🟩 Sakrifica kalimtare, kujtime nga K. P. Traboini

SAKRIFICAT KALIMTARE

Kujtime nga Kolec P. Traboini

Seç më ndez një mallë ndonjëherë për me shtërngue një mandrino tornoje e me përdor kalibrin, ndoshta kjo si shkak i pengimit dhe ndalimit që shpesh më janë gjendur në jetë e të cilat me një vullnet të qëndrueshem i kam kapercyer. Por pengu mbetet peng ani pse ti mund të kesh ikur më larg e më lart. Edhe pse me dëshmi të kategorisë së III fituar në një kurs me provim për tornitor, nuk e ushtrova kurrë, as dhe një ditë profesionin, sa sot askush nuk e di se isha nje tornitor profesionist. Kur u ktheva nga ushtria, me dëshminë e tornitorit në dorë, i rekomanduar nga Zina Franja që ishte kuadër i lartë partie në Shkodër (do te tregoj ndonjëherë se si ju qepa dhe e kandisa shoqen partiake të më ndihmonte por pa rezultat), nuk me pranuan as Esat Vukatana i Parkut e Automobilistik të Mallrave dhe Shefqet Cungu, i ofiçinës së Kombinatit të Drunit Shkodër. Ndërsa i pari më refuzoi sapo dëgjoi emrin Traboini duke më treguar derën, ky i fundit me tha, (edhe pse kisha rekomandimin e shoqes Zina, kandidate e KQPPSH si dhe të drejtorit të Kombinatit të Drurit Ramiz Kuçi, që me mua u suall respektueshem, Shefqet Cungu më tha: "po të kisha një vend për tornitor do të merrja në punë kushurijt e mi e jo ty". Ramiz Kuçi kur vajta e i thashë se nuk më pranon përgjegjesi i ofiçinës, tundi kokën e me dha të kuptoj se drejtor ishte, por Shefqet Cungu i kishte gurët më të fortë e nuk kishte çfarë ti bënte. Më dërgoi tek inxhinjeri Bujar Bedalli, një njëri jashtëzakonisht korrekt, i sjellshem dhe komunikueshëm që më priti me mirësi dhe më gjeti një vend në sheshin e stivimit të druve. Ai më tha se është punë e rëndë e mbase do të lëmë përkohësisht deri sa të gjendet një vend në ofiçinë, por unë i thashe se e mendoj këtë punë të përkohshme sa për të mbajtur veten, sepse kisha ndërmend të vazhdoja shkollën prandaj do rri këtu deri në fund. E kështu, unë tornitori i kualifikuar me kategori të tretë, punova 4 vjet në sheshin e stivimit të druve në shi, borë, e diellin përvëlues të Zallit të Kirit.
Por edhe me tej jeta ime perseritet në një spirale të çuditëshme. Pasi arrita të mbaroj Universitetin në gazetari dhe punova 16 vjet në Kinostudio, u gjenda si Guliver në Greqi, emigrand, ku pranova të bëj çdo lloj pune. Ndihmës i perimeshitësit Aleko, pjatalarës në restorant peshku që kishte motra e tij Zoi në Kesariani( Genc Çobani e di Kesarianine, se atje jetonte asokohe), më pas pastrues sa rasti ma solli të pastroj dhe agjencinë nderkombetare të lajmeve Rojter në Athinë (unë gazetari) dhe, si në një magji përrallash, mekanik tornitor tek Jorgo. Ky ishte një pis burrë, trupvogël, një tip miu, të cilin kur e dëgjova të shante nënën e vet, një grua plakë e urtë, veshur me të zeza që punonte me ne "gamisu!", që nuk e them dot në shqip, mua kujtua Oresti i tragjedise Eskiliane dhe ika nga sytë këmbët. Shokut tim emigrant nga Korca, Sotiri, që punonte marangos po me Jorgon i thashë, po iki e nuk vij më në këtë punë se në ardhsha gjëja e parë që do të bëj do të vrisja Jorgon. Ishte hera e parë në jetën time që me kishte lind ngasja e vrasjes. Por ika, dola nga makthi që me sillte ai njeri i poshtër. Jo jo, në shqiptarët nuk i shajmë nënat tona ashtu. Pas ca ditësh dërgova Vasil Malitën për të marrë paratë që më kishte hak pune Jorgo pisi dhe kurrë më nuk e pashë atë fytyrë. Pas ikjes nga Jorgo synova hapjen e gazetës së emigranteve. Ngjarja me Jorgon ka ndodhur pikërisht me 3 mars 1993, pas më shumë se një muaj me këto dyluftime shpirtërore, hapa gazetën e parë në gjuhën shqipe në Greqi "Emigranti-Egnatia" më 10 prill 1993.
Kam kaluar plot kësisoj peripecish me ngritje e ulje, mundim e vuajtje, por gjithmonë e mbaja veten me kurajo duke thënë" Disa sakrifica duhen bërë sepse shtigjet e jetës nuk janë të lehta dhe pa sakrifica nuk ikën dot larg. Jeto të sotmen, por mendjen ta kesh tek e nesërmja. Dhe me çfare kalova në jetë, me çfarë synova dhe përafersisht arrita nuk mendoj se kanë qenë të pakuptimta sakrificat kalimtare.

