Nga KOLEC TRABOINI
Jemi mësuar që me
mjekra të shohin figurat e shënjtorëve. Padyshim edhe në fytyrat e heronjëve të
lashtësisë, të filosofëve e artistëve, në shtatoret që ka ruajtur dheu, pas rrënimeve
që solli sa natyra po aq vetë njeriu,
gjejmë pra figura me mjekërr. Krishtin e Muhametin padyshim nuk mund ti përftyrojmë
pa mjekërr. Kristianët ndërkohë që ruajtën shumëçka nga mësimet e Krishtit, apo
simbolikat që lidhen me të, si ta zëmë zakoni i pirjes së verës, nuk u ruajt nga
katolikët mjekrra, e mezi po kemi aty këtu ndonjë prift me mustaqe. Orthodoksët me
pretendimin se vetëm ata janë kristianët e vertetë e të drejtë, e ruajtën
mjekrrën si simbol. Kështu kudo që gjen priftërinj orthodoksë gjen dhe mjekrra,
madje kreshnike.
Ndërkohë popullsia
që i përkiste këtyre kontensioneve fetare kristiane nuk u tundua të mjekërrzohej, madje edhe ata që e kishin e hoqën sepse kësisoj sillte një pastërti më të
madhe dhe bukuri në paraqitje. Klerikët islam e ruajtën edhe ato si orthodoksët simbolikën mjekërrore, dhe me një fanatizëm
fetar u krijua një mikroklimë e tillë që mbajtja e mjekrrës të shprehte edhe përkushtimin
e thellë deri në sakrificë ndaj fesë, shto mbajtjen e gjithçkaje të vjetër në
mosndryshim përballë një bote që gjithnjë ndryshonte mënyrën e jetesës.
Kuptohet se Shqipëria
këtë mjekërrzim të shfaqur si përkatësi fetare pas pavarësisë mund të ketë
ruajtur aty këtu, por nën influencen e kulturës perëndimore ku shumica e
shqiptarëve të rinj kryenin studimet, bëri që mjekrra sa vinte e humbiste
terrenin në fytyrat e shqiptarëve. Kuptohet se me ateizmin e sistemit monist, anipse
nuk e ndaloi mjekrrën me ligj, nuk u duken më mjekrrat në Shqipëri. Kjo ka edhe
spjegimin tjetër veç asaj që u quajt shfaqje e huaj, ku kishin kohë shqiptarët
të merreshin me përformimin e mjekrrave kur kishin aq shumë telashe e aq shumë
pamundësira.
Por erdhi
demokracia sado e kufizuar që lëshoi shumëçka në udhë të vet pa krye. Kësisoj u
rishfaqën edhe mjekrrat, paradoksalisht
erdhën në një kohë që kishte shumë varfëri e pisllëk dhe kësisoj të mjekërrzuar rishtazi
nuk u panë for hijshëm nga popullsia. Të ishe emigrant e të mbaje mjekërr
tregonte se ose nuk kishe një strehë, nuk kishe as mundësi të laheshe e të rruheshe, ose ana tjetër imitoje artistët
estravagantë perëndimorët të viteve 60-70 për të mos u dukur si një fshatar i
provincave të humbura të Shqipërisë mbetur në izolim për pesëdhjet vjet. Por
edhe kjo faze e dhjetvjeçarit të fundit të shekullit XX u krye e në fillimin e
shekullit të ri nisi të bjerë interesi për mjekrrën si maskim apo si tendencë për
tu shfaqur medemek europian i kulturuar, së pari se europianët e tejkaluan
edhe vetë këtë mode, por edhe shqiptarët nisën ti kushtojnë më shumë vemëndje pastërtisë aq më tepër se mjekrra
nisi të marrë një simbolikë tjetër, atë të fanatizmit fetar orjental.
