« terren se nĂ« Kinostudio. Kalimi si skenarist i filmit dokumentar ishte kĂ«sisoj mĂ« i lehtĂ«, sepse kisha shumĂ« subjekte e njohje. QĂ« nĂ« fillimet e punĂ«s me skenarin u pĂ«rpoqa tĂ« fus frymĂ«n poetike. Skenarin tim tĂ« parĂ« e mori njĂ« regjisore me pĂ«rvojĂ« Vitori Çeli e cila e pĂ«lqeu pikĂ«risht pĂ«r lirizmin dhe me filmin “Asdreni-poet i lulĂ«kuqes e vegjĂ«lisĂ«” dolĂ«m faqebardhĂ«. Na nderuan me kupĂ«n e Festivalit tĂ« parĂ« tĂ« Filmit Shqiptar. E kjo pĂ«r mua ishte vĂ«rtet njĂ« satisfaksion i madh. Pastaj vijnĂ« skenarĂ« tĂ« tjerĂ« si “Hasan Prishtina”. “KolĂ« Idromeno”, “ KĂ«shtjella e kĂ«ngĂ«ve” e deri tek filmi qĂ« realizova si skenarist e regjisor “DĂ«shmi nga Barleti”, tĂ« gjithĂ« kĂ«ta tĂ« vlerĂ«suar me çmime nĂ« festivale e konkurse kombĂ«tare.
ǒmund të na thoni për rolin tuaj si skenarist, pasi keni punuar për një periudhë të gjatë me filmat dokumentarë në Kinostudio ?
Fillimisht kam punuar redaktor nĂ« kronikĂ«. Jo pak por dy vjet, kohĂ« e mjaftueshme pĂ«r tĂ« njohur ShqipĂ«rinĂ« nĂ« çdo kĂ«nd tĂ« saj. PĂ«r aty dy vjet mĂ« shumĂ« isha nĂ« terren se nĂ« Kinostudio. Kalimi si skenarist i filmit dokumentar ishte kĂ«sisoj mĂ« i lehtĂ«, sepse kisha shumĂ« subjekte e njohje. QĂ« nĂ« fillimet e punĂ«s me skenarin u pĂ«rpoqa tĂ« fus frymĂ«n poetike. Skenarin tim tĂ« parĂ« e mori njĂ« regjisore me pĂ«rvojĂ« Vitori Çeli e cila e pĂ«lqeu pikĂ«risht pĂ«r lirizmin dhe me filmin “Asdreni-poet i lulĂ«kuqes e vegjĂ«lisĂ«” dolĂ«m faqebardhĂ«. Na nderuan me kupĂ«n e Festivalit tĂ« parĂ« tĂ« Filmit Shqiptar. E kjo pĂ«r mua ishte vĂ«rtet njĂ« satisfaksion i madh. Pastaj vijnĂ« skenarĂ« tĂ« tjerĂ« si “Hasan Prishtina”. “KolĂ« Idromeno”, “ KĂ«shtjella e kĂ«ngĂ«ve” e deri tek filmi qĂ« realizova si skenarist e regjisor “DĂ«shmi nga Barleti”, tĂ« gjithĂ« kĂ«ta tĂ« vlerĂ«suar me çmime nĂ« festivale e konkurse kombĂ«tare.
Ishte dëshirë e jotja që i vogël të
merresh me artin, apo një shtysë nga dikush tjetër ?