 
3 mars  2021
Në foto: K. P. Traboini, tornitor në Athinës 1993

 

🟥 Fytyra e vërtetë e Dhimitër Shuteriqit në kujtimet e Skënder Luarasit

FYTYRA E VËRTETË E DHIMITER SHUTERIQIT 

NË KUJTIMET E SKËNDER LUARASIT

- Denigrues i figurave kombëtare duke i quajtur spiunë të anglezëve Gjerasim Qiriazin dhe Kristoforidhin -

“Në Institutin e Lartë Pedagogjik herë pas herë mbrëmave bënim mbledhje, në të cilat bisedonim rreth çështjeve të ndryshme ku flisja mbi qëndrimin që duhej që mbahej ndaj jetës e veprës së Migjenit, familjes Qiriazi, Ismail Qemalit, Isa Boletinit etj.
Një mbrëmje u thirrëm të bisedonim rreth disa propozimeve që pati bërë me shkrim profesori i letërsisë Mark Gurakuqi i cili shprehej mbi mënyrën shablone me të cilën jepeshin leksionet e për diferencimet që duhej të bënim midis autorëve dhe temave që ata shtjellonin. Ai foli mbi nevojën e thellimit të leksioneve.
Drejtori (Dekani) Prof. Dhimitër Shuteriqi tha se kjo qe një punë e vështirë dhe se tani për tani duhej të kënaqeshim me kaq pasi nuk qemë të zotët për më shumë.
Prof. Eqerem Çabejt, i cili e quajti të paarsyeshme këtë pohim, ai iu përgjegj në mënyrë arrogante duke i thënë se vetë ai, Eqerem Çabej, përçmonte albanologët shqiptarë duke paraqitur Profesor Joklin si të vetmin autoritet mbi gjuhën shqipe. Pasi të gjithë dhanë mendimet e tyre se kush pyeti se ç’kisha për të thënë edhe unë. Thashë se propozimi i Prof. Gurakuqit është me vend dhe secili të mundohet të thellohet në leksionet sa më shumë që të mundet. ‘’Unë jam i mendimit që puna jonë duhet të zgjerohet dhe t’i shtohen programit edhe shkrimtarë që kanë vlerën e tyre, si për shembull Gjerasim Qiriazi…’’
Unë s’pata përmendur shkrimtarin e dytë dhe ca më pak të tjerët, kur Dekani, Prof. Dhimitër Shuteriqi nervos në kulm, bërtiti: ”E di unë se ku e ka hallin Skënder Luarasi. Ai do që të shtiem në programin tonë edhe babanë e tij. Ç’farë shkrimtar është Petro Nini… A, po, paska qenë patriot. Po mirë, le të flasin ata të historisë për këtë. Sa për Gjerasim Qiriazin – pa, nuk do të shtiem në programet e shkollës sonë atë spiun të anglezëvet!”
-Përse e quan spiun të të huajve Gjerasim Qiriazin?
-Përse e quan spiun të të huajve, ti, Kristoforidhin!’
-Ti do të më përgjigjesh në Ministri të Arsimit për këtë sharje që i bëre sonte Gjerasim Qiriazit dhe për këtë shpifje që më bëre mua, i thashë.
Dekani, si një i marrosur, doli nga mbledhja e asaj mbrëmjeje të ftohtë janari pa marrë kapellën dhe pallton e na la vetëm në zyrën e tij. Pas tij ikëm edhe ne të ftuarit.
Të nesërmen, kur do të jepja dy leksione njërin pas tjetrit mbi rilindjen europiane, pas pushimit të shkurtër, sa fillova të dytin, u hap dera dhe dekani më bërtiti: ”S’ka nevojë të vazhdosh! Je pushuar!”
Unë vetëm sa e kqyra si do ta kishte kqyrur çdo njeri me dinjitet personal dhe vazhdova leksionin.
Sipas lutjes që pata bërë më parë, të pasnesërmen na thirri në zyrë ministri, Manush Myftiu. Ai i tha Dhimitër Shuteriqit, dekanit, se unë pata kërkuar që ai të më provonte se kujt, ku dhe kur i pata thënë unë se Kristoforidhi paskish qenë spiun i englezëve dhe ndë ai kishte fakte që të provonte se Gjerasim Qiriazi ishte spiun i englezëvet.
”Shoku Ministër”, filloi të flasë drejtori i Institutit të Lartë Pedagogjik dhe tregoi sa e rëndë paskish qenë detyra e tij në atë zyrë.
Ndërhyra: ”Shoku Ministër, kur kërkova këtë ballafaqim mendova se nuk do t’ju humbisnim veç se nja pesë minuta prej kohës suaj të shtrenjtë…”
‘’Vërtet ti Dhimitri…?’’ e pyeti ministri.
Dhe ai pohoi se Skënder Luarasi nuk i shprehu këto fjalë sheshit por kur tha se Gjerasim Qiriazi qe i atillë mendoi se Skënder Luarasi do të përgjigjej po me ato fjalë për Kristoforidhin.
”Shoku ministër”, ndërhyra unë, ”lutem të na thotë Prof. Dhimitër Shuteriqi ndë është i zoti të përcaktojë se ç’mendoni ju për mua dhe për atë, dhe unë për ju dhe për atë.”
Shoku Manush brofi dhe i tha: ”Ti Dhimitri…’’ Jo vetëm nga fjalët që i tha por edhe mënyra si ia tha e kuptova qëndrimin e ministrit.
”Kaq desha të di” thashë dhe dola me përçmim për atë që ma kishin bërë dekan në Institutin e Lartë Pedagogjik. Ndërkaq vazhdova të jap leksione atje.”