Shfaqja në këtë
botë e Bin Ladenit dhe pasuesve të tij solli edhe erën e re të mjekërrzimit, tashmë
jo si modë por si një unitet e manifestim fetar. Këtu nuk kishte më asnjë rëndësi
a i kishe kushtet të mbaje mjekërr në aspektin se ajo kërkon pastërti, përkundrazi
lihej me një rritje të lirë e pa asnjë rregull estetik, si punë shkurresh të
egra. Ndryshe nga njerëzit e kulturës dhe të artit që nëse linin mjekërr bënin
kujdes për të duke i lënë vend që të shprehin talentit e vet edhe berberët
stilistë, këta të tjerët, që i përkisnin njerëzve që nuk kishin fare të bënin
me kulturën, të jepnin përshtypjen se je përpara një pylli ku mund të rriteshin
të gjitha llojet e bimëve e drurësh e askush nuk tregonte kujdes për të. Kush
ka patur rastin të udhëtojë nëpër kësisoj pyjesh që u themi të virgjër, një
lloj xhungle, gjithmonë është shoqëruar me një frikë drithëruese, e spjegueshme kjo prej drojës se prej këtij
pylli mund të shfaqej befasisht çdo lloj kafshe e egër dhe e rrezikëshme. Në
fakt kësisoj edhe ka ndodhur e jo vetëm
në pyjet por edhe në shoqëritë njerëzore. Të drithëron e tmerron mendimi i
kamikazhëve që shfaqen krejt ngjashëm me daljen e kafshëve të egra nga pylli
dhe hedhin në erë avionë udhëtarësh, stacione trenash apo lokale publike pa
patur mëshirë për njerëzit e pafajshëm.
Tashmë mjekrrat
tek ne janë një realitet, ndoshta jo dominues e zotërues por kanë zënë të
shfaqen e të fitojnë mjaft terren në përditshmëri. Ca thonë se për mbajtjen e
mjekrrës dikush andej nga thellësia e Orjentit edhe të stimulon, të lidh një pension
të vogël të paktën sa për të mbajtur frymën se ky shtet të lë të vdesësh urie.
Pra paskemi në shoqërinë shqiptare edhe një kategori mjekërrzimesh për mbijetesë.
Nuk ka pse tu themi “Pse?” këtyre njerëzve sakohë që shteti dhe instancat e
pushtetit e politikës as që e vrasim mendjen se si ti zgjidhin problemet e
papunësisë që është kryeproblemi vrastar i këtij vendi.
Ka edhe një
grupim fetaresh islamikë të cilët mbledhur pas një sekti konservator e fanatik
e manifestojnë mjekërrzimin duke e bërë sa më të pranishëm në shfaqjet publike
me qëllim të përhapjes së itharëve të saj. Shumimin e mjekrrave publike ata e
konsiderojnë një fitore që do të kurërozohet me islamizimin politik dhe me premisë
marrjen e pushtetit. Ata janë programuar asisoj dhe janë në vazhdën e punës së
vet, me një kushtëzim, sa më e mjeruar të
bëhet jeta e njerëzve aq më dominant do të jenë ata, radikalët fetarë. Megjithëse
frikë e panik nuk ka pse të kemi, por gjithësesi mendjelehtësia e figurave të
politikës e të pushtetit të cilët nuk bëjnë asnjë kujdes për njerëzit, por i lënë ata në fatin e vet të mjerushëm, është
një ndihmesë e madhe për shkarjen në ekstremizma të shumëllojshme.
Po a është çdo
lloj mjekërrzimi shfaqje e mentalitetit fetar? Sigurish që jo. Dhe padyshim që askush nuk ka ndërmënd të
diskriminojë ata që e kanë mbjellë rasatin e mjekrrave në fytyrë të vet sepse jetojmë në një vend të lirë, por nuk është e drejtë dhe as e dobishme të
jemi indiferent, të bëjmë sikur nuk shohim, të bëjmë sikur nuk ka probleme në këtë
vend, dhe se edhe shfaqja e shumimi i mjekërrzimit nuk e ka një shkak e nuk e
ka edhe një kosto, akoma më tepër dhe një
pasojë në balancat sociale në aspektin e larmisë së religjioneve në Shqipëri.