QĂ« kur kam qĂ«nĂ« nĂ« shkollĂ«n pedagogjike nĂ« TiranĂ« kisha nisur tĂ« bĂ«j sprovĂ«zat e para me poezi. MĂ«suesja ime kujdestare Vangjeli Çomora mĂ« gjeti tek po merresha me fletoren time tĂ« shĂ«nimeve. Ishin poezi. NjĂ« ditĂ« mĂ«suesja mĂ« tha se do tĂ« vish nĂ« shtĂ«pinĂ« time tĂ« takoja tĂ« shoqin, Spiron. I shkova nĂ« shtĂ«pi nĂ« rrugĂ«n e DurrĂ«sit e aty takova Spiro ÇomorĂ«n. MĂ« priti ngrohtĂ«. I lexoi vjershat e mia dhe mĂ« tha se duhej tĂ« shkoja tek redaksia e gazetĂ«s “ZĂ«ri i RinisĂ«” me rekomandimin e tij. Mora guximin e shkova. Takova aty njĂ« njeri qĂ« e thĂ«rrisnin Loni, e ky mĂ« pĂ«rcolli tek njĂ« tjetĂ«r qĂ« e kishte emrin Vath. Ky i lexoi e me dha ca vĂ«rejtje e sugjerime e mĂ« porositi tĂ« shkoja pĂ«rsĂ«ri. Nuk shkova mĂ« kurrĂ«. VetĂ«m mĂ« vonĂ« kur isha ushtar nĂ« Kam tĂ« TropojĂ«s e minatorĂ«t mĂ« flisnin me admirim pĂ«r Vath Koreshin qĂ« kishte punuar disa vite si gjeolog, e kuptova se ai Vathi qĂ« kisha takuar ishte shkrimtari. Koha e solli qĂ« Vath Koreshin ta kisha koleg nĂ« Kinostudio, madje si tĂ« thuash nĂ« njĂ« raport tĂ« tillĂ«- ai kryeredaktor pĂ«r filmat artistikĂ« e unĂ« pĂ«r filmat dokumentarĂ«. Pra vĂ«rtet nuk e di se kur si e pse u gjĂ«nda nĂ« njĂ« hulli tĂ« tillĂ« pĂ«r artin. Ndoshta kĂ«tĂ« do ta mĂ«soja mĂ« vonĂ« nĂ« vitin 1982 kur njĂ« ditĂ« kolegu ynĂ« i filmit nĂ« Kinostudio mĂ« tha se kishte lexuar nĂ« BibliotekĂ«n KombĂ«tare, nĂ« disa gazeta tĂ« vjetra tĂ« Dom Ndoc NikĂ«s njĂ« emĂ«r Traboini. Atje gjeta çfarĂ« nuk e dija e nuk e prisja. Im atĂ« kishte qĂ«nĂ« njĂ« nga gazetarĂ«t e parĂ« shkodranĂ« tĂ« pavarĂ«sisĂ«, me plot shkrime nĂ« vitin 1910-1911. Dhe mĂ« vonĂ« kur regjisori Andrea Skanjeti mĂ« vuri nĂ« dorĂ« njĂ« poemĂ« me rreth 1700 vargje pĂ«r kryengritjen e vitit 1911 tĂ« shkruar nga im atĂ« nĂ« atĂ« kohĂ«, mĂ« vuri tĂ« mendoj se unĂ« kisha ndjekur udhĂ«n e dĂ«shirĂ«s sĂ« tim eti, pra pasioni i tĂ« shkruarit kishte lindur bashkĂ« me mua pĂ«rmes genit.