(S.Luarasi, “Ç’kam parë e ç’kam dëgjuar’’, Kujtime të pabotuara, IV, 1945-1960 / Petro Luarasi)

 

Përg. K.P. Traboini

 

🔴 Kujtimet e Skënder Luarasit për travajat e familjes së Sevasti Qiriazi e Kristo Dako

KRISTO DAKO NJË NGA VEPRIMTARËT E SHQUAR TË PAVARËSISË

KUJTIMET E SKËNDER LUARASIT PËR TRAVAJAT E FAMILJES SË SEVASTI QIRIAZI DHE KRISTO DAKO

(Pushtimi i shtëpisë se tyre nga çifti Todi dhe Luljeta Konomi- Bozo, si i hoqi ky emrat e Parashqevi dhe Sevasti Qiriazi nga filmi “Mësonjëtorja” në Kinostudio ku ishte nëndrejtor dhe sekretar Partie)

Në kujtimet e tij Skënder Luarasi (19 janar 1900 - 27 janar 1982)  ka shkruar: ”Dergjesha në shtrat nga dhimbjet e veshkave dhe poliartriti kur ime shoqe më lajmoi se kishte ardhur të më takonte Ing. Aleksandër Dako, djali i madh i Sevastisë. (Aleksandër Dako, i biri i Kristos dhe i Sevastisë, i lindur në Manastir më 30 maj 1911, ishte pronar i banesës në rrugën Halim Xhelo, Nr.28, Tiranë, Ajo dikur qe në pronësi të Parashqevisë. Në një banesë tjetër në krah jetonte dhe vajza e tij e vogël , Diana Qiriazi-Hoxha, studente në degën e anglishtes.) "Kisha vite pa e parë. Dukej shumë i vrarë. Më tha se kur ishte ndarë nga gruaja e dytë, e kishin internuar me pa të drejtë dhe shtëpinë ia kishte zënë një zyrtar me rëndësi.” Pas vdekjes së gruas së parë, Aleksandër Dako qe martua me N.L. me të cilën nuk shkonin mirë, kinse ajo kërkonte që ai të mos kishte të bënte me fëmijët e gruas së parë dhe arësye të tjera. Por më vonë rezultoi se shkak i prishjes së çiftit Dako qe shantazhi mbi N.L. dhe nënshtrimi i saj nën presionin e Todi Bozos, motrës së tij dhe shoqes së saj V. L., Sekretare e komitetit Ekzekutiv të Këshillit Popullor, lagjes 9. e cila më pas u shkarkua për abuzime me detyrën shtetërore. Më 15 tetor 1975, me akuzat e sajuara të ish- gruas së tij të dytë N.L. Aleksandër Dakon e internuan në Tale të Lezhës. Në janar 1976 në shtëpinë e tij u fut familja e Todi Bozos, e cila pa dijeni të Aleksandrit kishte bërë shtesa banese. Menjëherë pas internimit ai kërkoi verifikimin e çështjes dhe Komisioni Qeveritar ia hoqi masën e dënimit. Kur u kthye në Tiranë më 14.7.1977, mësoi që shtëpinë ia kishte zënë i plotfuqishmi T.D. i cili me marrëveshje private i kishte dhënë ish-bashkëshortes së Aleksandrit një hyrje tjetër 1+1. Në këto kushte Aleksandri jetoi përkohësisht tek djali i tij Robert Dako, Rr.Tefta Tashko,P.22/1,A.1,Tiranë në pritje për t’iu liruar banesa, (në zbatim edhe të Vendimit gjyqësor të formës përfundimtare (Vendimi 249, 15.2.1978 i gjykatës popullore të rrethit, Tiranë) Në vendim shkruhej: ‘’ Rezultoi e provuar se paditësi efektivisht është pa banesë… Në të tilla rrethana vetkuptohet se paditësi Aleksandër Dako ka të drejtë të shkojë në pronën e tij dhe Vendosi: ‘’Detyrimine të paditurit Todi Bozo të lirojë banesën që ka në përdorim pasi t’i sigurohet një sipërfaqe tjetër banimi. Edhe kur iu dërgua vendimi i gjykatës, nënpunësit të strehimit të Komitetit Ekzekutiv, Tiranë me një letër rekomandimi, ai nuk po e zbatonte. Në kundërshtim flagrant me Kushtetutën dhe me ligjet e shtetit mbi pronësinë, poseduesi nuk e lironte banesën me pretekst që ‘’kishte shpenzuar’’, duke bërë modifikime, një banjë dhe shtesa të tjera në oborr, pa dijeninë e pronarit.

SKËNDER LUARASI

SKËNDER LUARASI, LETËR HYSNI KAPOS,

Tiranë, 15 qershor 1979:

Skënder Luarasi kujton se për seriozitetin e çështjes iu drejtua Hysni Kapos ish-nxënësi i tij në Institutin Tregëtar të Vlorës më 1932. Në letër shkruhet: ”Duke përgatitur biografinë e motrave Parashqevi dhe Sevasti Qiriasi, kujtova përkrahjen që i dha e nderuara shoqe Vito Kapo Parashqevisë të ngrihej nga gjendja e mjerë në të cilën njerëz të pandërgjegjshëm e kishin rrëzuar këtë heroinë të arsimit kombëtar. Me këtë rast u njoha me birin e Sevasti Qirias-Dakos, Aleksandër Dakon, birin e patriotit Kristo Dako, dhe mora vesh se në ç’gjendje të mjerë e kanë rrëzuar edhe këtë bir patrioti. Duke dashur të shpreh të mirëfilltën në këtë biografi, u interesova për shkakun e fatkeqësisë së tij. Si qytetar shqiptar u trondita kur pashë se në Republikën Socialiste tonën paska akoma njerës që për të kënaqur lakmitë e tyre, nuk e quajnë për gjë të keqe t’i çkatërrojnë jetën një familje. Aleksandër Dako më dorëzoi përshkrimin si i ndodhi fatkeqësia dhe unë marr guximin që përshkrimin t’jua dërgoj juve tok me këtë letër. Përveç zemërimit që ndjej si qytetar për një padrejtësi të tillë, unë kam arësye të veçantë të interesohem për hallin e familjes Qirias- Dako: në këtë shtëpi mblodha materialin për biografinë në fjalë, dhe këtu dëgjova prej gojës së Parashqevisë fjalët mirënjohëse për ndihmën që i dha shoqja Vito Kapo së ndjerës Parashqevi të ngrejë jetën e lumtur në atë shtëpi...Ju jam drejtuar juve me këtë letër, se jam i bindur që nuk do të lejoni kënd të përçmojë Kushtetutën e Republikës Socialiste të Shqipërisë.” Skënder Luarasi shkruan në kujtimet e tij: ”Ndërkohë që prisja ndonjë përgjigje apo rezultat më zemëroi shumë një ngjarje tjetër. Natasha Lako, bashkëpunëtore në Kinostudio, më kishte kërkuar dhe unë i dhashë ndihmën time për gatitjen e filmit ‘’Mësonjëtorja’’ me skenar rreth shkollës së parë shqipe për vajzat në Korçë, e themeluar më 1891 nga Sevasti e Parashqevi Qiriazi dhe gjithashtu ndihmova që të nderohen motrat Qiriazi me rastin e 35- vjetorit të çlirimit. Kur u interesova për mbarëvajtjen e xhirimeve të Kinostudios më thanë se dikush kishte ndikuar që emrat e dy motrave të zëvendësoheshin me pseudonime. Kësaj i thonë të falsifikosh historinë. Dhe këtë presion e paskish bërë vetë Todi Bozo. Një ditë mësova se Hysni Kapo, i sëmurë, kishte lënë porosi të shikohej kjo çështje por Todi Bozo për shkak të postit të lartë dhe miqve nuk donte ta lironte shtëpinë. Madje më kishte çuar fjalë që ta lija këtë çështje mënjanë për hir të dhëndrit tim Vedatit që ai e kishte farefis. Kur shkova ta takoj, ai ishte ‘’i zënë‘’. Ndaj i shkrova një letër.

 

LETËR TODI BOZOS

Tiranë, 26 gusht 1979

 I nderuari zoti Todi Bozo,