Përtej kësaj, vihet se se ka edhe një mjekërrzim allasoj, pak
më kontemporan që mund ti kenë nën ndikimin e disa artistëve me famë por
ekstravagant. Dihet se një shoqëri foshnjore në zhvillimin e kulturës i shfaqet
një mani kolektive, si një lloj majmunërie duke imituar gjithçka çfarë sheh në
botën e zhvilluar. Thamë se disa të rinjë shqiptar, pas hapjes së Shqipërisë,
nisën të imitojnë ato moda e modele që kishin parë në ekranet televizive e që për
ta qe e ndaluar. U shfaqën mjekrrat artistike( artistike u thënshin) ca si
Kardinali Rishelje, ca si Don Kishotë e ca të tjerë me mjekrra piktoreske alla Miguel de Cervantes Saavedra. Në të
vërtetë këta u shfaqen si ilaritete sepse ajo kohë ishte e perënduar në modë. Kësisoj
mjekërrzimi me tendenca të sforcuara deri në raskapitje për tu dukur modern, në
të vërtetë tregonte diçka tjetër, se sa
anakronikë e démodé jemi. Gjithësesi këta lloj mjekrrash janë me shpenxime, madje
shpenxojnë më shumë kohë e para se vetë gratë e tyre. Dhe ja ku i kemi edhe në
parlament edhe në qeveri edhe në krye të insitucioneve mjekërrzimet “artistike”. Ca me humor thonë ( ndoshta zërat dalin nga
opozita) se Kryemimistri, meqë i ka dobësi kategorinë e njerëzve me mjekrra të
estetizuara skajshëm, kur hartonte listen e drejtuesve të institucioneve i binte
ballit me dorë se nuk po gjente në Shqipëri njeri me mjekërr intelektuale të denjë
ta zëmë për drejtor të Galerisë së Arteve. Pa ç’pa dhe e tërhoqi një emigrant
shqiptar nga Franca. Tani në të vërtetë Galeria e Arteve Figurative, ka një drejtor me një mjekërr të stilizuar pak
si Vincent e pak si Paul
Gauguin, e denjë për tu shfaqur si progres shqiptar në kulturën europiane. Por
ama ekspozitën "PranverArt
5" e pamë në Muzeun Historik Kombëtar e jo në Galerinë e Arteve, çfarë
tregon se mjekrrat institucionale i kemi
të bukura, progresive, por punët nuk i kemi po aq.
Por shkoni më tej
e vini re me kujdes kush janë drejtuesit e institucioneve kryesore kulturore në
Tiranë. Pas Galerise, kaloni tek Teatrin Kombëtar që është fare pranë. E njëjta
zgjidh-zgjedhje… Aq ngushtë ka vajtur puna sa dalin fjalë hokatare se ka një inkursion
të fshehtë të pozitës për ti marrë apo huazuar ndonjë figurë mjekrrore opozitës për ta vënë në krye
të ndonjë institucioni, e nuk është çudi të riciklohet edhe ndonjë mjekërr mberthejcore. Ca thonë se Kryeministri edhe këshilltarët
i zgjodhi me mjekrra artistike, por më tej edhe një këshilltar nga Kosova që
piketoi ishte i stafit filosofik mjekrror, a thënë ndryshe, mjekrra më e
hijshme e Prishtinës.
Kësisoj, që të
rrimë shtrëmbër por të flasim drejtë, mjekrrat nuk i kemi vetëm tek Xhamia e
Dine Hoxhës në rrugë të Kavajës apo dhe rreth xhamive të tjera, nëpër dyqanet e
shumta “Hallall” që kanë zënë çdo skutë të Tiranës, të cilat e vënë në panik për
ardhmërinë deputetin socialist Blushi, por i kemi edhe nëpër institucionet
kryesore të kulturës.
Madje, hëmmmm…., në
parlament, në krahun e majtë të deputetit socialist Blushi qëndron një mjekërr
socialiste madhështore e denjë për tu bërë ministrore, por ideale do të ishte të
bëhej edhe mjekërr presidenciale.
Mesa duken bathët në këtë provincën tonë habitore, këto mjekrrat institucionale për
të cilat tregohet përkujdesje qeveritare nuk ja zënë sytë askujt, madje as
opozitës, sepse shihen si mjekrra të hajthshme,
të buta.
  |
| Botuar në gazeta SOT 24 prill 2014, f.17 |