QĂ« kur kam qĂ«nĂ« nĂ« shkollĂ«n pedagogjike nĂ« TiranĂ« kisha nisur tĂ« bĂ«j sprovĂ«zat e para me poezi. MĂ«suesja ime kujdestare Vangjeli Çomora mĂ« gjeti tek po merresha me fletoren time tĂ« shĂ«nimeve. Ishin poezi. NjĂ« ditĂ« mĂ«suesja mĂ« tha se do tĂ« vish nĂ« shtĂ«pinĂ« time tĂ« takoja tĂ« shoqin, Spiron. I shkova nĂ« shtĂ«pi nĂ« rrugĂ«n e DurrĂ«sit e aty takova Spiro ÇomorĂ«n. MĂ« priti ngrohtĂ«. I lexoi vjershat e mia dhe mĂ« tha se duhej tĂ« shkoja tek redaksia e gazetĂ«s “ZĂ«ri i RinisĂ«” me rekomandimin e tij. Mora guximin e shkova. Takova aty njĂ« njeri qĂ« e thĂ«rrisnin Loni, e ky mĂ« pĂ«rcolli tek njĂ« tjetĂ«r qĂ« e kishte emrin Vath. Ky i lexoi e me dha ca vĂ«rejtje e sugjerime e mĂ« porositi tĂ« shkoja pĂ«rsĂ«ri. Nuk shkova mĂ« kurrĂ«. VetĂ«m mĂ« vonĂ« kur isha ushtar nĂ« Kam tĂ« TropojĂ«s e minatorĂ«t mĂ« flisnin me admirim pĂ«r Vath Koreshin qĂ« kishte punuar disa vite si gjeolog, e kuptova se ai Vathi qĂ« kisha takuar ishte shkrimtari. Koha e solli qĂ« Vath Koreshin ta kisha koleg nĂ« Kinostudio, madje si tĂ« thuash nĂ« njĂ« raport tĂ« tillĂ«- ai kryeredaktor pĂ«r filmat artistikĂ« e unĂ« pĂ«r filmat dokumentarĂ«. Pra vĂ«rtet nuk e di se kur si e pse u gjĂ«nda nĂ« njĂ« hulli tĂ« tillĂ« pĂ«r artin. Ndoshta kĂ«tĂ« do ta mĂ«soja mĂ« vonĂ« nĂ« vitin 1982 kur njĂ« ditĂ« kolegu ynĂ« i filmit nĂ« Kinostudio mĂ« tha se kishte lexuar nĂ« BibliotekĂ«n KombĂ«tare, nĂ« disa gazeta tĂ« vjetra tĂ« Dom Ndoc NikĂ«s njĂ« emĂ«r Traboini. Atje gjeta çfarĂ« nuk e dija e nuk e prisja. Im atĂ« kishte qĂ«nĂ« njĂ« nga gazetarĂ«t e parĂ« shkodranĂ« tĂ« pavarĂ«sisĂ«, me plot shkrime nĂ« vitin 1910-1911. Dhe mĂ« vonĂ« kur regjisori Andrea Skanjeti mĂ« vuri nĂ« dorĂ« njĂ« poemĂ« me rreth 1700 vargje pĂ«r kryengritjen e vitit 1911 tĂ« shkruar nga im atĂ« nĂ« atĂ« kohĂ«, mĂ« vuri tĂ« mendoj se unĂ« kisha ndjekur udhĂ«n e dĂ«shirĂ«s sĂ« tim eti, pra pasioni i tĂ« shkruarit kishte lindur bashkĂ« me mua pĂ«rmes genit.
Sa
e vështirë ka qënë për ju, të studioni dhe të shkruani librin e parë
njëkohësisht ?
Libri i parĂ« ka qĂ«nĂ« me tregime tĂ« shkruara nĂ« kohĂ« tĂ« ndryshme, disa madje tĂ« botuara kur isha punĂ«tor nĂ« Kombinatin e Drurit nĂ« ShkodĂ«r e disa tĂ« shkruara nĂ« kohĂ«n e studimeve. Kujtoj me respekt redaktoren Emine Sadiku qĂ« mĂ« botoi tregimet e para nĂ« faqet letrare tĂ« gazetĂ«s “ZĂ«ri i RinisĂ«”. PĂ«r mua qĂ« kisha qĂ«nĂ« punĂ«tor e kisha shkuar nĂ« shkollĂ« tĂ« mesme njĂ«kohĂ«sisht, nuk ka qĂ«nĂ« e vĂ«shtirĂ« periudha e studimeve, madje ishte njĂ« mundĂ«si e madhe. Mbaj mend se atĂ« kohĂ« dĂ«shira pĂ«r tĂ« shkruar ishte aq e madhe e kĂ«tĂ« e kish pikasur bashkstudentja Zenepe Luka qĂ« njĂ« ditĂ« mĂ« solli njĂ« libĂ«r pa kapak e me zĂ« tĂ« ndrojtur mĂ« tha: “Merre e lexoje, por kujdes se Ă«shtĂ« libri i Bilal Xhaferrit”. AtĂ« kohĂ« Bilal Xhaferri ishte i arratisur e konsiderohej armik. E lexova me njĂ« frymĂ« dhe aty ndjeva poezinĂ« nĂ« prozĂ« dhe magjinĂ« e narracionit. “Purpuranti” mĂ« ka lĂ«nĂ« pa frymĂ«. Po edhe ato tregimet me temĂ« aktuale nĂ« rrugĂ«t malore tĂ« kthesave tĂ« Gjegjanit ku kishte punuar vetĂ« Bilal Xhaferri, ky admirues i flaktĂ« i dokeve, zakoneve e bujarisĂ« sĂ« malĂ«sorĂ«ve. NjĂ« ditĂ« pĂ«rmblodha tregimet e mia e me to nĂ« dorĂ« shkova tek Dhurata Xoxa nĂ« shtĂ«pinĂ« botuese ku pata fatin tĂ« kem redaktor shkrimtarin Odhise Grillo.