Mbasi nuk më pranuat në një bisedë shoqërore sy në sy, Ju dërgoj këtë letër që të rrëfenj përse kam dashur të piqem me zotërinë tuaj. Kam njohur personalisht Tafil Buletinin për të cilin jam duke përgatitur një broshurë. I përdëllyeri ndër të tjera më pati folur për miqësinë e tij me të ndjerin Llazo Bozo dhe desha që miqt e tij të jenë edhe të mitë. Qysh prej fëminisë sime pata njohur motrat Qiriazi, mësueset e motrës sime Thomaidhë, dhe qenë këto që nëpërmjet sime motre më mësuan të lexoj e të shkruaj gjuhën amtare shqipe. Për këtë arësye kam qenë mirënjohës ndaj atyre dhe do të jem kështu gjer në çastin kur t’i them lamtumirën e fundit atdheut tim të dashur. Nga simpathia që ruaj për Sevasti Qiriazi-Dakon dhe të motrën Parashqevinë, por edhe që të mos më përgënjeshtrohen fjalët e mira të Tafil Buletinit për babanë tuaj, po ju drejtoj këtë letër. Dhe shpresoj të merremi vesh urtë rreth dy çështjeve për të cilat bëhet fjalë: Së pari : Natasha Lako, bashkëpunëtore në Kinostudio kërkoi dhe unë i dhashë ndihmën time për gatitjen e filmit rreth shkollës së parë shqipe për vajzat në Korçë më 1891. Materialin e përmbledhur po jua dërgoj bashkëngjitur. Ndihmova që të nderohen motrat Qiriazi me rastin e 35-vjetorit të çlirimit. Të Kinostudios më thanë se keni ndikuar që emrat e dy motrave të zëvendësohen me pseudonime. Kësaj i thonë të falsifikosh historinë. Lexoni në ‘’Zëri i popullit’’ artikullin e soçëm ‘’Vërtetësia të përshkojë si fill i kuq çdo paraqitje të fakteve historike’’, nga Shefqet Peçi. Së dyti: Me manipulacione të pahishme keni bërë që biri i Sevasti Qiriazi-Dakos të nxirej nga shtëpia dhe fare pa të keq u shtrove vetë në atë vatër. Gjyqi që e kuptoi sjelljen e pahijshme tuajën i dha të drejtën familjes Dako të kthehet në banesën e vet. Porse ju nuk i bindeni vendimit, nuk doni të shkoni në apartamentin shtetëror që kishit më parë. Në vilën Qiriazi-Dako vija shpesh të përshëndetja mësuesen e lavdishme Parashqevi Qiriazi për t’ iu falë nderjes për arsimin që bashkë me Sevastinë u dha motrave tona në kohën e tiranisë otomane, kur jo në shkollë por edhe në letërkëmbim ishte rreptësisht e ndaluar të përdoreshin shkronjat shqipe. Mora guximin t’ju shkruaj këtë letër sepse duhet ta mbrojmë të drejtën e të vërtetën edhe sikur të ndeshemi me personalitete të plotfuqishëm; por juve jua shkruaj edhe për një shkak tjetër. Pozita që mbani dhe prejardhja patriotike - që na ndalon të nxjerrim në Pazar emrat e prindërve tanë të ndritur edhe për gjithë atë llom të dheut që aq fort e lakmon borgjezia - na detyrojnë jo ta shkelni por ta mbroni ligjshmërinë në Republikën Popullore Socialiste të Shqipërisë. Për këto arsye jam i bindur që do ta pranoni, dhe do më përkrahni propozimin që kam dashur t’ju bëja po të më kishit pritur në bisedë shoqërore: së pari, filmit ti vihen emrat e plotë, të vërtetë, të heroinave Sevasti e Parashqevi Qiriazi; së dyti: t’ia ktheni të zotit shtëpinë dhe unë mendoj se ajo ndërtesë të caktohet shkollë ose muze për nder të mësueseve të para të shkollës së vajzave 