Libri i parĂ« ka qĂ«nĂ« me tregime tĂ« shkruara nĂ« kohĂ« tĂ« ndryshme, disa madje tĂ« botuara kur isha punĂ«tor nĂ« Kombinatin e Drurit nĂ« ShkodĂ«r e disa tĂ« shkruara nĂ« kohĂ«n e studimeve. Kujtoj me respekt redaktoren Emine Sadiku qĂ« mĂ« botoi tregimet e para nĂ« faqet letrare tĂ« gazetĂ«s “ZĂ«ri i RinisĂ«”. PĂ«r mua qĂ« kisha qĂ«nĂ« punĂ«tor e kisha shkuar nĂ« shkollĂ« tĂ« mesme njĂ«kohĂ«sisht, nuk ka qĂ«nĂ« e vĂ«shtirĂ« periudha e studimeve, madje ishte njĂ« mundĂ«si e madhe. Mbaj mend se atĂ« kohĂ« dĂ«shira pĂ«r tĂ« shkruar ishte aq e madhe e kĂ«tĂ« e kish pikasur bashkstudentja Zenepe Luka qĂ« njĂ« ditĂ« mĂ« solli njĂ« libĂ«r pa kapak e me zĂ« tĂ« ndrojtur mĂ« tha: “Merre e lexoje, por kujdes se Ă«shtĂ« libri i Bilal Xhaferrit”. AtĂ« kohĂ« Bilal Xhaferri ishte i arratisur e konsiderohej armik. E lexova me njĂ« frymĂ« dhe aty ndjeva poezinĂ« nĂ« prozĂ« dhe magjinĂ« e narracionit. “Purpuranti” mĂ« ka lĂ«nĂ« pa frymĂ«. Po edhe ato tregimet me temĂ« aktuale nĂ« rrugĂ«t malore tĂ« kthesave tĂ« Gjegjanit ku kishte punuar vetĂ« Bilal Xhaferri, ky admirues i flaktĂ« i dokeve, zakoneve e bujarisĂ« sĂ« malĂ«sorĂ«ve. NjĂ« ditĂ« pĂ«rmblodha tregimet e mia e me to nĂ« dorĂ« shkova tek Dhurata Xoxa nĂ« shtĂ«pinĂ« botuese ku pata fatin tĂ« kem redaktor shkrimtarin Odhise Grillo.
Ka ndikuar emigracioni në
krijimtarinë tuaj?
Padyshim që jeta mërgimtare lë
gjurmët e veta tek krijuesi, herë si plagë e herë si dhimbje, por më së shumti
si mall i zjarrtë. Në mërgim ndjehet mungesa e dheut tënd, e njerëzve të tu,
mungesa e gjuhës tënde madje edhe mungesa e ajrit që në mëmëdhe të duket krejt
ndryshe e jo pak herë thua se edhe ajri në vendin tim flet shqip. Pra kemi një
tendosje të telave të shpirtit që pa këto mungesa nuk do të nxirrnin atë
tingull të mrekullueshëm që të drithëron.
Çfarë marrëdhëniesh ke me Shkodrën ?
Çfarë marrëdhëniesh ke me Shkodrën ?
Nuk di si t’i shpjegoj marrĂ«dheniet
që mund të ketë njeriu me vetveten. Unë përherë jam në Shkodër, por ardhjet e
ikjet e mia janë të pabujshme. Takoj një mik apo një shok, pijmë një kafe aty
ku bashkohet Pedonalja me Gjuhadolin apo tek çinari i Tophanës dhe kaq. Shkoj
në bibliotekë dhe u dorëzoj disa kopje për çdo libër të ri që botoj. Si të
thuash u bëj me dije ekzistencën time në art dhe këngët e mia të shpirtit për
Shkodrën, që nuk janë vetëm poezi apo esé të veçanta, por me kapituj të tërë,
apo tituj librash që lidhen me këtë qytet që është pjesë e ngjizjes sime edhe
si njeri por edhe si krijues. Mjafton t’ju sjell titullin e njĂ« libri “ Trinia
ime” ku pjesa mĂ« e madhe e krijimeve lidhen me vendlindjen time. Por edhe nĂ«
njĂ« nga librat e fundit “U dashka tĂ« dal natĂ«n vonĂ«” ka njĂ« kapitull me titull
“Ode pĂ«r ShkodrĂ«n”. ParathĂ«nia e shkruar prej meje nĂ« kĂ«tĂ« libĂ«r “Poetika e
fĂ«mijĂ«risĂ«” flet pĂ«r ShkodrĂ«n gjithashtu. Mendoj se lirizmi im fryn nĂ«pĂ«r
kanatet e fëmijërisë sime shkodrane pa të cilin nuk do të isha ky që jam. Por
gjithnjë siç e thashë shkoj e vij pa e bërë të dukshme prezencën time sepse ajo
gjendet në krijime para se fizikisht. Ndoshta kjo është një alibi e mirë për
ata që në vendlindjen time merren me artin dhe më kanë harruar.
Eseja me titull “Bukuri Shkodrane”,
çfarë mesazhi përcjell, përse ky titull ?
Kam plot esé që lidhen me Shkodrën.
Mes tyre edhe njĂ« pjesĂ« e librit “Bukuri Shkodrane”, titull qĂ« merret nga njĂ«
esé në të cilën jam përpjekur të nxjerr në pah bukurinë e shpirtit e të trupit të
vajzave e grave shkodrane në kohën e diktaturës, kur kjo bukuri anashkalohej
apo mohohej e për këtë kisha një shëmbëllesë, mësuesen time Jolanda Pogu.
Mësuese Landi ishte bijë e Pogut, pronarit të fabrikës së Sapunit në Shkodër që
konsideroheshin të pasur e për këtë shiheshin me sy të keq nga regjimi. Po
Landi Pogu ka qënë një nga vajzat më të bukura në Shkodër e me virtyte të
larta. Ajo u martua në Tiranë dhe një ditë unë u gjenda në një klasë ku ajo
jepte mësim. Ishte e bukur si yll dhe unë ndjehesha krenar se ajo ishte
shkodrane. Kështu i kemi vajzat ne në Shkodër u thoja shokëve të shkollës që
ishin nga jugu. Mësuese Landi më pyeti dhe kur i thashë mbiemrin tim më njohu
sepse kishim qĂ«nĂ« komshinj. Koha e solli qĂ« mĂ«suesja ime “kjo bukuri shkodrane”
tĂ« gjendej dhe mĂ«suese e vajzĂ«s sime nĂ« shkollĂ«n “Avni Rustemi” nĂ« TiranĂ«. Dhe
një ditë më vjen vajza plot gëzim e më thotë sesa e bukur ishte mësuese Landi,
më pyeti për ty e më tha se të ka pasur nxënës. E unë me krenari i thashë time
bije: “TĂ« gjitha vajzat shkodrane janĂ« tĂ« bukura. Edhe ti je e bukur se je
shkodrane”. Kjo esĂ© mbi tĂ« bukurĂ«n pĂ«rbĂ«n jo vetĂ«m tharmin e librit tim me atĂ«
titull, por edhe lajtmotivin e krijimtarisë poetike e eseistike dhe filmike.