Me përfillje të merituara
Skënder Luarasi.
Rruga Konferenca e Pezës, Pallati V, Shkalla1/3, Tiranë

 

SKËNDER LUARASI LETËR VITO KAPOS,

Tiranë, 1 shtator 1979

Kur dëgjoi se Hysni Kapo ishte i sëmurë rëndë dhe përsëri Todi Bozo rrefuzoi të largohej nga shtëpia, S.Luarasi iu drejtua Vito Kapos, si Presidente e Bashkimit të Grave Shqiptare: “Personalisht, Ju dhe Nefo Myftiu, e shpëtuat Parashqevi Qiriazin nga mjerimi ku e patën shpënë njerës zemërzes. Kur e vizitoja Parashqevinë, më shumë se një herë më shprehu mirënjohjen për gruan e re shqiptare, për të cilën Ju po përpiqeni ta ngrini lart e më lart në shoqërinë tonë socialiste. Jua shkruaj këtë letër Juve, e nderuara shoqja Vito Kapo, nga respekti që kam për punën tuaj në qytetërimin e familjes shqiptare e në mbrojtjen e të drejtave të saj. Bashkëngjitur postoj një artikull ku shpreh atë që di unë për Sevasti Qiriasi- Dakon dhe një letër tjetër ku rrëfej çështjen që desha të zgjidh në mënyrë shoqërore me Todi Bozon. Duke qenë se Todi Bozo s’begenisi të më dëgjonte, Ju a dërgoj Juve, si kryetare e Bashkimit të Grave të Shqipërisë, që t’ia qani hallin familjes së Sevastisë dhe të propozoj që (pasi Todi Bozo të zbrazë shtëpinë e përvetësuar) ajo ndërtesë, ku ka vdekur Parashqevi Qiriazi, të çelet me rastin e 35-vjetorit të çlirimit muze ose shkollë për nder të mësueseve të para të shkollës së vajzave.” Historia e shantazhit të Todi Bozos ndaj gruas së Aleksandër Dakos dhe përvetësimi i shtëpisë së familjes Qiriazi u përhap dhe bëri bujë. Sekretarja e komitetit Ekzekutiv të Këshillit Popullor, lagjes 9. me iniciale V. L., e cila kishte manipuliar me dokumentat u shkarkua nga puna për abuzim me detyrën shtetërore dhe Todi Bozo u detyrua ta lirojë banesen. Drejtesia u vu ne vend dhe Aleksandër Dako me familjen e mbylli jetën në vatrën e të parëve duke kujtuar me respekt mirësinë e mikut të vërtetë Skënder Petro Luarasi.

Ky shkrim i mësipërm bazohet tek libri i pabotuar i Skënder P. Luarasit, “Ç'kam parë e ç’kam dëgjuar- kujtime” dhe nuk duhet të riprodhohet në asnjë formë pa përmendur burimin.