Përveç të lexuarit si kaloni kohën e
lirë ?
Nuk kam as kohë të lirë e as kohë të zënë. Liria është relative ndërsa koha ka
vetëm një sens, do apo nuk do, ikën. Përpara alternativës që koha mund të ikë
dhe mund të mos lërë pas asgjë, krijuesi i apasionuar është më i prirur të
sakrifikojë kohën e lirë. Mua më duken paradoksale tituj të tillë televizivë si
“Ă‹shtĂ« koha pĂ«r t’u zgjuar” apo “Jo vetĂ«m kafe” e tĂ« tjera tororisje si kĂ«to.
Arti nuk ka kohë, ai ecën bashkë me ty, edhe natën edhe ditën. Më kujtohet një
episod që më tregonte Dada ime Katrinë për dajën e vet Kol Idromeno. Piktori
kur erdhi në moshë të madhe nuk e zinte më gjumi, madje bënte çdo natë rrugën
deri në kala, ku priste në botën e tij derisa andej nga Cukali e Maranaj niste
e shfaqej dielli në lindje. Atëherë zbriste prej kalasë e shkonte të flinte. E
shoqja Cina drithërohej prej meraku. Tek një artist i madh si Kolë Idromeno
kohërat ishin mpleksur me ngjyrat në telajo, aty ishin edhe lindja edhe
perëndimi i diellit, edhe koha e punës dhe koha e lirë e pushimit. Kjo mpleksje
ndodh kur krijimi të bëhet qëllim i jetës dhe tundim i shpirtit e pa të cilin
nuk e kupton ekzistencën.
Çfarë vlerësoni më shumë tek njerëzit?
Çfarë vlerësoni më shumë tek njerëzit?
Tek njerëzit vlerësoj më së shumti
të qënit njeri. Pra të jenë vetvetja dhe të kenë ndjeshmëri ajo që quhet më së
shumti humanizëm. Cilësitë e tjera konvergojnë apo divergojnë prej raportit me
vetveten si njeri. Prandaj ndodh që i miri mbetet i mirë deri në fund dhe i
keqi po ashtu, megjithëse të drejtën për të ndryshuar e ka gjithkush dhe porta
e së mirës gjithmonë mbetet e hapur për njerëzit.
Si e konceptoni dashurinë si poet?
Do ta thosha me pak vargje të
poezisĂ« sime “Zjarri” - “Kush nuk dĂ«shiron tĂ« digjet si yll / nuk duhet tĂ«
ngjitet kurrë në qiell/qielli është vendi ku digjen planete/ edhe në dashuritë
njerëzore po ashtu/ nuk mund të ketë dashuri pa djegur veten.
Po në politikë jeni përfshirë
ndonjëherë ?
Fjala përfshirë do të ishte kuptimi
më i keq i marrjes me politikë, sepse në politikën e djeshme e të sotme
shqiptare njeriu nuk vetpërfshihet, por e përfshijnë të tjerët duke e
katapultuar e lozur me të si një marionetë. Që të merresh me politikë duhet të
jesh pjesë e ndonjë klani. Që të përfshihesh në qeverisje dhe aparate
administrative po ashtu. Pa klan nuk ka stan. Por me politikë jam marrë e
merrem, sepse politika sipas vizionit tim nuk është pronë, ajo është një mënyrë
mendimi, konceptimi, është analizë e sintezë, është konkluzion që del pasi ke
stududiuar një realitet social, është qëndrim ndaj së keqes dhe prioritet ndaj
progresit. Në këtë sens unë merrem me politikë madje në përditshmëri dhe botoj
shkrime në shtyp e libra vazhdimisht pa qënë i inkuadruar në klane që më së
shumti të kujtojnë një mafie ideologjike dhe korruptive se sa një formacion që
kërkon zhvillimin e përparimin e vendit tonë që ka ngecur peng pikërisht i
kësaj politike qorre për nga vizioni e talibaniste për nga prakticiteti.