KUSH ISHTE KRISTO DAKO

Kristo Dako u lind në Korçë më 24 dhjetor 1876, i biri i Anastas Dakos. Më 1887 Dako emigroi në Bukuresht, Rumani, ku mbaroi shkollën e mesme më 1898, dhe më 1902 Fakultetin e Matematikës. Nga ky vit u u aktivizua në shoqëritë Shpresa dhe Dituria të kryeqytetit rumun. Më pas shkoi në Shtetet e Bashkuara, ku ndoqi dhe mbaroi Fakultetin e Filozofisë në Universitetin e Oberlindit në vitet 1906-1913. Më 1908 u kthye në atdhe dhe më 1909 qe pjesëmarrës në Kongresin e Elbasanit. Më 1913 u zgjodh president dhe redaktor i gazetës Dielli, organ i Federatës Mbarëshqiptare Vatra më 1913. Dako mori më vonë pjesë në Konferencën e Paqes së Parisit më 1919. Dako është takuar dy herë me presidentin e Shteteve të Bashkuara Woodrow Wilson, për t'i shpjeguar atij interesat kombëtare të Shqipërisë.Më 1921-1922 qe deputet i Partisë Përparimtare dhe më pas u bë pjesë e "Bashkimit të Shenjtë". Më 1921 u caktua ministër i Arsimit në qeverinë pakditore të Hasan Prishtinës gjatë krizës së dhjetorit. Më pas u tërhoq nga politika dhe iu përkushtua arsimit. Më 2 tetor 1922 hapet instituti "Kyriaz", më 11 prill 1925 iu vendos guri i themelit në godinën e re në Kamëz., sot Universiteti Bujqësor i Kamzës. Ndërroi jetë më 16 dhjetor 1941 në Tiranë.

BASHKËSHORTËT SEVASTI QIRIAZI DHE KRISTO DAKO

FUNDI I DHIMBSHËM I  SEVASTI QIRIAZI DAKO

Ne konica.al lexojmë: Prej vitit 1941 do të fillonin fatkeqësitë në familjen e saj. Atë vit vdiq bashkëshorti, patrioti i shquar Kristo Dako. I balsamosur nga i biri, Gjergji, trupi i Dakos u vendos në varrezën familjare në Kamze. Pas dy vitesh, me 1943, krejt familja u internua në Zemun, ku mrekullia bëri që të mos shuhej kjo familje. Te rraskapitur, Sevastia me motrën e saj Parashqevi, dy djemtë Gjergj dhe Skënder (Aleksandër) dhe dy nuset e tyre me fëmijët, kthehen në Tiranën e vitit 1945. Iu ishte sekuestruar gjithçka. Shtëpia dhe shkolla në Kamzë nuk ishte më e tyre. Përdhosja që filloi të mposhtte mësuesen veterane ishte makabre. Studentët e Kursit të Partisë Komuniste që kishin uzurpuar godinat e tyre kishin thyer varrin e xhamtë të Kristo Dakos, i kishin shkulur kokën atij dhe me të kishin luajtur futboll…!
Mësueseve të para të shqipes iu la si favor që nëse dëshironin të banonin ne kotecin e pulave të shtepise së tyre. Pasi e lyen me gëlqere të bardhe, si zemra e tyre, për pak kohë veteranet jetuan aty derisa u dëbuan edhe prej atje. Të mbetura rrugëve, ato gjetën mbështetje dhe strehë në ish-kuzhinierja e “Institutit Kyrias”, Rukije Tafaj. Helmi i fundit që mori nga kjo jetë ishte varja në qeli e të birit, Gjergjit, kirurgut që ishte akuzuar për spiunazh dhe gjendej i burgosur. Sevastia nuk mundi as të tërhiqte trupin e të birit pasi atë e shkatërroi traktori që punoi tokën.Në gjendje të vajtueshme, Sevasti Qiriazi Dako mbylli sytë në shtëpinë e Rukije Tafajt. Si “armike” u përcoll për në banesën e fundit vetëm nga katër gra Parashqevia, nuset e dy djemve, ish-kuzhinierja Tafaj dhe dy varrëmihës. Ishte 30 gushti i vitit 1949.

Përgatiti K.P. Traboini
18 mars 2021