Keni ndonjë projekt në të ardhmen ?
Keni ndonjë projekt në të ardhmen ?
E ardhmja dhe e tashmja janë pjesë e
njĂ« zinxhiri ndaj dua t’i pĂ«rgjigjem pyetjes si njĂ« vazhdimĂ«si. Pas “Kujto
Poetin”, 2011 dhe “100 poetĂ« pĂ«r dashurinĂ«” dy antologji me bashkautorĂ«si kĂ«to,
kam botuar edhe katĂ«r libra nĂ« vitin e kaluar 2012, “ZhgĂ«njimi i Ambasadorit
Amerikan” ese, “Flamuri nĂ« Deçiq” libĂ«r me krijimet dhe publicistikĂ«n e babait
tim Palok Traboini, libër të cilit i bëra promovime në Prizren ku ka qënë
mësues e në Tuz ku ka vendlindjen, si dhe dy vëllimet me poezi që kam
përmendur. Kemi realizuar me skenaristen Angjelina Xharo dhe operatorin Ilia
Terpini njĂ« film dokumentar “LirikĂ« shpirti” pĂ«r poeten shqiptaro-amerikane
Iliriana Sulkuqi, premierën e të cilit e bëmë sivjet në Tiranë e në Elbasan. Po
këtë vit, me mbështetjen e Institutit për Integrimin e Jetimëve Shqiptarë
drejtuar nga Ilir Çumani, realizuam njĂ« film dokumentar “Djaloshi me kitarĂ«”,
për njërin prej martirëve të Revoltës së Spaçit 1973, Skënder Daja, i cili u
ekzekutua në moshën 22-vjeçare. Pjesë e krijimtarisë së këtij viti janë dhe dy
libra me poezi “Atdheun e kam tek porta” me krijime tĂ« reja dhe vĂ«llimin me
lirika dashurie “Dashuri” ku pĂ«rfshihen 200 poezi tĂ« pĂ«rzgjedhura nga dhjetĂ«
librat e mi me poezi botuar më parë. Me këto më bëhen 22 libra të botuara, nga
të cilët 19 në Shqipëri e tre në Athinë.
Kur do kemi në dorë një tjetër
sukses libër, me poezi, tregime ose edhe roman pse jo ?
Nuk flitet për sukses, por thjesht
për krijime poetike dhe publicistikë. Kam disa libra të përfunduar në
dorĂ«shkrim apo nĂ« proçes shkrimi nga tĂ« cilĂ«t “ÇamĂ«ri- Zemra ime” njĂ« antologji
me poezi pĂ«r ÇamĂ«rinĂ« tĂ« pĂ«rgatitur me poeten Fatime Kulli, “Libohova me
AmerikĂ«n- afĂ«r dhe larg” njĂ« vĂ«shtrim pĂ«r traditat libohovite dhe jetĂ«n e
libohovitëve që jetojnë kryesisht në Boston dhe Filadelfia, një vëllim me poezi
tĂ« pĂ«rkthyera nga autorĂ« tĂ« huaj “Nga Safo tek Bukovski”, njĂ« vĂ«llim me ese pĂ«r
letërsinë dhe natyrisht poezitë që më dalin herë pas here në shteg e unë
përpiqem të mbush shportëzën time me ndjesi shpirti. Kam edhe projekte për
filma dokumentarë të cilat është e pamundur të realizohen për shkak të mungesës
së mbështetjes financiare. Njeriu gjithmonë bën plane e projekte, ashtu siç
gjithmonĂ« gjenden njĂ« mijĂ« shkaqe pĂ«r t’ia prishur e pĂ«r tĂ« kĂ«rkuar diçka
tjetër. Kërkimi e sprovëzat në fushën e krijimtarisë nuk kanë fund.
Intervistoi: Teuta Taramani
“Hermes”, 18 /12/ 2013
